ماجرای تخریب یک گورستان تاریخی در شهر ری (ویدئو)

قدیر افروند، مدیر پایگاه میراث ری (زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) گفت: از ماه‌های گذشته تاکنون سه بار پایگاه ملی ری از دادستان محترم شهرستان ری درخواست توقف پروژه شهرداری منطقه ۲۰ تهران موسوم به «بام ری» یا «باغ طبرک» را داده است. روز گذشته (یکشنبه ۶ آبان‌ماه) با بازدید از روند غیرقانونی و مخرب پروژه سرانجام علیه شهرداری و عوامل پروژه در دادسرای عمومی و انقلاب اسلامی شهرستان ری شکایت کرده‌ایم و خواستار متوقف کردن پروژه شدیم و این را حضورا هم به مدیر پروژه اعلام کردیم.

به گزارش ایسنا، افروند اظهار کرد: متاسفانه این پروژه که در سال‌های گذشته بدون مجوز و طرح مصوب از مراجع میراث فرهنگی شروع شده بود در نهایت بی‌توجهی به میراث فرهنگی ری، همین روند را پی گرفته بود که پایگاه ملی ری ضمن ورود به موضوع برای نخستین‌بار در اواخر بهار امسال از طریق یگان حفاظت میراث فرهنگی به توقف و تعطیلی پروژه اقدام کرده بود.

او افزود: با شکایت از شهرداری در ری و متعاقب آن ورود دادسرای ری به موضوع، تصمیماتی گرفته شد که متاسفانه شهرداری هیچگاه به آنها عمل نکرد و ناگزیر پایگاه ملی ری برای آخرین‌بارعلیه مسئولان ذی‌ربط شهرداری در ری و پروژه بام ری شکایت کرده و خواستار توقف کامل پروژه شد.

این باستان‌شناس افزود: متاسفانه در ری بسیاری مواقع آثار میراث فرهنگی و تمدنی قربانی به اصطلاح پروژه‌های نمایشی و خسارت‌بار شده‌اند! و این‌بار اجازه نخواهیم داد خود مسئولان که تکلیف قانونی دارند میراث تمدنی ری را قربانی اهداف کوتاه‌مدت خود کنند.

مدیر پایگاه میراث ری یادآور شد: کوه اسطوره‌ای بی‌بی شهربانو که پیش از اسلام طبرک نامیده می‌شد، در طول تاریخ کهن ری منطقه‌ای مقدس و بسیار مورد توجه و احترام بوده، چه در پیش از تاریخ و چه دوران تاریخی تا عصر ساسانی و سپس در طول دوره اسلامی.

او اضافه کرد: در گذشته باستان‌شناسان بزرگی، چون شادروان دکتر عدل و نیز دکتر یحیی کوثری، استاد اسماعیل یغمایی و دیگرانی در این گورستان تاریخی کاوش و پژوهش کرده‌اند.

به گفته افروند، شادروان دکتر شهریار عدل که دهه قبل در این محوطه تاریخی کاوش و پژوهش باستان‌شناسی انجام داده بودند در مقاله‌ای به زبان فرانسه این جایگاه تاریخی را در قیاس با شهر باستانی آتن و المپ مقدس، کوه طبرک/ بی بی شهربانو را «مقدس» و این گورستان تاریخی را «شهر مردگان (نکروپولیس)» نامیدند که در دوران اسلامی هم به همان سنت گذشته به عرصه باشکوهی از برج آرامگاه‌های رفیع با معماری و تزیینات متنوع آجرکاری، گچبری، کاشیکاری و ... و انواع و اقسام گنبد‌ها و طاق و قوس‌ها و ... تبدیل شده بود و حداقل در یک مورد برآورد و ارزیابی این است که ارتفاع یک برج آرامگاه نزدیک به ارتفاع گنبد قابوس پرآوازه جهانی است.

مدیر پایگاه میراث ری اظهار کرد: متاسفانه بیشتر این برج‌آرامگاه‌ها تا اواخر دوره قاجاری و اوایل پهلوی در اثر زلزله و یا سایر حوادث تخریب شده‌اند. شادروان عدل در همان مقاله شمار آثار و بقایای شناسایی شده این برج آرامگاه‌ها را ۱۱۸ اثر اعلام کرده‌اند. علاوه‌بر آن، شمار قابل توجهی معدن تاریخی دوره قاجاری و پیش از آن در محدوده پروژه و پیرامون آن وجود دارند که باید در اولویت حفاظت و بهسازی و تجهیز و بهره‌برداری گردشگری قرار گیرند تا به غنای این مجموعه افزوده شود و حال شهرداری ری بدون توجه به این میراث فرهنگی و تمدنی گرانبها و با شکوه، اساسا چنین سرمایه‌های ارزشمندی را نادیده گرفته و در حال نابودی و امحاء آنهاست.

افروند گفت: گویی شهرداری در حال طراحی و ساخت یک پارک معمولی است. باید شهرداری این پروژه مخرب را متوقف کند و به جای نادیده گرفتن و بی‌توجهی به میراث فرهنگی و تمدنی ری، اولین وظیفه و تکلیفش را خدمت به این آثار ارزشمند بداند و به وظیفه و تکلیف فرهنگی‌اش در نجات و رسیدگی و احیاء این آثار ارزشمند و فاخر همت گمارد و به آنها افتخار کند وگرنه این نوع پارک ساختن‌ها جز خسارت و نابودی و خاطره تلخ برای مردم شریف و عزیز ری به عنوان میراث‌داران پرافتخار ری باشکوه و ایران عزیز چیزی باقی نخواهد گذاشت.

گورستان زیرین در دامنه جنوبی کوه بی‌بی شهربانو مقابل و غرب کوه برج نقاره‌خانه و در حاشیه باغات معروف به «شازده» واقع شده است. گورستانی که گفته می‌شود زمانی ۱۱۸ گور با چهار نوع تدفین ایلخانی داشته است. سال‌های گذشته در نزدیکی این محدوده، پارک جنگلی حدود ۲۰ هکتاری و مسیر دسترسی آن احداث شده است، که این اقدام شهرداری ری نیز واکنش‌برانگیز شده بود.

تعرض پروژه بام ری به گورستان زیرین 

عکس‌ها و فیلم را پایگاه میراث ری در اختیار ما قرار داده است.