جدایی نقدینگی از هدف؟

گزارش‌های اولیه از آمار‌های پولی در بهمن‌ماه مورد بررسی قرار گرفته است.

به گزارش دنیای اقتصاد، رشد نقطه به نقطه نقدینگی بهمن ماه معادل با ۲۷.۵ درصد بوده و رشد ماهانه این متغیر نیز به ۳ درصد رسیده است.

بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد این اعداد و ارقام حاوی چند پیام است: رشد نقطه به نقطه نقدینگی با رقم هدف بانک مرکزی یعنی ۲۵ درصد فاصله پیدا کرده است؛ اما درصورتی‌که رشد ماهانه نقدینگی در اسفندماه کمتر یا برابر ۱.۸ درصد باشد، هدف رشد نقدینگی بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲ محقق خواهد شد.

به نظر می‌رسد رشد بالای نقدینگی در بهمن ماه به‌خاطر اثر پایان سال است؛ هر چند برخی معتقدند انتشار گواهی سپرده ۳۰ درصدی نیز در این افزایش رشد نقدینگی موثر بوده است. در کنار این آمار، نرخ رشد نقطه به نقطه پایه پولی نیز ۲۹.۶ درصد اعلام شد که کف ۲۰ ماهه این متغیر را ثبت کرد که نشان از همگرایی رشد نقدینگی و پایه پولی دارد.

آمار‌های پایه پولی و رشد نقدینگی بهمن‌ماه امسال به شکل غیررسمی اعلام شد. طبق اعلام بانک مرکزی نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در بهمن‌ماه امسال ۲۹.۶ درصد و نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی نیز ۲۷.۵ درصد بوده است. این آمار‌ها حکایت از آن دارد که نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی با کاهشی ۲.۱ واحد درصدی نسبت به ماه قبل مواجه شده و به کف ۲۰ ماهه خود رسیده است. اما نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی با افزایشی ۲.۳ واحد درصدی روبه‌رو شده است. هدف‌گذاری رشد نقدینگی بانک مرکزی تا پایان سال برابر با ۲۵ درصد بوده است.

اکنون باید دید رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در اسفندماه چگونه خواهد بود و آیا بانک مرکزی به هدف‌گذاری خود خواهد رسید یا خیر؟ نکته حائز اهمیت در رابطه با آمار‌های این ماه این است که آمار رشد پایه پولی در این ماه به صورت یک خبر در خروجی رسانه مرجع بانک مرکزی قرار گرفت و به‌سرعت حذف شد. آمار رشد نقدینگی نیز به صورت شفاهی در یک نشست توسط محمد اخباری، مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی، اعلام شد.

اعلام شفاهی و ناقص آمار‌ها بدون انتشار گزارش‌های آماری تفصیلی توسط بانک مرکزی یک رویه غیر‌حرفه‌ای است که ماه‌هاست ادامه یافته است. رویه آماردهی در اقتصاد ایران تبدیل به یک بازی نامتعارف شده و کارشناسان برای تحلیل آمار‌ها باید در جست‌و‌جوی این آمار‌ها در شبکه‌های اجتماعی، خبرگزاری‌ها یا نقل قول مسوولان باشند.

پایه پولی در کف ۲۰ ماهه

بررسی آمار‌های انتشاری بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ رشد پایه پولی و نرخ رشد نقدینگی به سوی یکدیگر همگرا شده‌اند. شکاف مابین نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی و نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در شهریور‌ماه امسال به ۱۵.۱ واحد درصد رسیده بود، اما اکنون این شکاف تنها برابر با ۲.۱ واحد درصد است. آمار‌ها همچنین نشان می‌دهند نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در کف ۲۰ ماهه خود قرار گرفته است. پایین‌ترین نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی پیش از این در تیر‌ماه ۱۴۰۱ رقم خورد و برابر با ۲۶.۲ درصد بوده است.

بانک مرکزی در سال ۱۴۰۱ هدف رشد نقدینگی خود را ۳۰ درصد اعلام کرده بود، اما رشد نقدینگی در سال ۱۴۰۱ رقم ۳۱.۱ درصد را ثبت کرد که با هدف مدنظر بانک مرکزی تفاوت داشت. امسال نیز بانک مرکزی هدف‌گذاری خود را ۲۵ درصد اعلام کرد و در راستای رسیدن به این هدف قدم برداشت.

«دنیای اقتصاد» پیش از این نشان داده بود که هدف رشد ۲۵ درصدی بانک مرکزی تنها در صورتی محقق می‌شود که رشد این متغیر در فصل زمستان از ۵.۶ درصد فراتر نرود؛ به عبارت دیگر رشد نقدینگی ماهانه در سه ماه پایانی سال باید کمتر از ۱.۸ درصد باشد. طبق آمار‌ها رشد ماهانه نقدینگی در دی‌ماه ۰.۸ درصد بوده است که از ۱.۸ درصد کمتر است. اما رشد ماهانه این متغیر در بهمن‌ماه برابر با ۳درصد بوده است که ۱.۲ واحد درصد بیشتر از حداکثر نرخ رشد ماهانه امکان‌پذیر برای تحقق هدف بانک مرکزی است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در صورتی که رشد ماهانه نقدینگی اسفندماه رقمی بیش از ۱.۸ درصد را ثبت کند بانک مرکزی به هدف خود نخواهد رسید، اما در صورت کاهش رشد نقدینگی در اسفندماه به رقمی کمتر از ۱.۸ درصد، رسیدن به این هدف دست‌یافتنی خواهد بود.
کارنامه قابل‌قبول آمار‌های پولی

بانک مرکزی علاوه بر هدف‌گذاری پولی که به صورت رسمی اعلام کرد هدف‌گذاری تورمی نیز داشته است. رئیس بانک مرکزی در دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که سیاست‌های پولی و مالی ایران، تورم ایران را در سال جاری به کانال ۳۰درصد کاهش خواهد داد. تورم نقطه‌به‌نقطه در بهمن‌ماه امسال به ۳۵.۸ درصد رسیده است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد نرخ تورم نیز به صورت کلی روندی کاهشی را همچون نرخ رشد نقدینگی در سال جاری طی کرده است. نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در اسفندماه ۱۴۰۱ برابر با ۳۱.۱ درصد بود، اما این متغیر در بهمن‌ماه امسال به ۲۷.۵ درصد رسید که حکایت از کاهش ۳.۶ واحد درصدی این متغیر دارد. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه اسفندماه ۱۴۰۱ برابر با ۵۴ درصد بوده است که در بهمن‌ماه امسال به ۳۵.۸ درصد رسید. به این ترتیب نرخ تورم نیز با کاهش ۱۸.۲ واحد درصدی از آغاز امسال مواجه بوده است. می‌توان گفت شدت کاهش تورم از شدت کاهش نرخ رشد نقدینگی بیشتر بوده است و این موضوع را می‌توان به اثر ثبات نسبی ارز در ۹ ماه اول امسال نسبت داد.
همگرایی پایه پولی و نقدینگی

نگاهی به آمار‌های انتشاری بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی و نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در حال نزدیک شدن به هم هستند. این آمار‌ها تایید‌ کننده این فرضیه هستند که نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی و پایه پولی در بلندمدت همگرایی بیشتری با یکدیگر دارند. این در حالی است که روند رشد پایه پولی و رشد نقدینگی در اوایل امسال به گونه‌ای دیگر بود و حتی گاهی جهت حرکتی برخلاف یکدیگر داشت.

بررسی عملکرد کلی بانک مرکزی به صورت کلی تا به اینجای سال نشان می‌دهد این نهاد با اجرای سیاست کنترل ترازنامه‌ای به صورت نسبی عملکردی خوب از خود به جا گذاشته است. با‌ این‌حال اجرای کنترل ترازنامه‌ای بدون کنترل کسری بودجه دولتی و نهاد‌های موسوم به فرابودجه و همچنین تغییر عمده سیاست‌های ارزی همچون اعطای ارز‌های مسافرتی نمی‌تواند به طور کلی معضل تورم کشور را حل کند. نکته قابل‌توجهی که وجود دارد، این است که باید ناترازی بودجه‌ای و ناترازی بانکی حل شود، در غیر این‌صورت نمی‌توان امیدوار بود که متغیر‌های پولی به شکل قابل‌توجهی کاهش یابند.