ایسنا نوشت: حمید نوری ۱۸ آبان ۱۳۹۸ (نهم نوامبر ۲۰۱۹) به محض ورود به فرودگاه آرلاندا در استکهلم سوئد و تحت اصل صلاحیت قضایی جهانی بازداشت شد.
او به اتهام مشارکت در اعدام زندانیان سیاسی عضو گروه تروریستی منافقین و زندانیان سیاسی چپ در زندان گوهردشت در تابستان سال ۱۳۶۷ طی جلساتی در دادگاه سوئد محاکمه و در نهایت به حبس ابد محکوم شد. خانواده و وکلای نوری به حکم صادر شده اعتراض کردند.
این نخستین بار است که یک ایرانی بنا بر اتهامات و ادعاهایی در خارج از کشور بازداشت و محاکمه میشود.
وکلای حمید نوری و نیز بسیاری از وکلای بینالمللی در اظهارات متعدد روند و اصل دادگاه حمید نوری را متاثر از سیاسی کاری و خارج از قواعد و موازین حقوقی بینالمللی و حتی قوانین داخلی سوئد عنوان کردند. آنها اعلام کردند که شاکیان و شاهدان علیه نوری از این دادگاه استفاده کردهاند تا حکومت ایران را محکوم کنند.
وکلای نوری دادگاه سوئد را فاقد صلاحیت رسیدگی به این پرونده اعلام کردند. آنها مدعیاند که دادگاه سوئد صلاحیت رسیدگی به وقایع ۳۴ سال پیش در ایران را ندارد و باید این پرونده را برگرداند. همچنین تأکید دارند، بین گفتههای شاهدان و شاکیان نزد پلیس و در دادگاه تناقضهای اساسی وجود دارد. به علاوه تحقیقات دادستانی را ناقص دانستند چرا که دادستانی سوئد برای تایید استنادات و ادله و اظهارات شاهدات درخواست نکرده که از زندان گوهرشت، گورهای دستجمعی، راهروی مرگ یا حسینیهای که گفته شده اعدامها در آن به اجرا درآمده، بازدید کند.
دادگاه سوئد در حالی دادگاه حمید نوری را با صدور حکم حبس ابد به پایان برد که در مورد کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷، هیج سابقه قضایی وجود ندارد و نهادهای حقوق بشر سازمان ملل حتی یک بار هم در این زمینه تحقیق نکرده است. حمید نوری به کل کشتار را انکاری کرده و اثبات مشارکت او بر اساس شهادت خانوادههای قربانیان و زندانیان سابق، بدون امکان تحقیق واقعی در ایران، محدودیت و سوالات زیادی را ایجاد میکند.
«مجید نوری» فرزند حمید نوری در استانه برگزاری دادگاه تجدیدنظر پدرش در سوئد درباره آخرین وضعیت پرونده وی به سوالات ما پاسخ داد.
فرزند حمید نوری با تاکید بر اینکه سوئد از بیرون و در ظاهر کشوری با معیارهای دموکراسی و حقوق بشر معرفی شده است، اما در باطن به راحتی این ارزشها دستخوش سیاسی کاری افراد و گروههای خاص قرار میگیرد، گفت: دولت سوئد بیان میکند که به خانواده نوری وقت ملاقات داده و اقدامی بشردوستانه است. من عید نوروز سال جاری وقتی بر همین اساس به سوئد رفتم، چند رو قبل روز ملاقات آن را لغو کردند. قاضی دادگاه در اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد که دیگر نباید پدرم هیچ گونه محدودیتی داشته باشد، اما از آن به بعد تا چندین ماه حتی تماس با پدرم برقرار نشد.
وی ادامه داد: سوئد میگوید زندانهای ما درهایش باز است و مسایل حقوق بشری در آن رعایت میشود، خوب چرا اجازه نمیدهند نماینده حقوقبشر از این زندان و وضعیت پدرم بازدید کند. پدرم در یک زندان ۶ متری زندانی است، تا یک ماه پیش امیدوار بودیم که این شرایط برای او تغییر کند، اما هنوز هیچ تغییری در وضعیتش انجام نشده است. در ۲۴ ساعت، ۲۴ ساعت را درون سلول به سر میبرد. حتی برای غذا خوردن هم اجازه خروج نداشته است یا به او اجازه نمیدهند با توجه به شرایط سنی به دکتر برود، چرا باید با او این طور رفتار شود؟
فرزند حمید نوری که در روند برگزاری دادگاههای پدر بوده است درباره آنچه در یک سال گذشته رخ داد که به صدور حکم حبس ابد برای پدر منجر شد گفت: در یک سال و نیم گذشته جوسازیهای زیادی کردند تا روند این دادگاه از مسیر قانونی و حقوقیاش منحرف شود. ۴۸ نفر و حدود ۳۰ نفر از اعضای گروهک مجاهدین از شاکیان و شاهدان این دادگاه هستند که مدعیاند آقای نوری آدم مهمی در دستگاه قضایی و امور زندانهای در دهه ۶۰ بوده است و مرتبط با دولت و حکومت جمهوری اسلامی ایران. یکی از استناداتشان پیام تبریک آقای روحانی برای عید نوروز است که برای همه مردم ایران ارسال شد. از همین استنادات میتوان متوجه شد که این دادگاه تا چه اندازه سیاسی است.
وی اضافه کرد: به هر حال پدر من در دهه ۶۰ کارمند دادستانی انقلاب بوده و طبیعی است با مسوولان آنجا در ارتباط بوده است. اما استنادات آنها برای اثبات اینکه الان هم ارتباط دارد یا در آن موقع در اعدامها دخالت داشته، ناکافی و ناقص و غیرواقعی است. آنها به هیچ وجه دنبال اثبات آنچه مدعی هستند نیستند؛ نه اقدام به اعدام، نه فراقانونی بودن اعدامها. آنها حتی اقدامات اعضای سازمان مجاهدین در ایران در آن زمان را نادیده میگیرند. حتی یک عکس از حضور پدرم در این رابطه وجود ندارد و شهادت افراد در دادگاه هم ضد و نقیض بوده است. متاسفانه دادگاه به تمامی این موارد بیتوجه بود و در کمال تعجب، دادگاه رای بدوی را صادر و پدرم را به اشد مجازات یعنی حبس ابد محکوم کرد.
وی درباره دسترسی به وکیل اظهار کرد: ما اجازه نداشتیم وکیل خودمان را معرفی کنیم و دادگاه آن را رد کرد، میگفتند باید نظام حقوقی سوئد وکیل را تایید کند که این اتفاق نیفتاد و زمان گذشت. ما هم دیدیم داریم زمان را از دست میهیم وکیل تسخیری گرفتیم در حالی که حتی در آن هم سختگیری کردند. وکیل تسخیری که الان داریم با تمام محدودیتهایی که گذاشتند تا حدی به کارش وارد است. وقتی پرونده را دید به ما گفت که اصلا قاضی دادگاه بدوی پرونده و استنادات شما را نخوانده است.
نوری تصریح کرد: این در حالی بود که ما و پدرم معتقدیم که وکلای دادگاه بدوی خیانت کردند و برخی مواردی که باید به قاضی میگفتند را نگفتند.
فرزند حمید نوری در پاسخ به اینکه چرا زندان سوئد اینقدر در این پرونده بیشتر از دادگاه حاشیهساز است گفت: ادله زیادی داریم که در داخل زندان سوئد اعمال نفوذ و فضار نسبت به پدرم وجود دارد. نه تنها پدرم بلکه حتی ما که به سوئد میرویم تا در دادگاه شرکت کنیم یا برای ملاقات با پدرم، مورد آزار و اذیت و رصد قرار داریم. گروههای زیادی از ایرانیان تجزیهطلب کُرد، گروههای چپ و اعضای سازمان مجاهدین خلق در سوئد هستند و اینها بعضا از افراد بسیار تندرو هستند، طبیعی است که در بخشهای مختلف اداری و دولتی سوئد از جمله بخشهای قضایی و زندان حضور دارند و اعمال نفوذ میکنند.
نوری ادامه داد: ما از روز اول تشکیل دادگاه حرفمان این بود که به دادگاه میرویم برای کشف حقیقت. تصورمان این بود که سوئد کشوری با موازین بشردوستانه مترقی است و در آنجا روند قانونی پیش میرود و اذیت نمیشویم. گفتیم اگر پدر جرمی مرتکب نشده باشد از او دفاع میکنیم و اگر دیدیم که ادعاها درباره او درست است، از او به عنوان پدر دفاع میکنیم، اما از اقداماتی که کرده خیر. ما اعضای خانواده متفقالقول بودیم که آخرتمان را بر سر دنیای پدرم از دست نمیدهیم، ولی در دادگاه با چیزهایی مواجه شدیم که اگر پدرم را ده واحد قبول داشتم، در دادگاه شد هزار واحد.
وی اظهار کرد: در دادگاههایی که ابتدا برگزار شد و علنی نبود، توهینهای زیادی به ما میشد در حالی که ما آمده بودیم حقیقت را بفهمیم و از طرفی کم کم متوجه شدیم هیچ ادله محکمی در کار نیست و جالبتر این که دادگاه سوئد کاملا منفعل برخورد میکرد. من خودم درباره دلایل سوئد برای دادگاهی کردن پدرم و دستگیریاش تحقیق کردم و متوجه شدم که قبل از دستگیری پدرم یک ایرانی که در سوئد بوده دستگیر شده و به خاطر او پدر من را به گروگان گرفتند تا شاید بتوانند با او مبادله کنند. آن فرد اصلا تابعیت سوئد نداشت و ۶ ماه بعد از دستگیری به او تابعیت دادند. به نظرم سوئد در یک بازی بزرگ افتاده و شک ندارم پشت سر اقدام سوئد، سرویس امنیتی اسراییل است. الان هم حس میکنیم قسمتی از عقلای سوئد در این مساله گیر کردند. در مستندی که به نام «پرونده نوری» از سوی یک شرکت سوئدی ساخته و منتشر شده، مطالب قابل توجهی بیان شده است.
وی ادامه داد: این مستند یک ساعت و ۱۲ دقیقه است. در این مستند صراحتا میگوید که پدرم را با فریب به این کشور کشاندند و این اقدامی است که از نظر قوانین سوئد خلاف است و چنین واقعیتی کل محاکمه پدرم را زیر سوال میبرد. در این مستند بازجوی پدرم به نام آقای "امید" صحبت میکند که اتفاقا او با من هم در ارتباط بود و در این مستند میگوید عموی من در دهه ۶۰ اعدام شده است. وقتی بازجو در این قضیه موضع دارد نباید در روند رسیدگی قرار گیرد. از سویی برخی از پیامهای گوشی پدرم را به خلاف ترجمه کرده است یا در جاهایی که مستنداتی به نفع پدرم بوده، اصلا آنها را به دادگاه ارایه نکرده است.
نوری تصریح کرد: اتفاقی که در سوئد افتاد، یک فاجعه قضایی است و در این مستند این را به خوبی میبینید و جالبتر اینکه به صراحت بحث تبادل را هم پیش میکشند.
فرزند حمید نوری درباره موضوع تبادل پدرش با یک زندانی سوئدی که احتمال آن در گمانهزنی رسانهها به خصوص بعد از آزادی اسدلله اسدی مطرح شد گفت: ما اصلا دنبال تبادل نیستم، آنها بودند که دنبال تبادل هستند. ما معتقدیم پدر بیگناه است و باید هر چه زودتر آزاد شود و دولت سوئد باید به خاطر رفتار و اقداماتی که علیه پدرمان انجام داده به ما غرامت دهد.
وی در پاسخ به اینکه تا الان صحبتی از تبادل آقای نوری با آقای احمدرضا جلالی که در فضای رسانهای مطرح است؟ اظهار کرد: پدر که با تبادل مخالف است و ما هم میگوییم تبادل به این معنی است که پذیرفتیم او جرمی مرتکب شده است در حالی که او بیگناه است. البته خیلی دوست دارم الان آزاد شود، اما قرار نیست هزینهای برای انقلاب پرداخت شود. این که تبادل شود یا نه را حاکمیت باید تشخیص دهد. در عین حال تا روزی که پدرم آزاد نشود، موضوع را پیگیری میکنیم.
وی با انتقاد از رسانههای ایرانی در انعکاس ندادن موضوع دستگیری و زندانی شدن حمید نوری در دو سال اول دستگیری گفت: الان یک سال و پنج ماه است که درباره دادگاه پدرم در رسانهها اخباری دیده و شنیده میشود. از آبان ۹۸ تا اردیبهشت ۱۴۰۱ هیچ صحبتی از این موضوع در رسانههای ایران نمیشد. من اولین مصاحبه را با ترس و لرز با بی بی سی فارسی انجام دادم و بعد از آن کمی به این موضوع پرداخته شد. متاسفانه روایت اول علیه ایران و حکومت ایران ساخته شد و بعد از آن تغییر این روند و تاثیرگذاری بر افکار عمومی سخت شده بود.
نوری گفت: دوستان در داخل قبول دارند که درباره پدرم کوتاهی شد و دشمن از این کوتاهی استفاده کرد. مشاوران حقوقی که ما توانستیم در اختیار بگیریم، آن هم در مرداد ۱۴۰۰، به ما گفتند که خیلی دیر سراغ ما آمدید. خوب ما که توان حقوقی و سیاسی و مالی این کار را نداشتیم و ارتباطاتی هم نداشتیم، در نهایت به ما کمک شد تا توانستیم از مشاوران حقوقی بهرهمند شویم. اینها را از این باب میگویم که بدانید در این فرصت، نه فقط به پدرم ظلم شد بلکه با سوءاستفاده از نام و عنوان پدرم در گذشته، جمهوری اسلامی را به قتلگاه بردند. ما نه در بعد سیاسی و نه حقوقی نباختیم بلکه در فضای رسانه باختیم، اینقدر چهره پدرم را بد نشان دادند که در دادگاه به راحتی برایش حکم دادند.
وی درباره اعمال فشار و زور به کسانی که علیه ادلههای مطرح شده درباره پدرم سخن گفتند، اظهار کرد: خانمی که استاد دانشگاه است و در ایران هم نیست، موضوعاتی که در دادگاه مطرح شد را دروغ دانست، اما به محض اینکه به آنجا رسیدند او را بسیار مورد تهدید و انتقاد قرار دادند و عامل جمهوری اسلامی معرفی کردند. خوب طبیعی است با این کارها افراد میترسند و ممکن است حرفشان را پس بگیرند. یک وکیل ایرانی در سوئد در ابتدای کار پیدا کردیم که قرار شد وکالت پدر را بر عهده بگیرد، اما بعد رفتند خانم این فرد را که در دستگاه قضایی سوئد بودند زدند و تهدید کردند و او هم از وکالت پدرم انصراف داد.
فرزند حمید نوری در پاسخ به اینکه استدلال دولت چه بود که پای کار نیامد؟ گفت: به ما گفتند آقای نوری نه در گذشته و نه الان کارهای نبوده است که متصل به دولت باشد، به همین خاطر ما به عنوان حکومت دخالت نمیکنیم، اما ما معتقدیم به نقطهای رسیدیم که پدرم را سیبل کردند تا به این بهانه نظام را مورد هجمه و حمله قرار دهند. من میپذیرم که پدرم فرد مهمی در دستگاه قضایی نبوده و کارهای هم نبوده است، اما به هر حال با ایشان دارند کلیت نظام را هدف میگیرند. برخی مواقع در روزهایی در دادگاه ایشان پنج بار هم اسم پدرم برده نمیشد، اما اسم آقای رییسی و امام خمینی به دفعات برده میشد. حتی وقتی یک بار به امام توهین شد، پدرم فریاد زد که اجازه ندارید توهین کنید.
مجید نوری درباره روند دادگاه تجدیدنظر پدرش اظهار کرد: ما در بحث تجدیدنظر اول صلاحیت دادگاه را زیر سوال میبریم چرا که این اتفاقی که مدعی هستند در ایران روی داده باید در ایران پیگیری شود. این دادگاه صلاحت ورود به این پرونده را ندارد. الان پرونده پدرم ذیل اصل صلاحیت جهانی بررسی میشود، از این دست دادگاهها مثلا درباره حوادث روآندا هم برگزار شد، اما از سوی دادگاه به این کشور رفتند و مدارک را در آن جا بررسی کردند. در این پرونده نه به عراق، نه ایران رفتند و در سوئد نشستند و حکم دادند. دوم اینکه دادستان یک طرفه عمل کرده است و ما ادله زیادی را ارایه میکنیم برای اینکه دادستان بدون توجه به مستندات رای داده است و در دادگاه ۱۰ شهریور دادستان هم باید به سوالات وکلای ما پاسخ دهد. او بیشتر در نقش وکیل مدافع سازمان مجاهدین خلق عمل کرده است. سوم اینکه روی ادلهای که در محکومیت پدرم مطرح کردند ما مطالبی را مطرح خواهیم کرد.
وی افزود: ما با هر کس در سوئد و ایران مشورت میکنیم، میگویند که این دادگاه سیاسی است و موضوعات حقوقی شوخی است.
فرزند حمید نوری در پاسخ به اینکه اگر میدانید دادگاه سیاسی است و ممکن است نتیجهای در بر نداشته باشد، چرا به دادگاه تجدیدنظر میروید؟ اظهار کرد: شخصیت ما حکم میکند وقتی حق هستیم کامل از حقمان دفاع کنیم. اینکه آنها برخورد سیاسی میکنند، اشتباه است. مشاوران حقوقی ما میگویند حتی اگر دادگاه سیاسی باشد، نباید با میز محاکمه قهر کنیم، چون به این شکل به کار سیاسی آنها کمک کردیم. جمهوری اسلامی هم باید در پروندههایی که مستقیم یا غیرمستقیم علیهاش تشکیل میشود به سهم خود مشارکت کند. هر چند شاید پشت دستگیری و کشاندن پدرم به سوئد موضوع تبادل زندانی باشد، اما نباید این مساله را به این موضوع گره بزنیم بلکه باید به لحاظ حقوقی و افکار عمومی آنرا مدنظر قرار داد.
نوری گفت: ما توانستیم تا حدودی مسوولان و نمایندگان حکومت را راضی کنیم که بیایند و درباره موضوع هیات عفو صحبت کنند. به برکت دادگاه پدرم، هفت، هشت ماه است این مسیر باز شده است. ما باید به این شکل اقدامات جنایتکارانه منافقین را بازگو کنیم. الان طوری القا میکنند که تمامی احکام درباره منافقین غیر واقعی و غیر قانونی بوده است در حالی که اعضای مجاهدین اقدامات جنایتکارانه، ترور و تهدید زیادی علیه ملت و کشور انجام دادند و اسنادش هم موجود است. اگر تمام این چهار سال این کار انجام شده بود حتما در این نقطه که الان هستیم، نبودیم. هنوز در ایران این شبهه را برخی دارند که پدرت برای چه به سوئد رفته است و یکی از کارهایی که من انجام میدهم شفافسازی این موضوع است. هنوز برای مردم خودمان جا ننداختیم که منافقین که بودند و چه کردند، اعدامهای ۶۷ چه بود.
وی با بیان اینکه من معلم هستم و با این مساله مواجه هستم که خیلی از دانشآموزان دهه هشتادی درباره منافقین هیچ نمیدانند گفت: منافقین دارند سفیدشویی میکنند که چرا حکومت در دهه ۶۰ برخی از آنها که دست به جنایت زدند را اعدام کرد یا درست محاکمه نکرد. در حالی که اینها و سابقه کارهایشان روشن و مشخص است. اینقدر ما کوتاه آمدیم که آنها میگویند چرا اصلا اینها را محاکمه کردید! از یکی از دادگاههای پدر که بیرون میآمدیم به اتفاق اقای شمقدری بودیم و دوربیناش دستش بود، یکی از اعضای سازمان مجاهدین که اتفاقا از شاهدان دادگاه هم است، جلوی دوربین آمد. به او گفتیم که شما ۱۷ هزار نفر را در ایران کشتید، و او در پاسخ گفت، "ما اینقدر نکشتیم، خیلی بیشتر کشتیم".
مجید نوری در ادامه اظهار کرد: از ۱۰ شهریور دادگاهها شروع میشود و تا اواخر آبان به طول میانجامد. تعدادی از دادگاهها علنی و باقی آنها غیرعلنی برگزار میشود. حدس ما این است که در دی ماه رای صادر شود، البته آن رای هم قابل اعتراض است.
وی در پاسخ به اینکه انتظارتان از دادگاه تجدیدنظر چیست؟ با بیان اینکه ۹۰ درصد پروندههایی که به تجدیدنظر میرود رای بدوی در آن تایید میشود افزود: البته ما امیدواریم دادگاه متوجه اشتباهاتش در روند رسیدگی به پرونده بشود.
فرزند حمید نوری درباره پیگیری موضوع آقای نوری از سوی دولت خاطرنشان کرد: دولت و وزارت خارجه در جایگاه خودشان موضوع را پیگیری میکنند و آن روندی جداگانه است.
وی گفت: حرف ما این است که فرض کنید یک شهروند سوئدی به جرمی که در سوئد مرتکب شده در ایران محاکمه شود، دولت سوئد چه واکنشی نشان میدهند؟ من در مقام دولتمرد و حاکمیت نیستم، اگر این کار درست است که یک شهروند ایرانی به خاطر مسایلی در ایران در سوئد محاکمه شود و سکوت شود، حرفی برای گفتن ندارم. پدر من را به عنوان کارمند دادگاه انقلاب و زندان و البته نماد جمهوری اسلامی دارند محاکمه میکنند. این دیگر دولت و حکومت است که باید در اینباره تصمیم بگیرد.
مجید نوری در ادامه این گفتگو با بیان اینکه منافقان و مخالفان جمهوری اسلامی ایران امیدشان این بود در روند دادگاه و محکومیت و زندان پدرم علیه حکومت مطالبی را بیان کند، اما پدر امیدشان را ناامید کرد افزود: برخلاف آنچه در اذهان و افکار عمومی مطرح است، پدرم یک فرد اصلاحطلب بوده است. از سال ۶۴ که بحثهایی سیاسی داغ میشود تا زمان دستگیری در سوئد. البته از سال ۹۸ بعد از دستگیری تغییر تفکر دادند. من از پدرم اجازه گرفتم که این مطالب را بگویم. همه دوستان ما در این طرف میگویند این حرفها را نزن، بچهمذهبیها بفهمند دیگر حمایت نمیکنند، اما من طرفدار شفافیت هستم.
وی ادامه داد: پدرم یک فرد بسیار منتقد بود. انتقادات پدر من در سطح انتقادات آقای تاجزاده به مدیریت کشور است. منافقین در پی آن بودند و برای آن برنامهریزی کردند که یک فرد منتقد حکومت که به غرب هم خیلی مسافرت میرود را گروگان بگیرند. به نظرم در پدرم طمع کردند و ماجرا فقط این است. اینها را کاوه موسوی، امیرعباس فخرآور از اعضای سازمان مجاهدین خلق و شاهدان دادگاه پدرم هم گفتهاند. با خودشان گفتند که این را میگیریم و هر چه ما میخواهیم را علیه حکومت میگوید، اصلا فکر نمیکردند که پدرم اینقدر سرسختانه از انقلاب در روند دادگاه دفاع کند. حتی به سراغ پدرم در زندان هم رفتند و وعدههای پناهندگی و دیگر وعدههای بسیار خوب دادند، اما آرزوی یک خط علیه انقلاب و حکومت را به دل آنها گذاشت و کوتاه هم نمیآید. پدرم پای تمام انقلاب ایستاده و دفاع میکند، چون معتقد است اینجا الان جبهه دشمن است. میگوید اگر روزی به ایران بیایم در جای خود انتقاد میکنم. حتی به همین بحث گشت ارشاد انتقاد دارد، اما او نشان داد چگونه پای انقلاب ایستاده است.
نوری در پایان اظهار کرد: این همه آدم از مسوولان قبلی و فعلی به اروپا میروند و تعارف هم نداریم، اما برمیگردند چرا پدر من را میگیرند؟ اینها نیاز داشتند افکار عمومی را در بحث تخریب آقای رییسی، تخریب جمهوری اسلامی و چهره رسانهای ایران در حقوق بشر و برجام تحت تاثیر قرار دهند، اما مطمئن باشید اینها از موضوع اعدامهای ۶۷ بگذرند سراغ مسائل اخیر داخلی ایران میآیند.