ماجرای سفر یک کیسه خون از قائمشهر به عمان

تابستان امسال نوزادی در عمان به دنیا آمد که به کمک زنجیره‌ای از آدم‌ها، از قائمشهر تا تهران و بعد عمان، زنده و سالم ماند. او نمی‌دانست خونی که او را زنده نگه داشته، از شهری پیدا شده که شاید تا آخر عمر هیچ وقت نامش را نشنود. مادر این نوزاد که نامی از او پیدا نکردیم، تابستان امسال و در آستانه چندمین زایمانش به چند واحد خون نیاز پیدا کرد که در کشور خودش و تقریبا بسیاری از کشور‌ها پیدا نمی‌شود.

به گزارش هفت صبح، او گروه خونی نادری دارد که نمونه آن از میان هر پنج تا ۱۰ هزار نفر پیدا می‌شود. به دلیل اینکه اهداکننده همسان او در کشور خودش پیدا نشد، کارگروه بین‌المللی خون‌های نادر در جریان قرار گرفت تا از نزدیک‌ترین کشور چند واحد خون به سرعت پیدا شود. نزدیک‌ترین کشور به عمان که عضو این کارگروه است و بانک خون نادر دارد، ایران است. ماجرا به سازمان انتقال خون ایران اطلاع داده می‌شود تا به کمک ذخایر بانک خون یا پیدا کردن یک اهداکننده به این زن کمک کنند.

گروه خونی زن باردار عمانی «جی. اس. دی» است و تنها هفت نفر در ایران این گروه خونی را دارند. از بین این هفت نفر هم فقط یک اهداکننده وجود دارد که در قائمشهر مازندران زندگی می‌کند. چند سال پیش زمانی که برادر این اهداکننده دچار بیماری شد، تشخیص داده شد که گروه خونی نادری دارد که ممکن است در خانواده‌اش یک نفر دیگر هم از همین گروه خونی داشته باشد. سازمان انتقال خون مدتی بعد متوجه شد که برادر او که همین اهداکننده فعلی است هم این گروه خونی نادر را دارد که امروز هفت بار خون اهدا کرده و در بانک خون‌های نادر نگهداری می‎شود.

خون شسته شده به کار نیامد

حدود ۳۰۵ واحدخون نادر در ذخایر بانک خون وجود دارد و در دمای منفی ۸۰ درجه تا ۳۰ سال نگهداری می‌شوند. وقتی این خون‌ها از انجماد در می‌آیند تا به بیمار تزریق شوند، باید اول ماده خاصی که برای نگهداری به آن اضافه شده، جدا و خون شسته شود تا امکان تزریق پیدا کند. این خون ۲۴ ساعت قابل استفاده است، اما برای این مادر امکان استفاده از خون منجمد وجود نداشت، چون وقتی از انجماد خارج شود و شسته شود، زمان می‌برد.

سفر این کیسه‌های خون از تهران شروع شد و به شهری در عمان ختم شد و آخر هم جان یک جنین را نجات داد. در ذخایر بانک خون هفت واحد از این نمونه نادر ذخیره وجود داشت، اما کار باید سریع‌تر از همیشه پیش می‌رفت و زمانی برای از دست دادن وجود نداشت، اهداکننده به تهران دعوت شد که دوباره خون اهدا کند. این خون تازه ۳۵ روز بیشتر از خون منجمد شده فرصت تزریق دارد.

این زن باردار مثل هر کسی که خون نادر دارد، چند آنتی‌ژن رایج را ندارد و اگر خونی غیر همسان به آن‌ها تزریق شود، بدن‌شان علیه آن آنتی‌بادی می‌سازد. مثل زمانی که این زن، بارداری اولش را پشت سر گذاشت و مقداری از خون جنین وارد خون او شد و این روند برای او هم اتفاق افتاد.

بارداری اول برای او بی‌خطر پیش رفت، اما ماجرا در بارداری‌های بعدی پیچیده‌تر می‌شود و جان جنین در معرض خطر قرار می‌گیرد؛ چون آنتی‌بادی خون مادر وارد خون جنین می‌شود و به دلیل اینکه او هم آنتی‌ژن دارد، گلبول‌های قرمز جنین در معرض آسیب قرار می‌گیرند. ممکن بود این جنین دچار نارسایی‌های شدید یا حتی مرگ شود، اما وقتی خون اهداکننده ایرانی به صورت داخل رحمی به مادر باردار تزریق می‌شود، جنین نجات پیدا می‌کند.

۱۴ سال بانکداری خون نادر ایران

این ماجرا آنقدر نادر است که امسال دیگر تکرار نشد، اما در داخل ایران بیشتر انجام می‌شود. چون ۱۴ سال پیش بانک خون‌های نادر در ایران تشکیل شد تا بیمارانی که نیاز به تزریق خون‌های مکرر و نادر دارند، جان‌شان به خطر نیفتد. یک سال بعد از راه افتادن این بانک، ایران به کارگروه بین‌المللی خون‌های نادر ملحق شد که بتواند جان‌های بیشتری را در جهان نجات دهد. ۲۳ کشور عضو این کارگروه هستند و هرسال هم اطلاعات مربوط به وضعیت بانک خون خود را با هم به اشتراک می‌گذارند.