چرا روسیه در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کند؟

با اعمال تحریم‌های اروپا علیه روسیه، بازار صادرات انرژی این کشور معطوف به شرق شد. اما این کشور اعتنایی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارد و حتی برای ایران در بعد بین‌المللی مانع‌تراشی می‌کند. مهرداد، عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا، درباره چرایی این موضوع توضیح می‌دهد.

به گزارش تجارت‌نیوز، فروردین ماه امسال ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به دنبال اعمال تحریم‌های اروپا، از چرخش مسیر صادرات خود به سمت شرق خبر داد.

افزایش مبادلات نفتی روسیه با هند، ارزان‌فروشی به چین و ائتلاف اخیر اردوغان و پوتین برای تبدیل ترکیه به هاب گاز منطقه از مصادیق بارز تحرکات کرملین در بازار انرژی به حساب می‌آید.

اخیراً نیز الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه، اعلام کرد: این کشور ممکن است از طریق سوآپ گازی با ایران در بلندمدت گاز طبیعی خود را به بازار‌های افغانستان و پاکستان ارسال کند.

با این اوصاف به نظر می‌رسد بازار انرژی شرق با نقش‌آفرینی پر رنگ روسیه در حال پیش رفتن است. طبیعتاً چنین وضعیتی عرصه را برای دیگر بازیگران همچون ایران محدود می‌کند.

این در حالی است که روسیه همواره خود را شریک استراتژیک ایران معرفی می‌کند و مسئولان ایرانی نیز توجه ویژه‌ای به مراودات سیاسی با این کشور دارند. چنان‌که در یک سال اخیر علاوه بر حضور ابراهیم رئیسی، رئیس دولت، در مسکو، پوتین نیز به تهران سفر داشت. اما در عمل روس‌ها ایران را رقیب و به عبارت بهتر مانع خود بر سر راه توسعه منطقه‌ای می‌بینند.

ایران در نقش واسط روسیه

کامبیز میرکریمی، نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه، درباره نقش محدودکننده روسیه برای ایران در بازار انرژی گفت: روسیه با گسترش تحرکات خود در زمینه صادرات انرژی به نوعی بازار ایران را محدود کرده است و ایران در زمینه ترانزیتی و سوآپ انرژی در منطقه نقش‌آفرینی می‌کند.

همچنین مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا، در این باره به تجارت‌نیوز توضیح داد: روس‌ها اکنون در پروژه‌های نفت و گاز ایران فعال هستند، اما در هیچ کدام نگاه سرمایه‌گذاری توسعه‌گرا ندارند و نمی‌خواهند ظرفیت استخراج، تولید و بهره‌برداری از منابع نفت و گاز ایران افزایش پیدا کند.

وی ادامه داد: در حال حاضر روسیه تنها ۸.۵ درصد از ظرفیت ذخایر ایران را برداشت می‌کند. این در حالی است که میزان برداشت شرکت‌های ژاپنی و یا شرکت استات اویل از منابع انبرجرژی عراق حدود ۳۵ تا ۴۵ درصد ظرفیت است.

او تشریح کرد: مسئله این نیست که روسیه تجهیزات و تکنولوژی لازم برای برداشت بیشتر از منابع انرژی ایران را ندارد، اتفاقا این تجهیزات را دارد، اما روسیه این تجهیزات را وارد ایران نمی‌کند. چراکه تصور کرملین این است که اگر ایران به‌عنوان عرضه‌کننده نفت و گاز وارد بازار شود، قیمت دریافتی روسیه برای هر بشکه نفت و هر متر مربع گاز کاهش پیدا می‌کند.

عمادی افزود: منافع روسیه ایجاب نمی‌کند که به ایران کمک کند. من به‌عنوان یک کارشناس اقتصادی معتقدم روسیه نقش بسیار اندکی در اقتصاد ایران دارد؛ نه که نتواند، بلکه این کمک همخوان با منافع روسیه نیست.

حل مشکلات در گرو احیای برجام است

براساس این گزارش به نظر می‌رسد روسیه برای از رده خارج کردن ایران به عنوان رقیب خود در بازار انرژی تمایلی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارد.

هرچند در گذشته صحبت‌هایی از انعقاد قراردادی به ارزش ۴.۵ میلیارد تومان میان ایران و روسیه شد، اما در آن نیز ابهاماتی بود که قابلیت استناد نداشت.

همچنین روسیه با فعالیت‌های خود در بازار انرژی، نقش صادراتی ایران را کمرنگ و تحرکات کشور را محدود به ترانزیت و سوآپ نفت و گاز کرده است. در حالی که مزیت درآمد‌های حاصل از صادرات انرژی نسبت به سوآپ تفاوت چشم‌گیری دارد. البته مسائلی همچون تحریم‌های ثانویه که کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند قابل انکار نیست؛ بنابراین شاید بتوان گفت حل بخشی از این مسائل به برجام گره خورده است. هرچند که دولتمردان مدعی ناکارآمدی آن باشد!