خطر مرگبار در آزمایشگاه / بیدار کردن عفونت‌های ۴۰۰ هزار سال پیش

فرارو- دانشمندان در آزمایشگاه سابق تسلیحات زیستی در شهر نووسیبیرسک در سیبری قصد دارند عفونت‌هایی را بیدار کنند که به مدت ۴۰۰ هزار سال غیر فعال بوده‌اند.

به گزارش فرارو به نقل از سان، هدف تحقیق "خطرناک" در مرکز تحقیقات ویروس شناسی و فناوری زیستی دولتی Vector درک چگونگی تکامل ویروس‌ها است.

تیم روسی در حال بررسی بقایای حیوانات عصر یخبندان مانند ماموت‌ها و کرگدن‌های پشمالو هستند که پیش‌تر در خشکی به سر می‌بردند. این تحقیقات اولین زنگ خطر و هشدار است، زیرا این باور وجود دارد که مطالعه لاشه‌های مرده حاوی ویروس‌های خفته بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث سرایت بیماری به حیوانات زنده شود. اجساد این موجودات تقریبا در دمای زیر صفر در منطقه یاکوتیا کاملا حفظ شده اند جایی که دما می‌تواند به به ۵۵- درجه سانتی گراد کاهش یابد.

اینجا همان مکانی است که دانشمندان فرانسوی اخیرا یک "ویروس زامبی" که به مدت ۵۰۰۰۰ سال در زیر یک دریاچه یخ زده گرفتار شده بود را احیا کردند. دانشمندان از دانشگاه اکس مارسی در ماه نوامبر ویروسی را کشف کردند که گمان می‌رود قدیمی‌ترین ویروس "زنده" باشد.

اکنون Vector درصدد است تا آن کشف را به مرحله‌ای برساند که بتوان از آن بهره برداری مالی کرد. دانشمندان روس هم چنین امیدوارند ویروس‌های باستانی که اغلب با عنوان پالئو ویروس‌ها (مربوط به عصر غارنشینی) نیز شناخته می‌شوند و اغلب در حیوانات عصر یخبندان به دام افتاده‌اند را شناسایی نموده و احیا کنند. با این وجود، کارشناسان نگرانی‌هایی را در مورد امنیت تحقیقات Vector و اشتباهات احتمالی در مسیر بررسی مطرح کرده‌اند.

در طول دو دهه اخیر مجموعه‌ای از رویداد‌ها باعث مجروح شدن افراد و حتی کشته شدن یک نفر در این مرکز شده است. دانشمندان در سراسر جهان نگران هستند که هرگونه لغزش مشابه در حین انجام تحقیقات تازه بتواند باعث آغاز یک پاندمی فاجعه بار دیگر در جهان شود.

آنان هشدار می‌دهند که ویروس‌های ماقبل تاریخ که روسیه اکنون در حال کار بر روی آن است و در حیوانات عصر یخبندان وجود دارند می‌توانند انسان‌ها را آلوده سازند. علیرغم بازرسی هر دو سال یکبار صورت گرفته توسط سازمان جهانی بهداشت از تمام آزمایشگاه‌های دارای امنیت بالا که بر روی عوامل بیماری‌زا کار می‌کنند، عدم اطمینان نسبت به آمادگی و هوشیاری Vector وجود دارد.

پروفسور "ژان میشل کلاوری" از مرکز ملی تحقیقات علمی دانشگاه اکس مارسی به نشریه "تایمز" می‌گوید:"تحقیقات صورت گرفته Vector بسیار خطرناک است. سیستم ایمنی ما هرگز با این نوع ویروس‌ها مواجه نشده است. برخی از این ویروس‌ها می‌توانند ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار سال قدمت داشته باشند. من چندان مطمئن نیستم که در روند انجام تحقیقات همه چیز به روز شده باشد".

پس از ترسی که در سال ۲۰۱۹ میلادی در آن آزمایشگاه ایجاد شده، ایده نشت ویروس‌ها از این آزمایشگاه تسلیحات بیولوژیکی شوروی سابق چندان دور از ذهن نیست. انفجار گاز و آتش سوزی متعاقب آن در Vector جایی که عفونی‌ترین ویروس‌های جهان ذخیره می‌شوند در سپتامبر ۲۰۱۹ میلادی رخ داد. بر اثر وقوع آن انفجار یکی از کارکنان مرکز دچار سوختگی درجه سه شد. انفجار سبب شکسته شدن شیشه‌های ساختمان تحت حفاظت شدید شده بود.

عوامل بیماری‌های بسیار کشنده از جمله طاعون بوبونیک، سیاه زخم و ابولا در این مرکز تحقیقاتی نگهداری می‌شوند. هم چنین آن مرکز یکی از تنها دو مکان وجود بر روی سیاره زمین برای ذخیره عامل ایجاد بیماری آبله است.

نکته جالب توجه آن است که آن مرکز علیرغم خطر احتمالی اقداما آزمایشگاه برای مردم و ترس از آلودگی‌های بیولوژیکی، نگرانی‌ها را "کم اهمیت" دانست. Vector تاکید کرده بود که اصلا فعالیتی در ارتباط با مواد بیولوژیکی پیش از انفجار قدرتمند در آن مرکز در حال انجام نبوده است.

این رخداد پس از حادثه دلخراش دیگری در ماه ۲۰۰۴ میلادی رخ داده بود جایی که پژوهشگری پس از خراش تصادفی با سوزن حاوی ویروس ابولا جان خود را از دست داده بود.

"آنتونینا پرسنیاکوا" ۴۶ ساله در حال کار بر روی واکسن این بیماری بود که سوزن از دستکش دو لایه‌ای که در دست داشته عبور کرده بود. Vector پس از سپری شدن هفته‌ها از رخ دادن آن حادثه موضوع را به سازمان بهداشت جهانی گزارش داد تاخیری که باعث طرح انتقاداتی نسبت به آن مرکز شده بود. با این وجود، سازمان بهداشت جهانی در آخرین بازرسی خود از آن مرکز در سال ۲۰۱۹ میلادی هیچ دلیلی برای نگرانی قابل توجه پیدا نکرده بود.

بازرسان سازمان بهداشت جهانی قادر به بررسی کار عملی دانشمندان آن مرکز نشده بودند، زیرا Vector به دلیل: "تعمیرات برنامه ریزی شده" بسته شده بود. شهرت آن آزمایشگاه سلاح‌های زیستی باعث افزایش نگرانی‌ها در مورد پژوهش‌های تازه آن شده است. در حالی که جهان به غلبه بر مصیبت ناشی از ویروس کووید ادامه می‌دهد بسیاری معتقدند ویروس‌های باستانی بهتر است به حال خود رها شوند. "فیلیپا لنتزوس" کارشناس امنیت زیستی در کینگز کالج لندن می‌گوید حتی امن‌ترین امکانات نیز ممکن است دچار نقض مقررات و قوانین شوند.

او می‌گوید: "هنوز با وجود اقدامات ایمن نیز ممکن است اشتباهات تصادفی رخ دهند".

مرکز Vector در سال ۱۹۷۴ میلادی به عنوان یک موسسه تحقیقاتی در محیط بسته با هدف پژوهش "در مورد واکسن‌ها و دفاع در برابر سلاح‌های باکتریولوژیکی و بیولوژیکی" راه اندازی شد. در زمان اتحاد جماهیر شوروی این آزمایشگاه به دلیل علاقه‌ای که به بررسی جنگ بیولوژیکی داشت شهرت پیدا کرده بود.