معرفی مقصر متان در تهران

رشد درخواست‌‌‌ها برای رسیدگی مدیریت شهری به پیش‌‌‌پا افتاده‌‌‌ترین مسائل پایتخت، نشان‌‌‌دهنده حادتر شدن مشکلات شهروندان در حوزه خدمات شهری است.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، در شرایطی که مشاهدات و گزارش‌های شهروندان پایتخت از حادتر شدن مسائل زندگی در شهر به واسطه اجرای برخی تصمیمات یا ضعف رسیدگی به پیش‌‌‌پاافتاده‌ترین مسائل شهری مانند مدیریت ترافیک، نظافت شهر و... خبر می‌دهد، آمارهای سامانه پیام‌‌‌های خدمات و فوریت‌‌‌های شهری تهران که با عنوان سامانه +137شناخته می‌شود، نشان دهنده افزایش درخواست‌‌‌های شهروندان برای رسیدگی به مشکلاتی است که در شهر با آن روبه‌رو هستند.

این سامانه در جدیدترین گزارش خود و در شرایطی که شهروندان در برخی از پیش‌‌‌پاافتاده‌‌‌ترین مسائل شهری، از مدیریت شهری پایتخت گلایه دارند، حادترین مشکلات تهرانی‌‌‌ها را فهرست کرده و از افزایش تقاضا برای رسیدگی به این موضوعات خبر می‌دهد.

بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد، در ماه‌‌‌های اخیر تاکنون برخی از تصمیمات و اقدامات انجام شده از سوی مدیریت شهری، به جای حل مشکل، منجر به تشدید مشکلات در حوزه‌‌‌های مختلف مانند مدیریت ترافیک شهر تهران شده است. مصداق بارز این موضوع مربوط به تدابیر ترافیکی در شهر تهران از جمله مانع‌‌‌گذاری‌‌‌ها و مانع‌‌‌برداری‌‌‌هایی است که با هدف مدیریت و کنترل ترافیک، انجام می‌شود. به گونه‌‌‌ای که حتی شهروندانی که تخصصی در مدیریت شهری و مدیریت ترافیک ندارند نیز در ماه‌‌‌های اخیر متوجه این موضوع شده‌‌‌اند که این اقدامات در برخی از معابر، نه تنها منجر به کاهش و کنترل بار ترافیکی شهر نشده است بلکه معضل ترافیک و ازدحام خودروها را تشدید کرده است. به عنوان مثال و در یک نمونه، در منطقه 2 شهر تهران مسیر پیوند شمال به جنوب بزرگراه چمران به محله گیشا، این اقدامات منجر به تشدید ترافیک و بلند شدن صدای اعتراض شهروندان ساکن در این محله شده است که هر روز برای تردد بین مناطق مختلف شهر به محل سکونت خود، ناچار به تحمل بار ترافیکی شدید به‌خصوص در ساعات پیک ترافیک هستند.

تا حدود یکی دو هفته گذشته، یک مسیر محلی به موازات ورودی گیشا در همین مسیر وجود داشت که امکان تخلیه ترافیک شبانه ورودی به خیابان اصلی گیشا را برای ساکنان بومی این محله و افرادی که قصد عبور به این خیابان را داشتند فراهم می‌کرد. اما طی روزهای اخیر با مانع‌‌‌گذاری در این مسیر موازی ترافیک در ورودی خیابان گیشا و امتداد بزرگراه جلال آل احمد، ازدحام مشکل‌‌‌ساز برای شهروندان ایجاد شده و بار ترافیکی در ورودی گیشا افزایش یافته است. در یک نمونه دیگر، در محل تلاقی خیابان سئول به یادگار امام جنوب، مانع‌‌‌گذاری در مسیر ورودی به بزرگراه یادگار، نه تنها منجر به تشدید بارترافیکی در این محل شده که خطر تصادف خودروها به دلیل باریک شدن معبر ورودی و مسدود شدن یک لاین ورود به بزرگراه، تشدید می‌شود. علاوه بر موضوعات و مسائل ترافیکی، که این روزها بر اساس مشاهدات شهروندان تهرانی نسبت به دوره‌‌‌های گذشته تشدید شده است، فصل دوم این مشکلات حاد مربوط به وضعیت نگه‌داری و نظافت شهر است.

این در حالی است که تعداد تابلوهای ترافیکی به سرقت رفته و مفقود شده و تبدیل این تابلوها به اسکلت در معابر اصلی و پرتردد شهر نیز افزایش یافته است و در برخی موارد منجر به سردرگمی افراد در تشخیص مسیر می‌شود. اخیرا چراغ‌‌‌های راهنمایی شکسته، خاموش و دزدیده شده هم این معضل را تشدید کرده است و حاشیه سبز بزرگراه‌‌‌ها که این روزها می‌توانست با رسیدگی به موقع چهره‌‌‌ای زیبا و پاییزی به منظره شهر بدهد، به دلیل عدم‌رسیدگی به موقع وکافی، نمای شهر تهران را تحت‌تاثیر قرار داده است و نوعی به هم ریختگی در این زمینه مشاهده می‌شود. همچنین در بحث خدمات شهری، مشاهدات شهروندان حاکی است، عملیات تعویض و تعمیرگاردریل‌‌‌های شکسته شده در اثر برخورد خودروها و تصادف و...، به کندی صورت می‌گیرد و در برخی از موارد دیده می‌شود که گاردریل‌‌‌های شکسته شده حتی بعد از گذشت مدت‌‌‌ها از تخریب و شکستگی، تعویض و ترمیم نشده است.

مجموعه این دو عامل یعنی رفتارهای معکوس در بحث مدیریت ترافیک که منجر به افزایش معضلات ترافیکی در شهر به جای حل بحران و مدیریت ازدحام خودروها در معابر شهری شده است به علاوه برخی کم‌‌‌کاری‌‌‌ها در حوزه ارائه خدمات شهری و رسیدگی به پیش‌‌‌پا افتاده‌‌‌ترین خدمات شهری، مسائل و مشکلات و نارضایتی شهروندان از وضعیت شهر را افزایش داده است. این در حالی است که این شرایط حاد تا پیش‌‌‌پا افتاده‌‌‌ترین مباحث مدیریت شهری، پیش رفته و اوج گرفته است.

این در حالی است که در مقاطعی، بخش عمده گلایه تهرانی‌‌‌ها غالبا حول و حوش تغییر کاربری، تخلفات ساختمانی و ساخت‌وسازهای غیرمجاز قرار داشت اما هم‌‌‌اکنون نه تنها این عوامل به عنوان عوامل نارضایتی شهروندان به قوت خود باقی است بلکه مسائل پیش پا افتاده مدیریت شهری نیز به این موضوع اضافه شده است. این در حالی است که این حوزه‌‌‌ها مانند مسائل مربوط به امور نظافتی و خدمات ظاهری در شهر، جزو ساده‌‌‌ترین حوزه‌‌‌های کاری مدیریت شهری در یک شهر است.

روایت آمار رسمی از مشکلات تهران

علاوه بر مشاهدات و نارضایتی‌‌‌های شهروندان که در حکم گزارش‌های غیررسمی از حادتر شدن مسائل سکونت در شهر تهران می‌توان به آنها استناد کرد از سوی دیگر، یک روایت رسمی نیز این موضوع و تشدید مشکلات شهر تهران را تایید می‌کند. در واقع، آمار رسمی سامانه پیام‌‌‌های خدمات وفوریت‌‌‌های شهری که با عنوان سامانه +137 فعالیت می‌کند، نشان از تشدید مشکلات شهروندان در تهران دارد.

در این گزارش که اخیرا منتشر شده است، 10 موضوع پردرخواست شهروندان در تماس با این سامانه به ترتیب فهرست شده است. بر اساس این گزارش در مهرماه امسال، نظافت معابر وکوچه، لایروبی جوی، پاکسازی دیوارنویسی خیابان، آلودگی صوتی مسکونی، جمع‌‌‌آوری زباله وضایعات، طعمه‌‌‌گذاری موش، ساخت‌وساز غیرمجاز مسکونی، سد معبر دست‌‌‌فروش و وانتی در خیابان، پاکسازی دیوارنویسی کوچه و جمع‌‌‌آوری نخاله وخاک ده موضوع پردرخواست از سوی شهروندان تهرانی به ترتیب تعداد درخواست‌‌‌ها از زیاد به کم بوده است. نکته قابل‌توجه این است که نظافت معابر وکوچه که پیش پا افتاده‌‌‌ترین جزء خدمات شهری است در راس این فهرست قرار دارد و تعداد درخواست‌‌‌ها برای آنها بیش از دو برابر درخواست برای رسیدگی به ساخت‌وسازهای غیرمجاز در شهر تهران است. لایروبی جوی و جمع‌آوری زباله و ضایعات نیز به ترتیب با فاصله قابل‌توجه از درخواست شهروندان برای رسیدگی به ساخت‌وسازهای غیرمجاز بیشتر است. بیش از 16‌هزار درخواست در مهرماه از سوی شهروندان تهرانی برای نظافت معابر و کوچه، لایروبی جوی و جمع‌آوری زباله وضایعات به ثبت رسیده است. این در حالی است که تعداد گزارش‌های مردمی در خصوص رسیدگی به ساخت‌وسازهای غیرمجاز مسکونی در مهرماه حدود 3‌هزار مورد بوده است.

70درصد درخواست‌‌‌ها برای نظافت شهر

بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در میان تماس‌‌‌های شهروندان با سامانه +137، معادل 70‌درصد درخواست‌‌‌ها مربوط به رسیدگی به موضوعات خدمات شهری بوده است. اینها ساده‌‌‌ترین و اولیه‌‌‌ترین خدماتی است که باید مدیریت شهری آنها را در شهر به بهترین نحو انجام دهد. اما آمارها نشان می‌دهد در 7 ماه اول امسال، این تماس‌‌‌ها در مقایسه با 7 ماه اول سال گذشته معادل 16‌درصد رشد داشته است.

آمارها نشان می‌دهد در 7 ماه اول امسال، معادل 712‌هزار تماس از سوی شهروندان تهرانی با سامانه +137 صورت گرفته است. این میزان در مهر امسال در مقایسه با مهر سال قبل رشد 26‌درصدی داشته است. در مهر امسال همچنین سهم درخواست‌‌‌ها برای رسیدگی به خدمات شهری که 70‌درصد از کل تماس‌‌‌ها در این ماه را به خود اختصاص داده است نسبت به مهر سال قبل 30‌درصد رشد داشته است که می‌تواند نشان‌دهنده افزایش نارضایتی‌‌‌ها از وضعیت ارائه خدمات شهری در تهران باشد.

آمارها همچنین نشان می‌دهد پیام‌‌‌هایی که در سال 1400 در سامانه 137 به ثبت رسیده است نسبت به سال 99 معادل 44‌درصد رشد داشته است. این آمارها نشان‌دهنده افزایش تقاضا برای بهبود وضعیت رسیدگی به شهر در دو سال 1400 و 1401است. در این میان رشد درخواست‌‌‌ها برای رسیدگی به وضعیت نظافت در شهر معادل30‌درصد بوده است. این موضوع شامل درخواست شهروندان برای نظافت معابر کوچه، لایروبی جوی، پاکسازی دیوار‌نویسی خیابان، جمع‌آوری زباله و ضایعات، طعمه‌گذاری موش، سد معبر دست‌فروش و وانتی در خیابان، پاکسازی دیوار‌نویسی کوچه، جمع‌آوری خاک و نخاله، سد معبر اصناف در پیاده‌رو و ترکیدگی لوله آبیاری باغچه بوده است.

مقصر «متان» در جنوب تهران

مجتمع پردازش و بازیافت زباله آرادکوه بزرگ‌ترین مرکز دفن و پردازش زباله در تهران است، مرکزی در جنوب تهران که تمام زباله‌های کلان‌شهر تهران در آن دفن می‌شود. بنا به گفته مسوولان این مرکز، روزانه بیش از ۵ هزار تن زباله وارد آرادکوه می‌شود که بعد از طی مراحلی دفن می‌شوند. وضعیت آرادکوه و بوی نامطبوعی که از این مرکز ساطع می‌شود چندسالی است که این مرکز را بر سر زبان‌‌ها انداخته اما به تازگی پای آرادکوه با انتشار گزارشی از سوی ناسا، به تولید گاز متان نیز باز شده است، گزارشی که ابر ۴ کیلومتری متان را به‌روی مجتمع آرادکوه نشان می‌دهد، هرچند که مسوولان ارشد شهرداری این موضوع را نپذیرفته و حالا خبر از راستی‌آزمایی این گزارش با همکاری دانشگاه‌ها می‌دهند.

حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری تهران درباره فعالیت آرادکوه گفت: اکنون ۵ هزار تا ۵۲۰۰ تن به صورت روزانه پسماند شهر تهران وارد مجتمع آرادکوه می‌شود و این در حالی است که طی چند سال گذشته، میزان ورودی روزانه پسماند به این مجتمع به بیش از ۷ هزار تن می‌‌رسید ولی به دلیل برخی اقدامات انجام شده در مدیریت پسماند در مبدأ و شرایط اقتصادی، این ورودی کمتر شده است.

وی درباره گاز متان متصاعد شده در این مجتمع گفت: تا اوایل دهه ۸۰ تقریبا همه پسماند ورودی به مجتمع آرادکوه دفن می‌شد ولی از ابتدای دهه ۸۰ به بعد که خطوط پردازش ما آرام آرام شکل گرفت، میزان دفن کاهش یافت و در سال ۹۰-۸۹ تقریبا میزان دفن در مجتمع آرادکوه به پایین‌‌ترین سطح خود رسید و پسماند آلی در ترکیب دفن انجام شده نیز به حداقل یعنی ۲۰ درصد رسید.

حیدریان به برخی از اقدامات یک دهه گذشته مجتمع آرادکوه برای کاهش تولید متان اشاره کرد و افزود: طی این مدت تلاش شد تا پسماندهای آلی نیز در سایت تولید کمپوست تحت تیمارهای هوازی قرار گیرند تا کربن موجود به‌جای دفن و تبدیل شدن به متان، به دی اکسید کربن تبدیل شود.

وی ادامه داد: همچنین درباره دفن‌‌گاه‌هایی که قبل از سال ۸۰ پر شده بودند، ما فرآیند استحصال گاز متان را آغاز کردیم و پس از مذاکره با یک کنسرسیوم متشکل از چند شرکت کره‌‌ای، این شرکت‌‌ها یک سال برای امکان‌‌سنجی فنی و اقتصادی در این مجتمع مستقر شدند و نهایتا در سال ۹۷ قراردادی با این کنسرسیوم منعقد شد که متاسفانه پس از ابلاغ، به واسطه اعمال تحریم‌های سنگین علیه ایران، این شرکت‌‌ها هم این طرح را متوقف کردند و سرمایه‌‌گذار آن نیز به دلیل ریسک‌‌های موجود در کشور، حاضر به سرمایه‌‌گذاری در این طرح نشد.

معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهر تهران اضافه کرد: پس از این اتفاقات، ما تلاش کردیم تا از سرمایه‌گذاران داخلی استفاده کنیم ولی به دلیل عدم شناخت کافی شرکت‌‌های داخلی تولید برق در این بازار و عدم ثبات خرید برق تضمینی و عدم افزایش قیمت برق، متناسب با تورم، موفق به انجام این کار نیز نشدیم. البته اخیرا با واسطه یکی از بانک‌ها، با چند سرمایه‌‌گذار داخلی وارد مذاکره شده‌ایم و امیدواریم بتوانیم به نتیجه خوبی برسیم.

وی در واکنش به گزارش اخیر ناسا درباره گاز متصاعد شده در فراز مجتمع آرادکوه گفت: نکته نخست آن است که گاز متان جزو گازهای آلاینده هوا محسوب نمی‌شود و اثرات محلی ندارد؛ از این رو اگر مجتمع آرادکوه تصاعد گاز متان نیز داشته باشد، این موضوع بر کیفیت هوای تهران اثرگذار نیست؛ نکته دوم آن است که گاز متان که از گازهای گلخانه‌‌ای محسوب می‌شود، اثرات جهانی دارد و ما همواره به دنبال کاهش تولید گاز متان بوده‌‌ایم و امیدواریم با حمایت دولت و سازمان حفاظت محیط زیست، طرح استحصال گاز متان را اجرایی کنیم.

معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهر تهران ادامه داد: درباره صحت‌‌سنجی گزارش ناسا، با چهار دانشگاه بزرگ کشور و یک شرکت دانش‌‌بنیان وارد مذاکره شده‌‌ایم و با بررسی پروپوزال‌‌های ارائه شده، در حال نهایی کردن قرارداد با یکی از دانشگاه‌ها هستیم تا پایش و اندازه‌گیری دقیقی در این بخش داشته باشیم و بتوانیم با مدل‌‌سازی، صحت این گزارش را مورد ارزیابی قرار دهیم؛ البته در تمام لندفیل‌‌های (محل دفن زباله) دنیا، ما شاهد انتشار گاز متان هستیم و در آمریکا، ۱۵ درصد از سهم گاز متان، مربوط به محل‌‌های دفن زباله است.

حیدریان با اشاره به منابع انتشار گاز متان در جهان گفت: منابع انتشار گاز متان در جهان، منابع بسیاری است و یکی از مهم‌ترین منابع انتشار متان، گاوداری‌‌ها و صنعت تولید گوشت از نشخوارکنندگان است؛ همچنین مانداب‌‌ها و باتلاق‌‌ها از جمله این منابع انتشار هستند؛ علاوه بر این موارد، ۲ تا ۵ درصد گاز تزریق شده به شبکه شهری، هدررفت دارد؛ از این رو زندگی مردم با گاز متان آمیخته است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا آرادکوه آن‌طور که در گزارش ناسا ذکر شده مقصر است یا نه، گفت: ما نمی‌توانیم بگوییم که این گزارش کاملا درست است، بلکه معتقدیم شاید به دلیل شرایط آب و هوایی در جنوب تهران خصوصا در روزهایی که این گزارش منتشر شد، جریانات هوایی افقی و عمودی سنگینی را داشتیم و این ابر با طول ۵/ ۴ کیلومتر متراکم و تشکیل شود. البته همان‌طور که پیش از این نیز اشاره کردم، مراکز دفن زباله، جزو عوامل انتشار گاز متان در کل دنیا هستند ولی ابعاد این گزارش، محل شک ایجاد کرده و ما به دنبال بررسی آن هستیم.

معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهر تهران با بیان اینکه آمریکایی‌‌ها جزو مقصران انتشار گاز متان در مجتمع آرادکوه هستند، افزود: همان‌طور که اشاره شد، تحریم‌های آمریکا باعث شد که قرارداد استحصال گاز متان و تبدیل آن به انرژی برق، بی‌‌نتیجه بماند و در صورتی که این تحریم‌ها اعمال نمی‌شد، استحصال گاز متان در این مجتمع انجام می‌گرفت.

حیدریان در پاسخ به این پرسش که آیا در اطراف مجتمع آرادکوه، محل‌‌هایی برای نگهداری دام وجود دارد یا خیر گفت: دامداری‌‌های بزرگی که حتی ظرفیت برخی از آنها حدود ۳۰ هزار راس است، در جنوب تهران مجتمع شده‌‌اند و علاوه بر دامداری‌‌ها، فاضلاب‌‌های رها شده در واوان و اسلامشهر که بعضا تا شهرک سینمایی نیز روان می‌شود، می‌تواند در انتشار گاز متان در جنوب تهران موثر باشد؛ علاوه بر اینکه خطوط توزیع گاز تهران نیز در این ماجرا بی‌‌تاثیر نیست چراکه در مهر ۱۴۰۰ نیز گزارشی از متان تشکیل شده بر اثر هدررفت گاز از شبکه توزیع در جنوب تهران داشتیم.

وی با اشاره به ظرفیت آرادکوه و ظرفیت آن برای سال‌های آینده گفت: در شرایط فعلی، آرادکوه حداقل تا یک دهه دیگر ظرفیت پذیرش پسماند دارد ولی برنامه‌های سازمان بر اساس طرح جامع پسماند کلان‌شهر تهران جلو می‌‌رود که بر اساس آن پسماند کلان‌شهر تهران در ۸ پهنه در داخل شهر تهران مدیریت و حداکثر ۱۵ درصد این پسماند وارد آرادکوه شود و در صورت انجام این مهم، این مجتمع تا ۲۰ سال دیگر فعال خواهد بود.

 معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهر تهران ادامه داد: البته طی دو سال گذشته مطالعاتی از سوی یک مشاور انجام شده و دو محل در جنوب تهران، یکی در فاصله ۸ کیلومتری و دیگری در فاصله ۱۲ کیلومتری مجتمع آرادکوه شناسایی شد که با توجه به کنارگذاشتن یک گزینه از سوی محیط زیست، ما به دنبال اخذ مجوزهای لازم برای گزینه دوم هستیم تا با فریز کردن آن، پس از پرشدن ظرفیت مجتمع آرادکوه، یک زیرساخت مهم شهری داشته باشیم.

حیدریان در پاسخ به این سوال که نتیجه تلاش‌‌های سال گذشته برای جذب سرمایه‌‌گذاران جدید در مجتمع آرادکوه چه شد؟ گفت: با توجه به سخت شدن سرمایه‌‌گذاری در کشور، مشکلاتی در این بخش وجود دارد؛ علاوه بر آن یک حقیقت وجود دارد که پروژه‌های پسماند شهری عمدتا اقتصادی نیستند و برای جذب سرمایه‌گذار لازم است سیاست‌های حمایتی از سوی مدیریت شهری و دولت، اتخاذ شود. البته پایین بودن نرخ خرید تضمینی برق در برابر تورم موجود در کشور، جذابیت سرمایه‌‌گذاری را در حوزه مدیریت پسماند کم کرده است.

وی در ادامه درباره سرانجام بررسی‌‌ها درباره بوی نامطبوعی که در اطراف فرودگاه امام خمینی نیز استشمام می‌شود، گفت: بررسی این موضوع در سال ۹۶ آغاز شد و در سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ مقرر شد اعتباری برای برطرف شدن این موضوع در نظر گرفته شود که بخش عمده این اعتبار در اختیار شرکت آب و فاضلاب برای بهره‌‌برداری از فاز دوم طرح تصفیه آب و فاضلاب اسلامشهر و واوان قرار گرفت و بخش دیگری برای ساماندهی دامداری‌‌ها به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شد و بخش کوچکی از آن را که حدود ۱۵ میلیارد تومان بود به صورت اوراق چندساله به ما دادند و ما نتوانستیم به دلیل عدم جذابیت این اوراق برای فروشندگان تجهیزات مورد نیازمان، از این اعتبار استفاده کنیم.

حیدریان درباره علت‌‌یابی منشأ این بو ادامه داد: پس از مطالعات تمام دستگاه‌ها، جمع‌‌بندی انجام شده نشان داد ۵۰ تا ۷۰ درصد بوی نامطبوع مربوط به فاضلاب‌‌ها هستند و حدود ۲۰ درصد منشأ آن مربوط به دامداری‌‌ها است و چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد سهم تقصیر به آرادکوه اختصاص داده شد؛ از این رو با توجه به اقدامات انجام شده توسط مجتمع آرادکوه و اصلاح برخی از فرآیندها، استشمام این بوی نامطبوع در منطقه کهریزک به میزان قابل توجهی کاهش یافت و طی ماه‌های اخیر نیز ما میزبان کارگروه‌های متعددی از استانداری، سازمان حفاظت محیط زیست و دادستانی بودیم و خوشبختانه آنها نیز اذعان داشتند که بوی نامطبوع آرادکوه به‌شدت کاهش یافته است.