(تصاویر) نارنجک‌های هزار ساله بیت المقدس!

فرارو- تجزیه و تحلیل جدیدی از گلدان‌های سرامیکی باستانی بیت المقدس در قرن یازدهم میلادی، گزاره‌های قبلی را تأیید کرد که برخی از این ظروف ممکن است به عنوان نارنجک‌های دستی باستانی در زمان جنگ‌های صلیبی استفاده شده باشند.

به گزارش فرارو، ظروف سرامیکی مخروطی شکل، از جمله مصنوعات باستانی هستند که می‌توان آن‌ها را در تمام موزه‌های آثار باستانی جهان یافت. این ظروف طیف وسیعی از کاربری‌ها همچون استفاده برای نگهداری مواد غذایی، مایعات، ادویه و حتی برخی مواد شیمیایی را ارائه می‌داد، اما باستان شناسان در چند مورد موفق به شناسایی کاربری نظامی از این ظوف نیز شده اند. در واقع، تطبیق پذیری و کاربرد متنوع آن‌ها به خوبی مستند شده است، و تجزیه و تحلیل جدید شواهد بیشتری را نشان می‌دهد که حمل مواد منفجره یکی از وظایف آن‌ها بوده است.

در این آخرین تجزیه و تحلیل مشابه، چهار عدد گلدانی که در محل باغ ارمنی در شهر قدیمی بیت المقدس و دیوار‌های محصور آن، بین سال‌های ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۷ یافت شده و در موزه سلطنتی انتاریو نگهداری می‌شد، توانست ایده‌های جدیدی در این زمینه به ما بدهد. کارشناسان توانستند بقایای داخل این گلدان‌ها را بررسی کنند و دریابند که حداقل یک ظرف از چهار ظرف، حاوی چیزی که به نظر می‌رسد مواد منفجره باشد، بود.

کارنی متسون باستان شناس مولکولی دانشگاه گریفیث استرالیا می‌گوید: «این تحقیق استفاده متنوع از این ظروف سرامیکی منحصر به فرد را که شامل وسایل انفجاری باستانی است نشان داده است. به نظر می‌رسد این ظرف‌ها در طول جنگ‌های صلیبی به‌عنوان نارنجک‌هایی که علیه سنگر‌های صلیبی‌ها پرتاب می‌شدند، مورد استفاده قرار می‌گرفت، زیرا ما گزارش‌های همزمانی در اختیار داریم که سخن از صدا‌های بلند و انفجار‌های درخشان و پر نور در پشت دوازه‌های محاصره شده شهر، می‌راند.»

از طریق انواع آزمایشات شیمیایی، محققان دریافتند که سه گلدان از این مجموعه به احتمال زیاد حاوی روغن، مواد معطر و دارو بودند. اما ظرف چهارم - یک گلدان سنگی با دیوار‌های بسیار ضخیم و بدون تزئین - حاوی بقایایی بود که به احتمال زیاد مربوط به مواد شیمیایی یا مواد منفجره شیمیایی است. گوگرد یکی از موادی بود که همراه با جیوه و منیزیم در سطوح بالاتری نسبت به سایر گلدان ها، در ظرف چهارم شناسایی شد. تحقیقات قبلی نشان داده بود که گلدان‌هایی مانند این چهارمین ظرف ممکن است حاوی باروت باشد که در قرن نهم در چین اختراع شد. با این حال، تیم تحقیق جدید فکر می‌کند که ترکیب شیمیایی ماده منفجره این ظرف متفاوت بوده است.

متسون می‌گوید: «این تحقیق نشان داده است که این ماده باروت نیست و احتمالاً یک ماده منفجره محلی اختراع شده است.» البته برخی دانشمندان نیز مدعی هستند که تمام این یافته‌ها نمی‌تواند کاربری‌های دیگر این ظرف همچون منبع سوختی برای یک لامپ یا مثلا محل نگهداری روغن‌های مختلف، را رد کرد. با این همه این دانشمندان به هیچ وجه فرضیه «نارنجک‌های انفجاری» را رد نمی‌کنند و حتی باور دارند که این فرضه ارزش بررسی بیشتر را نیز دارد. از طرف دیگر گزارش‌های تاریخی نیز فرضیه نارنجک‌های انفجاری را تأیید می‌کند، زیرا برای نمونه می‌توان به محاصر بیت المقدس در سال ۱۱۸۷ نیز اشاره کرد که در جریان آن محاصره نیز استفاده از سلاح‌های مشابه، گزارش شده است.

با این همه، موضوع نارنجک بودن این ظروف اکنون چندان محل مناقشه نیست بلکه آنچه که ذهن دانشمندان را درگیر کرده این است که دقیقاً داخل این نارنجک‌های دستی اولیه چه بوده است. در واقع چیزی که این نارنجک‌ها را از سایر نمونه‌های مشابه متمایز می‌سازد، همین ترکیب شیمیایی ماده منفجره‌ای است که در آن مورد استفاده قرار گرفته. فرضیه‌هایی ماننده «آتش یونانی» -نوعی ماده منفجره باستانی- و موارد دیگر مطرح شده که هیچکدام به قطعیت نرسیده است. جالب اینجاست که سازندگان این ماده منفجره نیز هیچگاه علاقه‌ای نشان نداده اند تا شیوه ساخت این ماده را حتی برای خود نیز ثبت کنند. گویی این نوع ماده منفجره و شیوه ساخت آن یک راز فوق محرمانه بود که هیچگاه هم فاش نشد.

متسون می‌گوید: «تحقیق بیشتر در مورد این نارنجک‌ها و محتوای انفجاری آن‌ها به ما امکان می‌دهد تا فناوری انفجاری باستانی دوره قرون وسطی و تاریخچه سلاح‌های انفجاری در مدیترانه شرقی را درک کنیم.» نتایج این تحقیق در نشریه PLOS One منتشر شده است.

منبع: sciencealert

ترجمه: مصطفی جرفی-فرارو