جمله جنجالی امام‌جمعه اصفهان

«تماشای فوتبال برای زنان حرام است!»؛ این جمله که احتمالا به قدر کافی شوکه‌کننده است، نگاه یک مفتی سعودی و نظرش درباره تماشای فوتبال در سال ۱۳۹۴ است. همان سال «مورکووورد نیوز» با اشاره به چنین نظری نوشت: «یک مفتی عربستان اعلام کرد تماشای فوتبال مردان برای زنان مسلمان حرام است و افرادی که به این کار مبادرت می‌ورزند، گناه کبیره مرتکب می‌شوند؛ چراکه تماشای بدن مردان با لباس ورزشی برای زنان حرام است».

اگرچه چنین دیدگاهی تند به نظر می‌رسید، ولی با توجه به نگاه موجود در عربستان، با آن جو سابق، مطرح‌شدنش اعتراض گسترده‌ای در پی نداشت. البته این موضوع مربوط به گذشته است و در حال حاضر عربستان مدت‌هاست مسئله تماشای فوتبال برای زنان را حل کرده و حتی زمینه ورود آن‌ها به ورزشگاه را برای تماشای بازی فوتبال نیز فراهم آورده است. عربستانی‌ها در این زمینه اقدامات خوبی انجام داده‌اند و حالا چند فصل می‌شود که خانواده‌ها با یکدیگر به ورزشگاه می‌روند. این موضوع ابتدا در چند شهر و ورزشگاه و سپس به صورت گسترده‌تری رواج پیدا کرد و این کشور اسلامی، به‌راحتی با مسئله ورود زنان به ورزشگاه کنار آمد.

بیان‌شدن چنین موضوعی در ابتدای این مطلب و شدت و تندی نگاه این مفتی عربستانی، ارتباط مستقیمی با نگاه به مقوله ورود زنان به ورزشگاه در ایران پیدا نمی‌کند، ولی از آنجا که همان مفتی اشاراتی به لباس ورزشی مردان کرده و تماشای آن را برای زنان، حرام و در حد گناه کبیره توصیف کرده است، می‌توان به مقایسه جزئی دیدگاه او با اظهارات اخیر امام‌جمعه موقت اصفهان پرداخت. محمدتقی رهبر، عضو جامعه روحانیت مبارز و امام‌جمعه موقت اصفهان، همین روز گذشته در صحبت‌هایی که «خبرآنلاین» آن را منتشر کرده است، گفت: «در موضوع ورود خانم‌ها به ورزشگاه نمی‌توانیم به‌سادگی این مجوز را صادر کنیم. به‌هرحال پوشش مردانی که فوتبال بازی می‌کنند، طوری است که از نظر اسلام باید از چشم خانم‌ها دور باشد. البته از آنجایی که نهی از منکر نباید دلیلی بر انزجار مردم از دین باشد، می‌توانیم با اتخاذ تدبیری کاری کنیم که زنان هم به ورزشگاه بروند و هم به گناه نیفتند».

صحبت‌های امام‌جمعه موقت اصفهان درباره پوشش فوتبالیست‌ها و لباس آنها، در شرایطی مطرح شده که به غیر از بخشی از زانوی بازیکنان فوتبال، جای دیگری از بدن آن‌ها مشخص نیست. اینکه چطور با استناد به اسلام، پوشش فوتبالیست‌ها برای نگاه زنان ایراد دارد و باید از انظار آن‌ها دور باشد، مقوله‌ای است که یکپارچگی نظر در بین همین علمای ایرانی نیز برایش وجود ندارد. صحبت درباره عدم ورود زنان به ورزشگاه، آن‌هم به دلیل پوشش فوتبالیست‌ها، در شرایطی مطرح شده که همین حالا فوتبال ایران به دلیل رفتاری که با علاقه‌مندان زن به فوتبال در مشهد شده، حسابی زیر ذره‌بین رفته و عنوان شده که فیفا قرار است در آینده جریمه مالی سنگینی به همراه توبیخی جدی برای فدراسیون فوتبال ایران در نظر بگیرد. حال آن مسئله هنوز حل‌وفصل نشده، عده‌ای از روحانیون از جمله محمد‌تقی رهبر، بابی جدید گشوده و قصد دارند این موضوع را به آمیزه‌های اسلامی هم مرتبط کنند.

امام‌جمعه موقت اصفهان در شرایطی پوشش فوتبالیست‌ها را که باز باید تأکید شود فقط قسمتی از زانوی آن‌ها هویداست، برای زنان حرام توصیف کرده که پیش از این با اظهاراتش درباره دوچرخه‌سواری زنان هم مباحث زیادی را رقم زده بود. او پیش‌تر در گفتگو با «اعتماد‌آنلاین» با اشاره به حساسیت زیاد شهر اصفهان درباره دوچرخه‌سواری زنان گفته بود: «ائمه جمعه شهر‌های مختلف دغدغه مردم دارند و به همین دلیل تمرکزشان را روی مشکلات مردم می‌گذارند. حالا یک زمانی به بدحجابی و یک زمانی به گرانی حساس می‌شوند و این روز‌ها هم نسبت به دوچرخه‌سواری زنان واکنش‌هایی نشان می‌دهند؛ یعنی گرانی کالا‌ها نمی‌تواند باعث بی‌تفاوتی به مسائل دیگر شود. بالاخره دوچرخه‌سواری زنان هم مثل گرانی معضل است. ائمه جمعه وقتی به دوچرخه‌سواری زنان جلوی چشم جوانان معترض می‌شوند، حتما اشکالی را احساس می‌کنند. من در سال گذشته همین موضوع را مطرح کردم، اما حساسیت زیادی هم به گرانی، رشوه‌خواری و مشکلات دیگر دارم و هر کاری که برای آرامش مردم لازم باشد، با طیب خاطر انجام داده و از این به بعد هم انجام خواهم داد. چند وقت پیش چند نفر از دانشجویان آقا برای من نوشته بودند خطاب به خانم‌های دانشجو توصیه کنید تا ما جوانان که غریزه داریم، مرتکب خطا و گناه نشویم. این موضوع نشان می‌دهد همان‌طور که گرانی دردسرساز است و باید به فکر آن بود، لازم است مسائل شرعی را هم بدون، چون و‌چرا رعایت کرد».

به نظر می‌رسد در نگاه فقهی بین روحانیون و صاحب‌نظران در اسلام، بدون در نظر گرفتن محل و مکان، هر زمان که نگاه به بدن نامحرم باعث تحریک شود، فعلی حرام رخ داده و این موضوع فقط مختص به ورزشگاه‌ها نیست. اگر چنین باشد، باید پارک‌ها، خیابان‌ها، بازار و بسیاری از مکان‌های عمومی دیگر هم تعطیل شود. این موضوعی است که اتفاقا آیت‌الله سیدحسین موسوی‌تبریزی هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «در ورزشگاه هم حکم اسلام نسبت به معابر و مجامع دیگر خاص نیست! نکته خاص این است که هم مردان و هم زنان در هر شرایطی باید حجاب و عفت را رعایت کنند. اینکه گاهی در مورد میزان و اندازه حجاب افراط و تفریط صورت می‌گیرد، ممکن است در بین فق‌ها هم بحث باشد. اما آنچه درخصوص حجاب مسلم است، این است که در مسجد یا در خیابان یا در بازار یا در مکان‌هایی که زنان و مردان نامحرم با هم حضور دارند، مشکل مشخصی وجود ندارد. فرقی نمی‌کند، زنانی که به بازار می‌روند و در میان مرد نامحرم هستند، مسلما باید حجاب داشته باشند، وقتی هم به پارک‌ها می‌روند باید همان حجاب را داشته باشند، حرم بیت‌الحرام هم که می‌روند باید همان حجاب را داشته باشند. در واقع بیشتر از آن میزان لازم نیست و کمتر از آن هم حرام است. این مسئله در جایگاه‌ها فرقی نمی‌کند. جایگاه‌های ورزشی نیز به همین شکل است. در هر جایی ممکن است افراد معصیت‌کار باشند و در میان زنان یا مردان مزاحمت ایجاد کنند. در همه جا چنین چیزی وجود دارد. نمی‌شود که مثلا درِ پارک‌ها را ببندند یا یک پارک مختص زنان و یک پارک مختص مردان باشد یا در مسجد که نماز جماعت برگزار می‌شود، گاهی با پرده‌ای مردان را از زنان جدا می‌کنند. در کل در عزاداری‌ها، در بازار و...، در معامله، زنان و مردان را نمی‌توان از هم جدا کرد».

موسوی‌تبریزی همچنان عنوان کرد: «این فرهنگی که در بازار وجود دارد و زنان و مردان در کنار هم خرید می‌کنند یا در زیارتگاه‌ها به زیارت مشغول می‌شوند یا حتی در مکه بعد از احرام، زنان و مردان با هم در کنار بیت‌الحرام طواف می‌کنند، قطعا اشتباه نیست و هیچ‌کس هم نگفته که اینجا زنان و مردان چرا مختلط هستند. در واقع همه جا هم معصیت‌کار پیدا می‌شود و نمی‌توان به خاطر معصیت‌کاران زنان و مردان را از هم جدا کرد. همچنین درباره اینکه عده‌ای می‌گویند مردان موقع بازی فوتبال شلوار کوتاه می‌پوشند، خب بپوشند! این دلیل می‌شود که زنان نباید فوتبال تماشا کنند؟ زمانی که مردان با شلوار کوتاه به بازار بروند، پس زنان نباید در بازار حضور داشته باشند؟ البته باید بگوییم مرد و زن هیچ‌کدام نباید با نظر شهوت و ریبه به همدیگر نگاه کنند و مرتکب فعل شوند. وگرنه هیچ‌کس در هیچ‌کجا نگفته تماشای بازی فوتبال برای زنان حرام است و آنچه مسلم است رعایت مسائل شرعی است که در همه جا می‌شود رعایت کرد و باید هم رعایت کرد. اگر دولت بتواند راه‌های ورودی و خروجی را جدا کند، به طوری که زنان و مردان در رفت‌وآمد کنار هم در فشار و با مزاحمت همدیگر و برخی مزاحمت‌های افراد نااهل مواجه نشوند، مسلما حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای فوتبال هیچ اشکالی ندارد. همچنین نیاز است در داخل ورزشگاه یک طرف را برای زنان و یک طرف را برای مردان مشخص کنند و جدا از هم بنشینند. اگر این موارد لحاظ شود، مشکلی ندارد و کسی نمی‌تواند و نباید برای حضور زنان در مجامع ورزشی ممنوعیت قائل شود».

حال با توجه به اختلاف دیدگاه در همین مورد که از سوی دو نفر مطرح شده است، به نظر می‌رسد مقوله ورود تماشاگران زن به ورزشگاه بیش از آنکه موضوعی شرعی باشد، با اتفاقات سیاسی گره خورده که دولت‌های مختلف نگاه متفاوتی به آن داشته‌اند. دولت‌هایی که نزدیک به اصلاح‌طلبان بودند، با این مورد راحت‌تر کنار آمده و دولت‌هایی که با اصولگرایان از لحاظ تفکر و دیدگاه قرابت بیشتری داشته‌اند، با مقوله ورود زنان به ورزشگاه مشکل عدیده‌ای داشته‌اند. همان‌طور که پیش‌تر در زمان ریاست‌جمهوری محمد خاتمی، تعدادی از زنان برای تماشای بازی تیم ملی به ورزشگاه رفتند، در دولت حسن روحانی هم این مسئله راحت‌تر رخ داد و حتی در همان دولت، تعهد کتبی به فیفا داده شد که به‌سرعت مسئله ورود زنان به ورزشگاه‌ها حل‌وفصل شود. در دولت قبل برای بازی‌های تیم ملی بحث و جدلی در کار نبود و مسئولان وقت ورزش هم تعهد دادند که به‌سرعت زمینه را برای ورود تماشاگران زن به ورزشگاه در بازی‌های لیگ فراهم کنند. با تغییرات رخ‌داده در بدنه دولت، اکنون، اما کار برای ابراهیم رئیسی به‌عنوان نفر اول دولت فعلی در مقوله ورود زنان به ورزشگاه سخت‌تر شده است. اگرچه چهره‌های نزدیک به او از جمله آیت‌الله علم‌الهدی تا حدودی پالس‌هایی مثبت برای ورود تماشاگران زن به ورزشگاه فرستاده بودند، ولی بعد از دیدار با عراق، امام‌جمعه مشهد هم از اینکه به خوبی از این موضوع صیانت نشده است، به صف منتقدان پیوست. در نهایت هم که روز نهم فروردین، در مشهد و در جدال بین تیم‌های ملی ایران و لبنان، مانع از ورود تماشاگران زن به ورزشگاه شده و به صورت آن‌ها اسپری فلفل پاشیدند.