راه‌کار‌هایی برای مواجهه با موضوع آزار در زمان استخدام

پلتفرم‌های کاریابی دارند مسیر را برای ورود آسان کارجویان به موقعیت‌های شغلی مناسب آسان می‌کنند. این موضوع، جدای از آنکه برای کارجویان بسیار مفید است، آسیب‌های احتمالی‌ای را نیز به دنبال دارد. بسیاری از کارجویان در بدو ورود به فرآیند‌های استخدامی با چنین سوالی روبرو هستند: «آیا ممکن است هنگام استخدام مورد آزار جنسی قرار بگیرم؟» این جمله برای شما خیلی غریب است یا احتمالا برای خودتان یا آشنایانتان پیش آمده یا در شبکه‌های اجتماعی درباره‌ش شنیده‌اید؟ اغلب ما در طول یک مصاحبه شغلی، تمام تلاش خود را می‌کنیم تا حرفه‌ای باشیم. اما گاهی مواردی هم پیش می‌آید که مصاحبه کننده از مرز‌های حرفه‌ای عبور می‌کند و ممکن است باعث آزار جنسی شود. در این زمان باید چه کنیم و مصادیق آزار جنسی هنگام استخدام چیستند؟

طبق پروتکل‌های بین‌المللی سه فاکتور مهم و اساسی وجود دارند که در طول مصاحبه شغلی، کارفرما نباید در مورد آن‌ها سوالی بپرسد: وضعیت تاهل، سن یا گرایش‌های جنسی شما.

علاوه بر این، کارفرما باید از هرگونه تماس فیزیکی به غیر از دست دادن خودداری کند. مدیران بخش استخدام نباید اطلاعات شخصی خود را ارائه دهند یا از متقاضی بخواهند برای شام یا نوشیدن قهوه با آن‌ها ملاقات کند. فضای کلی باید حرفه‌ای باقی بماند و بر موقعیت موجود و اینکه آیا متقاضی برای این نقش مناسب است یا خیر، تمرکز شود. اگر مصاحبه‌کننده شروع به پرسیدن سوالات شخصی، اظهار نظر در مورد ظاهر شما، یا درخواست محبت‌های جنسی کرد، متوجه باشید که پرچم قرمز به حرکت درآمده و باید سریع اعتراض کنید. اگر در طول فرآیند مصاحبه احساس ناراحتی کردید، آن موقعیت را نپذیرید و فضا را بلافاصله ترک کنید. سایر مواردی که بتوان فهرست کرد این‌ها هستند:

پیشنهاد شغل در ازای محبت‌های جنسی یا قرار ملاقات، اظهار نظر در مورد بدن متقاضی، اظهارنظر‌های تحقیرآمیز در مورد جنسیت یک متقاضی شغلی، پرس‌وجو در مورد سابقه جنسی یک کارمند احتمالی، نشستن نزدیک یک متقاضی و گذاشتن دست روی زانوی او، چشمک زدن، خیره شدن بیش از حد به بدن متقاضی کار، ماساژ دادن شانه ها، پا‌ها و... متقاضی کار، تماس فیزیکی با بدن مصاحبه شونده هنگام ورود یا خروج از اتاق، بده بستان و محیط کار خصمانه.

هنگام مصاحبه شغلی، آزار جنسی ممکن است شامل نظرات نامناسب یا هر نوع تماس فیزیکی ناخواسته باشد. به طور کلی دو شکل از آزار جنسی وجود دارد - quid pro quo (بده بستان) و محیط کار خصمانه.

بده بستان یعنی اینکه در یک محیط مصاحبه، پیشنهاد شغلی ممکن است بر اساس موافقت شما با برخی اعمال جنسی (مانند بوسیدن، لمس کردن، روابط جنسی) باشد. یعنی استخدام یا پیشرفت شغلی شما منوط به موافقت و پذیرش پیشنهاد‌های جنسی است.

محیط کار خصمانه را شاید بتوان اینطور توصیف کرد؛ در طول فرآیند استخدام، شما در معرض رفتار‌های فیزیکی کلامی یا بصری ناخواسته با ماهیت جنسی قرار می‌گیرید که فضایی خصمانه یا استرس‌زا ایجاد می‌کند. مثلاً یک مصاحبه‌کننده ژست‌های زشت حاوی پیام جنسی می‌گیرد یا اظهارنظر‌هایی در مورد بدن شما انجام می‌دهد تا واکنش شما را ببیند و بر اساس آن اقدام بعدی را انجام دهد. مجموعه این حرکات فضا را از حالت دوستانه و حرفه‌ای خارج و به مصاحبه‌شونده استرس وارد می‌کند.

اگرچه در بدو امر اعتراض نسبت به این وضعیت ساده به نظر می‌رسد، اما اثبات اینکه شما در طول فرآیند استخدام قربانی آزار جنسی شده‌اید، پیچیده است. پیشنهاد کاری که مشروط به لطف جنسی باشد ممکن است آزار جنسی تلقی شود، با این حال، چنین مواردی در دادگاه پذیرفته نمی‌شود، زیرا هیچ شاهدی غیر از طرفین درگیر وجود ندارد. به طور مشابه، تعیین اینکه چه زمانی یک مصاحبه به آزار جنسی تبدیل می‌شود بستگی به این دارد که آیا رفتار توهین‌آمیز مصاحبه‌/کننده به عنوان آزار و اذیت جنسی در عرف جامعه جا افتاده باشد یا خیر؛ و، چون ما در ایران هنوز با این مسئله شفاف و روشن روبرو نشده و درباره‌اش حرف نزده‌ایم، آشنایی عمومی اندکی نسبت به آن وجود دارد.

اگر در طول مصاحبه شغلی به دلیل جنسیت خود مورد آزار و اذیت یا تبعیض قرار گرفته‌اید، هرچند ادله کافی در این زمینه دارید، اما هنوز قوانین کشور ما این موضوع را به رسمیت نشناخته و راهی طولانی برای احقاق حق در دادگاه‌های قانونی دارید. چند کامنت غیرمجاز یا شوخی‌های حاوی بار جنسی ممکن است از زاویه هر ناظری غیرحرفه‌ای باشد، اما لزوماً غیرقانونی نیست؛ بنابراین اگر احساس می‌کنید به دلیل جنسیت خود از داشتن موقعیت محروم شده‌اید، یا به دلیل امتناع از رابطه جنسی در پیشرفت کاری شما خللی به وجود آمده فرصت اقدام قانونی را از دست ندهید هرچند مطمئن باشید به نتیجه نمی‌رسد. مهمترین فایده این کار آشنایی سیستم حقوقی با این شکایت‌ها و عقب راندن مدیران متجاوز و آزارگر است.