خشونت و خودکشی در ردیف ۳ تهدید اول دانش آموزان

وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد نتایج ارزیابی‌های مبتنی بر داده‌های سامانه پایش و آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان در ۶ سال گذشته نشان‌دهنده رشد حدود ۱۰ برابری میزان خطرپذیری دانش‌آموزان با رشد سالانه حدود ۱/۵ درصد است و طی ۳ سال گذشته، خشونت رتبه اول را بین خطرپذیری دانش‌آموزان داشته است.

به گزارش ایسنا، وزارت آموزش و پرورش چندی پیش شیوه‌نامه اجرایی مدیریت فوریت‌های روانی - اجتماعی دانش آموزان را ابلاغ کرد که در مقدمه آن آمده است: مداخله در فوریت‌های روانی - اجتماعیِ دانش آموزانی که دارای وضعیت روان شناختی و هیجانی نامناسب و بحران شده‌اند، بسیار ضروری است.

بنابراین تیم مداخله در فوریت‌های روانی - اجتماعی با ورود به موقع و موثر در موقعیت بحرانی و با به‌کارگیری دانش و مهارت‌های کسب شده، ضمن بررسی و تحلیل شرایط، اقدامات مقتضی متناسب با محیط و فرد (برابر نوع آسیب) را به عمل خواهند آورد.

فوریت‌های روانی - اجتماعی به معنای خدمات تخصصی به موقع و در دسترس است که به صورت شبانه‌روزی و رایگان در سطوح زیر ارائه می‌شود:

۱- مداخله در بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی

۲- پاسخگویی تلفنی فوریت‌های روانی - اجتماعی (خط هات لاین ۱۵۷۰)

۳- خدمات سیار فوریت‌های روانی - اجتماعی

۴- خدمات ارائه‌شده در میز مداخله در فوریت‌های روانی - اجتماعی منطقه / شهرستان / استان

بر اساس نتایج ارزیابی‌های صورت‌گرفته مبتنی بر داده‌های آزمون غربالگری سلامت روانی - رفتاری و گزارش هسته‌ها و مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی کشور، در حوزه سلامت روان با رویکرد مثبت و منفی (شامل خرده مقیاس‌های خوش‌بینی، امید، نشاط و عزت نفس و افسردگی، اضطراب، خشم و رفتار‌های پرخطر)، گروه قابل توجهی از دانش آموزان در معرض خطر و نیازمند انجام اقدامات فوری و تخصصی هستند.

که در صورت عدم توجه جدی به آنان، افزایش بروز و تشدید اختلالات روانشناختی منفی (اضطراب، افسردگی و خشم) و در نتیجه ازدیاد آسیب‌های روانی - اجتماعی در حوزه رفتار‌های پرخطر مانند خودکشی، فرار، سوءاستفاده اخلاقی، بی‌سرپناهی، بدسرپرستی، مصرف مواد مخدر و ... را شاهد خواهیم بود.

نتایج ارزیابی‌های صورت‌گرفته مبتنی بر داده‌های سامانه پایش و آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان نیز در ۶ سال گذشته نشان دهنده رشد حدود ۱۰ برابری میزان خطرپذیری دانش آموزان (با رشد سالانه حدود ۱/۵ درصد) است و متاسفانه در ۳ سال گذشته، خشونت رتبه اول را در بین خطرپذیری دانش آموزان داشته و خودکشی نیز همواره یکی از سه خطر اول تهدید کننده دانش آموزان در زمینه رفتار‌های پرخطر بوده است.

بنابراین عدم توجه به شرایط دانش آموزان در این دوران حساس، توسط والدین، مربیان و ... و پاسخگویی به موقع به نیاز‌های اساسی، آنان را بیش از هر زمان دیگری آماده گرایش به رفتار‌های انحرافی می‌کند؛ لذا نیاز به مداخله سریع در فوریت‌ها و بحران‌های روانی - اجتماعی یک ضرورت مهم و اساسی است.

ظرفیت سازی برای مداخلات روانی به موقع و موثر در فوریت‌های روانی اجتماعی، رفتار‌های پرخطر (خودکشی، فقر، بی سرپناهی، تجاوز اخلاقی، جنسی، فرار، بدسرپرستی)؛ شناسایی به موقع، و توانمندسازی دانش آموزان در معرض خطر؛ ورود سریع، کنترل و کاهش عوامل مخاطره آمیز دانش آموزان؛ افزایش آمادگی مدارس و مناطق آموزش و پرورش کشور برای واکنش سریع در فوریت‌های روانی اجتماعی؛ کنترل و کاستن از میزان بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی؛ ارائه خدمات تخصصی و به موقع به دانش آموزان در معرض آسیب و آسیب دیده؛ فراهم کردن زمینه همکاری‌های درون سازمانی و برون سازمانی در ارائه خدمات تخصصی مرتبط با موضوع و رصد مستمر وضعیت فوریت‌های روانی اجتماعی از جمله اهداف طرح مذکور است.

کدام دسته از دانش‌آموزان در شمول این طرح قرار می‌گیرند؟

دانش آموزان مشمول، دانش آموزانی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کرده‌اند، دانش آموزان آزار دیده جنسی با سوء استفاده شده، دانش آموزان فراری از منزل یا مدرسه، هرگونه وضعیت زیان بار ناشی از فقر شدید، آوارگی، بی خانمانی، دانش آموزانی که سرپرستان آنان دچار سهل انگاری، ناتوانی در سرپرستی، بدسرپرستی و غفلت یا ترک سرپرست و بزهکاری هستند.

فرآیند ارائه خدمات فوریت‌های روانی - اجتماعی

دانش آموزان نیازمند مداخله در طرح فوریت‌های روانی اجتماعی، به شیوه‌های زیر شناسایی می‌شوند:

الف) گزارش (از طرف مشاور، معلم، کارکنان مدرسه، دانش آموزان، والدین و سایر اعضای خانواده، خود اظهاری) به تیم مداخله / مدیر مدرسه / خط ۱۵۷۰؛

ب): مشاهدات و موارد ثبتی (موارد نشانگان محور و مکاتبات دانش آموزان اولیاء و کارکنان در سامانه نماد)

ج):غربالگری‌های آزمون سلامت روان، پایه، سریع که در سامانه همگام صورت می‌پذیرد.

تبصره: بعد از شروع به کار خط ۱۵۷۰ مدیر مدرسه فقط با تماس این خط امکان دریافت خدمات را خواهد داشت.

لازم است مدیر مدرسه نسبت به انجام موارد زیر اقدام کند:

- تماس با اورژانس ۱۱۵

- تماس با خط ۱۵۷۰

- تماس با حراست

- تماس با مسئول تیم تخصصی فوریت‌های روانی اجتماعی منطقه

همچنین ضرورت دارد مدیر مدرسه به طور ویژه در خصوص موارد خودکشی به شرح زیر اقدام کند:

اطلاع رسانی به خانواده دانش آموز حادثه دیده، جلوگیری از ورود سایر افراد غیر مرتبط به مدرسه، جلوگیری از خروج دانش آموزان از مدرسه و به کار گیری تمام معلمان جهت حضور در کلاس‌های درس برای بازگرداندن جو روانشناختی مطلوب و آرامش به دانش آموزان تا لحظه حضور تیم مداخله در فوریت‌های روانی - اجتماعی تخصصی منطقه، جلو گیری از تصویربرداری توسط دانش آموزان، همکاران و افراد غیر مسئول.

مراقبت و پیگیری

همزمان و پس از دریافت خدمات درمان و مددکاری، مراقبت‌های لازم برای بهبودی و نیز پایداری وضعیت سلامت دانش آموز، انجام می‌شود. مراقبت و پیگیری، باید قادر باشد به سوالات زیر پاسخ دهد:

- آیا عوامل مخاطره آمیز زمینه‌ای دانش آموز، بهبود یافته، برطرف شده، باقی مانده است، کاهش یافته و یا تشدید شده است؟.

- آیا وضعیت وضعیت خطر پذیری دانش آموز، از نظر روانی و اجتماعی، بهبود یافته، دچار عود شده یا این که تشدید شده است؟.

در پاسخ به این سوالات، مدیریت مدرسه و نیز کار گروه فوریت‌های روانی اجتماعی منطقه با رصد مستمر وضعیت دانش آموز که حداقل شش ماه است، ممکن است در قالب گزینه‌های ذیل، جمع بندی کند:

۱- دانش آموز، بهبود یافته است.

۲- دانش آموز، بار دیگر در موقعیت خطر قرار گرفته است.

٣- دانش آموز بهبود یافته است، اما در محیط زندگی مخاطره آمیز قرار دارد.

در صورتی که یکی از نتایج ۲ و ۳ به دست آید، در آن صورت، عملیات مداخله، بار دیگر برای دانش آموز، به اجرا در می‌آید و در صورتی که وضعیت دانش آموز در چارچوب گزینه ۱ باشد، در آن صورت، خاتمه پیگیری اعلام می‌شود.

اورژانس اجتماعی دانش‌آموزان

همچنین خط ملی «نماد» با شماره ۱۵۷۰ تحت عنوان اورژانس اجتماعی دانش‌آموزان مردادماه و در سی و پنجمین اجلاس مدیران و روسای آموزش و پرورش سراسر کشور افتتاح شد

 گفته می‌شود از جمله زیرساخت‌های مهم نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان است و قرار است در کنار سایر ابزار‌های حوزه سامانه نماد به وزارت آموزش و پرورش کمک کند تا مدل‌های مختلف فوریت‌های روانی و اجتماعی دانش‌آموزان را در سراسر کشور در قالب یک سیستم یکپارچه طراحی و عملیاتی شود.

دسترسی آسان به مراکز مشاوره، یکپارچه سازی خدمات مشاوره، به روزآوری روش‌های جدید و واکنش سریع در فوریت‌های روانی اجتماعی دانش‌آموزان از اهداف این طرح است.

۲۹ شهریور ۱۴۰۰، مدیر کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش نیز با تأکید بر این که با ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره، بستر لازم برای ایجاد شادی و نشاط در فرایند یاددهی-یادگیری فراهم خواهیم کرد، بیان کرد: خط چهار رقمی ۱۵۷۰، از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب، آماده ارائه خدمات به دانش آموزان، فرهنگیان و اولیا دانش آموزان است.