یارانه نقدی؛ کلاه گشاد بر سر ایرانی‌ها یا معامله منصفانه؟

فرارو- یارانه نقدی مرداد که طبق معمول در بیستمین روز از ماه گذشته به حساب سرپرستان خانوار واریز شد، اولین یارانه نقدی دولت سیدابراهیم رئیسی به‌حساب می‌آید. مبلغ این یارانه مانند ۱۲۶ دوره قبلی، یعنی در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی عددی معادل ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر نفر بود.

به این ترتیب افرادی که در همه ۱۲۶ ماه گذشته، از اولین دوره پرداخت یارانه‌ها تا همین مرداد ۱۴۰۰، مشمول دریافت آن بوده‌اند، روی هم رفته مبلغ پنج میلیون و ۷۳۳ هزار تومان یارانه نقدی دریافت کرده است. اولین دوره پرداخت یارانه نقدی در آذرماه ۸۹ اتفاق افتاد؛ آن زمان هر دلار حدود هزار و ۶۵ تومان بود که باعث می‌شد ارزش یارانه نقدی معادل ۴۵ دلار در ماه به ازای هر نفر باشد. ممکن است یادتان نباشد، اما همین ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان برای خرید یک کیلوگرم تخم مرغ، پنج کیلوگرم برنج، یک کیلوگرم گوشت، یک کیلوگرم قند، یک کیلوگرم شکر، بطری یک لیتری روغن مایع و قالب ۴۵۰ گرمی پنیر کافی بود.

بعد از گذشت ۱۲۶ ماه رقم یارانه نقدی همان رقم ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان باقی مانده است و تورم عمومی باعث شده ارزش یارانه نقدی با احتساب دلار ۲۸ هزار تومانی به ۱.۶ دلار برسد و برای خرید همان سبد کالای اساسی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی باید بیش از ۴۰۰ هزار تومان پول نقدی پرداخت کنید.

ترس توی دلتان افتاد و دارید آه می‌کشید؟ حق دارید، اما فراموش نکنید که یارانه نقدی از همان سال ۱۳۸۹ به‌عنوان یارانه حامل‌های انرژی پرداخت شد. به‌این معنی که به ازای هر نفر عضو خانواده ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به حساب سرپرست واریز می‌شود و او می‌تواند با آن قبض‌های خدمات مثل آب و برق و گاز را پرداخت کند. هرچند الان تعرفه همین خدمات هم به‌قدری بالا رفته که باید حساب و کتاب‌ها را از اول انجام داد. بگذریم برای اینکه بفهمیم تورم با ارزش واقعی یارانه نقدی ایرانی‌ها چه کرده، خواندن این نوشته را توصیه می‌کنیم.

ارزش یارانه نقدی در مقایسه با سبد خوراکی‌ها
از سال ۱۳۸۹ تا الان، قیمت هر کیلوگرم گوشت از ۱۷ هزار و ۳۰۰ تومان به میانگین ۱۳۴ هزار تومان رسیده است. برنج از کیلویی سه هزار تومان به ۳۷ هزار تومان رسیده و مرغ که آن زمان کیلویی دو هزار و ۹۰۰ تومان بود، حالا حدود ۲۸ هزار تومان قیمت دارد.

مرکز آمار گزارشی از میانگین قیمت کالا‌ها و خدمات تهیه می‌کند که می‌گوید تغییرات شاخص تورم از سال ۸۹ تا حالا حدود ۹.۷ برابر شده است. در بازار هم می‌توان ردپای این مسئله را مشاهده کرد. به‌شکلی که الان کل یارانه هر نفر تنها برای خرید یک و نیم کیلوگرم برنج کافی است. قیمت هرکیلوگرم برنج ایرانی این روز‌ها حدود ۳۷ هزار تومان است و برنج خارجی کیلویی ۲۵ هزار تومان فروخته می‌شود. اگر بین برنج ایرانی و خارجی میانگین بگیریم، می‌توانیم بگوییم خرید یک کیلو برنج برایمان ۳۱ هزار تومان خرج دارد و با یارانه نقدی هر نفر می‌توان ۱.۵ کیلو برنج خرید.

همچنین قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی در آمار‌های رسمی حدود ۱۳۴ هزار تومان است و نشان می‌دهد با یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی احتمالا بتوان ۳۰۰ گرم گوشت خرید. البته یک کیلو گوشت چرخ کرده مخلوط الان حدود ۱۶۰ هزار تومان فروخته می‌شود. با مبلغ یارانه نقدی هر نفر الان می‌توان یک و نیم کیلوگرم مرغ تازه خریداری کرد. قیمت هر کیلوگرم مرغ گرم به‌طور متوسط ۲۸ هزار تومان است.

میوه‌های تابستانی مثل هلو، شلیل و آلو در میوه‌فروشی‌ها عموما بین کیلویی ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان قیمت دارند و با یارانه نقدی می‌توان یک کیلوگرم از این میوه‌ها خرید. اگر سراغ میوه‌های مثل پرتقال بروید، قدرت یارانه نقدی بیشتر می‌شود. یک کیلوگرم پرتقال عموما بین ۱۵ تا ۲۵ هزار تومان قیمت دارد و با یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی می‌توان حدود دو کیلو پرتقال خرید. این روز‌ها قیمت هر کیلوگرم هندوانه حدود شش تا هفت هزار تومان است و اگر بخواهید یک‌دانه هندوانه متوسط شش کیلوگرمی جدا کنید، احتمالا باید برایش حدود ۴۰ هزار تومان پول بپردازید.

ماکارونی بدون گوشت به عنوان یکی از ارزان‌ترین غذا‌ها به حساب می‌آید. یک بسته ۷۰۰ گرمی ماکارونی حدود هشت هزار تومان است و با یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی می‌توان پنج بسته ماکارونی خرید. اگر با یارانه سر ماه به شیرینی‌فروشی بروید، می‌توانید نیم کیلو شیرینی‌تر بخرید یا اگر از بابت قند زیاد آن نگران هستید، می‌توانید روی یک کیلوگرم کیک یزدی حساب باز کنید.

یارانه‌ نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی کفاف خرید ۳۰۰ گرم گوشت قرمز را می‌دهد

بطری یک لیتری شیر پاستوریزه حدود ۱۰ هزار تومان است و با یارانه نقدی ماهانه می‌توان چهار بطری شیر خرید. دو قالب پنیر ۴۰۰ گرمی و یک دبه ماست دو کیلویی دیگر گزینه‌هایی هستند که می‌تواند در ردیف لبنیات فروشگاه سراغ آن‌ها رفت. با یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی می‌توان دو یا سه ساندویچ فلافل خرید؛ البته بدون نوشابه. قیمت فلافل ساده به عنوان ارزان‌ترین غذای آماده‌ای که می‌توان بیرون از خانه خرید بین ۱۵ تا ۱۸ هزار تومان در هر محله متفاوت است. قیمت بسته ۵۰۰ گرمی چای خارجی حدود ۱۰۰ هزار تومان است و این یعنی برای خرید یک بسته چای احتمالا یارانه دو ماه را لازم داشته باشید. کنسرو ماهی تن برای روز‌هایی که حوصله آشپزی ندارید، حدود ۲۰ هزار تومان خرج روی دستتان می‌گذارد. یارانه سر ماه برای خرید دو کنسرو ماهی احتمالا کافی باشد.

ارزش یارانه نقدی در مقایسه با هزینه‌های ضروری
یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی می‌تواند برای ۳۰ لیتر بنزین کافی باشد و هزینه بنزین نصف ماه را تامین کند. البته اگر سهمیه کارت سوختتان تمام شده باشد و بخواهید بنزین آزاد سه هزار تومانی بزنید، باید سر ۱۵ لیتر دسته نازل را ول کنید. تست سریع کرونا بدون نسخه پزشک حدود ۲۵۰ هزار تومان است و این یعنی احتمالا هر پنج ماه یک بار می‌توانید با جمع کردن یارانه نقدی ماهانه، یک مرتبه تست کرونا بدهید.

هزینه صدور کارت بلیت مترو و اتوبوس دانشجویی و دانش‌آموزی که تخفیف ۵۰ درصدی دارد، ۲۳ هزار تومان است. این صرفا هزینه صدور است و هر مرتبه باید آن را با در نظر گرفتن تخفیف شارژ کرد. با این حساب احتمالا یارانه نقدی برای دریافت دو کارت بلیت دانشجویی و دانش‌آموزی کافی باشد. سیگار برای سلامتی مضر است، ولی سیگاری‌ها با یارانه نقدی خود می‌توانند سر ماه سه پاکت وینستون یا شش پاکت بهمن کوچک بخرند. همچنین رقم ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی، تقریبا برای خرید ۱۵ گیگابایت بسته اینترنت موبایل هم کافی است. اما اگر جلوی احساس را بگیریم و منطق را حکمفرما کنیم، یعنی یارانه نقدی را برای کاری خرج کنیم که اصولا به خاطر آن پرداخت شده چطور؟

ارزش یارانه نقدی در مقایسه با تعرفه آب، برق و گاز
حتما می‌دانید اسم دیگر یارانه نقدی، یارانه حامل‌های انرژی است که پرداخت آن بعد آزادسازی تعرفه آب و برق و گاز آغاز شد. در آذر ۸۹ دولت تصمیم گرفت به‌جای در نظر گرفتن یارانه روی مبلغ قبض‌ها، آن را مستقیم به حساب سرپرستان خانوار واریز کند تا پرمصرف‌ها نسبت به کسانی که در مصرف آب، برق و گاز صرفه‌جویی می‌کنند، یارانه بیشتری نگیرند.

با این حساب احتمالا می‌توان گفت کارکرد اصلی یارانه نقدی نه کمک خرج ماهانه، بلکه تامین هزینه قبض‌های سر ماه بوده است. بررسی آمار‌های مصرف آب، برق و گاز نشان می‌دهد یک خانواده چهار نفره در حالت نرمال ۱۴ مترمکعب در ماه آب مصرف می‌کند.

بر اساس جدیدترین تعرفه قبض آب، هزینه قبض با این میزان مصرف ماهانه حدود ۳۵ هزار تومان است. از طرف دیگر آمار‌های ارائه شده توسط مدیرعامل شرکت توزیع برق تهران نشان می‌دهد متوسط قبض برق خانگی در تهران حدود ۴۵ هزار تومان است که البته در فصل تابستان بیشتر و در فصل زمستان کمتر خواهد بود.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد یک خانواده چهار نفره به طور متوسط ماهانه ۳۵۰ مترمکعب گاز مصرف می‌کنند که در فصل‌های سرد و گرم سال این رقم متفاوت خواهد بود، ولی بر اساس تعرفه‌های سال ۱۴۰۰ متوسط مبلغ گاز هر خانواده حدود ۳۵ هزار تومان است. مجموع این سه قبض به ما نشان می‌دهد یک خانواده چهار نفره به‌طور متوسط در ماه ۱۱۵ هزار تومان قبض آب، برق و گاز پرداخت می‌کند. توجه داشته باشید که قبض‌ها دو ماه یک بار صادر می‌شوند و برای همین اگر می‌خواهید قبض خودتان را با این ارقام مقایسه کنید، باید مبلغ آن‌ها را نصف در نظر بگیرید. همین خانواده چهار نفره که ماهی ۱۱۵ هزار تومان پول آب و برق و گاز می‌دهد، هر ماه حدود ۱۸۲ هزار تومان یارانه نقدی دریافت می‌کند. هنوز هم فکر می‌کنید سرتان کلاه رفته است؟