چالش بزرگ صندوق‌هاي ETF

صندوق‌های ای‌اتی‌اف (ETF) یک اتفاق مثبت برای بازار سرمایه ایران بود و بخش عمده‌ای از رونق بورس در ابتدای سال جاری به واسطه همین عرضه‌های در قالب آی‌تی‌اف بود که موجب روی آوردن خیل عظیمی از مردم به سمت بازار شد. از آنجا که این صندوق‌ها درگاه توزیع شبکه بانکی بودند، عرضه آن‌ها موجب شد که عده زیادی از مردمی که واحد‌های این صندوق را از طریق شبکه بانکی خریداری کرده بودند، اقدام به دریافت کد بورسی کردند و به این ترتیب وارد بازار شدند.

به گزارش اعتماد، این صندوق‌ها به مرور به واسطه منع نوسان و نداشتن حجم مبنا، به ابزاری پرمعامله تبدیل شد. در بورس‌های جهانی یکی از دلایل رشد در سال‌های اخیر، گسترش ای‌تی‌اف‌ها بوده زیرا این صندوق‌ها معمولا میان افراد دست به دست می‌شوند که این امر موجب نمی‌شود سهام لزوما توسط ای‌تی‌اف در مقیاس وسیع خرید و فروش شود و یک دارایی ثابت از شرکت در‌ای تی اف باقی می‌ماند. همین صندوق‌ها یک ثباتی به بورس‌های جهانی داده و حجم معاملات را افزایش دادند.

اما آنچه در جریان ورود ای‌تی‌اف‌ها به بورس ما رخ داد و خوشایند نبود، این بود که هیچ فکری برای بازارگردانی این صندوق‌ها در بازار نشد. بازارگردانی ای‌تی‌اف به این صورت است که بازارگردان به صدور و ابطال واحد‌های سرمایه‌گذاری در صندوق دسترسی دارد و از آن طرف آن‌ها را در بازار خرید و فروش می‌کند. این رویکرد موجب می‌شود که مثلا اگر ان‌ای‌وی (NAV) یک صندوق مثلا در مورد دارایکم، ۲۵ هزار تومان است، برای بازارگردان مقرون به صرفه باشد که آن را مثلا ۲۴ هزار و ۸۰۰ تومان در بازار خریداری کند و ۲۵ هزار تومان ابطال کند. در این خصوص مدیر صندوق هم می‌تواند زمانی که ابطال آمد، از سهام صندوق به میزان یک واحد که ۲۵ هزار تومان است، به فروش برساند و آن یک یونیت را تسویه کند.

بر این اساس یک رابطه مالی میان یونیت صندوق و سهام صندوق، به بازار وجود دارد که باعث می‌شود صندوق ای‌تی‌اف همیشه نزدیک به ان‌ای‌وی خودش معامله شود. از آنجایی که رکن بازارگردانی در ای‌تی‌اف‌های ما به درستی پیش‌بینی نشده بود، قیمت این صندوق (دارایکم) قیمتش از ان‌ای‌وی انحراف قابل توجهی داشته باشد.

در زمان بازگشایی ان‌ای‌وی آن حدود ۲۳ تا ۲۴ هزار تومان بود به این دلیل که هنوز همه مردم نتوانسته بودند واحد‌های سرمایه‌گذاری‌شان را فعال کنند، اما به مرور افزایش تقاضا باعث شد قیمت این صندوق تا ۳۲ هزار تومان هم بالا برود که نهایتا ناظر بازار جلوی رشد قیمت بیشتر آن را گرفت، وگرنه قیمتش بالاتر هم می‌رفت. در زمان برگشت قیمت هم دیدیم که وقتی واحد‌ها توسط افراد عرضه شد، با اینکه ان‌ای‌وی آن بالا بود، قیمت پایین آمد.

نگاهی به وضعیت دارایکم در دو هفته اخیر بازار هم نشان می‌دهد که ان‌ای‌وی صندوق مثلا از حدود ۲۰ هزار تومان تا ۲۶ هزار تومان رشد کرده، اما قیمت یونیت صندوق از ۱۸ هزار تومان به حدود ۱۹ هزار تومان (ارقامی در همین حدود) رسیده و در این حول و حوش نوسان دارد. همه این‌ها به این خاطر این بود که بتواند ان‌ای‌وی را با قیمت بازار مچ کند که این رکنی بسیار لازم برای حفظ کارآمدی این صندوق‌ها به شمار می‌آید و به جذابیت‌شان اضافه می‌کند. همان‌طورکه اشاره شد، یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های ETF‌ها این است که خرید و فروش‌شان معاف از مالیات است و کارمزد کمتری هم دارند.

صندوق دارایکم تخصصی است و ما ای‌تی‌اف‌های دیگری هم در بازار داریم که بازارگردانی می‌شوند. دارایکم، پالایشی یکم و داراسوم که در راه است جزو ای‌تی‌اف‌های دولتی هستند که مجموعا ورودشان به بازار اتفاق مثبتی برای بورس محسوب می‌شود، اما متاسفانه هنوز برای بازارگردانی آن‌ها فکر درستی نشده که البته هنوز هم دیر نشده و باید برای بازارگردانی و تطبیق قیمت معاملات با ان‌ای‌وی‌شان فکری شود. انجام این کار اقدامی پرسود است که در خصوص دارایکم پیشنهاد می‌شود بازارگردان بانک‌های زیرمجموعه این صندوق، بازارگردانی این‌ای‌تی‌اف را نیز برعهده بگیرند.

آنچه در جریان بازگشایی نماد پالایشی یکم صورت گرفت می‌تواند موجب دلسردی بازار نسبت به این صندوق‌ها شود. در این خصوص به دلیل سقوط قیمت نماد‌های پالایشی، فاصله پذیره‌نویسی تا بازگشایی این نماد بسیار زیاد شد که این رویه غیرمنطقی بوده و برای آن‌هایی که در این صندوق ورود کردند، دلسردکننده است. در این خصوص بهتر بود تخفیف این ای‌تی‌اف به قیمت روز بازگشایی منوط می‌شد؛ به این صورت که براساس قیمت روز بازگشایی، به نماد ۲۰ درصد تخفیف داده می‌شد که براین اساس بازگشایی هم بسیار سریع‌تر اتفاق می‌افتاد. امیدوارم از چالش‌های قبلی درس لازم گرفته شده باشد و شاهد آن باشیم که ای‌ای‌تی‌اف‌ها با سرعت و قدرت بیشتری در بازار فعالیت کنند.