کرونا و علمایی که درگذشتند

از زمان شیوع ویروس کرونا که همه اقشار را در سراسر جهان درگیر خود کرده است، تعدادی از علما و روحانیون ایرانی از جمله خطیبان نماز جمعه برخی شهر‌ها بر اثر ابتلا به این ویروس جان خود را از دست داده‌اند.

به گزارش ایسنا، با گذشت حدود هشت روز از اعلام شیوع کرونا در ایران اولین خبر مرتبط با ابتلای یک روحانی در رسانه‌ها منتشر شد؛ «حجت‎الاسلام جمال خلیلیان» از اعضای «مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)» وابسته به «آیت‎الله مصباح یزدی» استاد پرنفوذ حوزه علمیه قم، که هنگام مرگ در روز هفتم اسفند ۹۸، تنها ۵۷ سال داشت.

دو روز پیش از اعلام خبر در گذشت خلیلیان گزارش‎های غیرقابل‎تأییدی از علت درگذشت «شیخ محمد فاضل‎مرندی» از وعاظ و استادان حوزه‎های مرند و قم منتشر شد که حاکی از ابتلای وی به ویروس کرونا بود، هرچند صحت این ادعا هیچگاه روشن نشد؛ او در سن ۸۴ سالگی و برخلاف خلیلیان با برگزاری مراسم تشییع در قبرستان «علی‎ ابن جعفر (ع)» قم دفن شد.

فردای آن روز خبر درگذشت سیدهادی خسروشاهی در بیمارستان مسیح دانشوری تهران که زیرنظر علی‎اکبر ولایتی وزیر خارجه دهه ۶۰ و از مشاوران رهبری نظام قرار دارد، هم منتشر شد. در اوایل انقلاب نگارش کتاب‎های متعدد و برگزاری سخنرانی‎های مکرر و مقاله‎نویسی‎های گاه‎به‎گاه خسروشاهی در نشریات نزدیک به حوزه علمیه و جامعه مدرسین باعث شهرتش میان علاقه‎مندان به حرف‎وحدیث‎های شرعی، بگومگو‌های مذهبی و شرح‎وتفصیل رخداد‌های صدروذیل تاریخ اسلام شد. او در زمان مرگ ۸۱ سال داشت و یکی‎دو روز پس از درگذشتش تصویری از تابوت حاوی پیکر وی نیز در ویدیوی کوتاه و خبرسازی که وضعیت غسالخانه‎ «بهشت معصومه» قم و تعدد اجساد در آن را نمایش می‎داد به شبکه‎های مجازی راه یافت.

پنج روز بعد «آیت‎الله علیرضا اعرافی» مدیر حوزه ‏های علمیه در یک نوبت به ارسال سه پیام تسلیت برای تازه‎ترین جانباختگان معمم ساکن قم اقدام کرد؛ اولین پیام برای درگذشت «حجه الاسلام، ولی لطفی» مسئول آموزش مدرسه علمیه «الهادی (ع)» در ۱۱ اسفند است که البته علت اصلی مرگ او اعلام نشد. در همان روز خبر درگذشت واعظ و منبری جوانی به نام «حجه الاسلام احمد امین‌پور» هم منتشر شد. او که مسئولیت «کانون فرهنگی هنری صحیفه» و پیش نمازی مسجد سجادیه شهرستان آران و بیدگلِ استان اصفهان را برعهده داشت بنا بر اعلام خانواده‎اش به علت «نارسایی ریوی» جان خود را از دست داد.

دومین پیام رئیس حوزه‎های علمیه به درگذشت «شیخ حامد ظاهری» از شاگردان و مسئول استفتائات دفتر «آیت‎الله سیدکاظم حائری» در واپسین ساعات همان روز یعنی یازدهم اسفند مربوط است. طبق اعلام نزدیکانش او از «جانبازان» جنگ به شمار می‏رفته و به دلیل عفونت ریوی ناشی از ابتلا به کرونا در بیمارستان فرقانی قم در ۶۳ سالگی جانباخت.

در سوابق ظاهری چندین سال فعالیت در «مرکز امام علی (ع) استکهلم» و «بعثه حج آیت‎الله حائری» ثبت شده؛ او همچنین مدتی نمایندگی حائری در شهر نجف واقع در عراق را بر عهده داشته است. پیش از او نیز خبر درگذشت «سیدمجتبی فاضلی» خواهرزاده و مسئول اجرایی و مالی دفتر «آیت‎الله موسی شبیری زنجانی» از دیگر مراجع تقلید نیز بر اثر کرونا منتشر شده بود، با اعلام این خبر گفته شد که شخص «آیت‎الله» نیز در قرنطینه قرار گرفته تا اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلای وی به این ویروس انجام شود.

واپسین پیام عارفی، اما به درگذشت «شیخ عبدالحمید مقدسیان» از مبلغان، واعظان و روحانیان کاروان‎های حج در ۱۲ اسفند اشاره داشت که او هم بنا به اعلام خانواده‎اش از «جانبازان شیمیایی» جنگ هشت‎ساله ایران محسوب می‎شود و به علت «ضایعه ریوی» در ۶۲ سالگی عمرش به پایان رسیده است.

۱۴ اسفند هم با خبر درگذشت «آیت‎الله محسن حبیبی» تولیت «مدرسه علمیه آیت‎الله مجتهدی» و عضو شورای ‎عالی حوزه‎های علمیه تهران بر اثر ابتلا به کرونا آغاز شد. او در حوزه علمیه قم، دانشگاه امام صادق و دانشگاه علم‎وصنعت سابقه تدریس داشت و در زمان مرگ ۸۱ ساله بود.

۱۵ اسفند دو روحانی دیگر به مجموعه‎ جانباختگان کرونا اضافه شدند، نخست احمد خسروی که علاقه‎مندانش از او با عناوینی همچون «طلبه جهادی» و «روحانی انقلابی» یاد می‎کردند؛ او از جوانترین معممانی بود که به علت ابتلا به کرونا جان خود را از دست داد. پیش از اعلام خبر بستری و سپس درگذشت وی، تصاویری از حضور او در محل بستری‎شدن بیماران کرونایی در قم و شهر‌های اطرافش منتشر شد که در هیچکدام از آن‌ها خسروی به ماسک و سایر وسایل پیشگیری از ابتلا مجهز نبود.

خبر دیگر، اما به درگذشت «آیت‎الله رضا محمدی‎لنگرودی» بر اثر ابتلا به کرونا در گیلان مربوط بود؛ او از شاگردان «بنیانگذار جمهوری اسلامی و نیز آیت‎الله محمدتقی بهجت» به شمار می‎آمد. در جوانی پنج سالی را در نجف گذراند، از آنجا به قم رفت و تا ۱۴ سال در این شهر پای درس روحانیون وقت می‎نشست و پس از آن به لنگرود بازگشت و در کسوت روحانی، تدریس در آموزش و پرورش، دانشگاه و حوزه علمیه این شهرستان را تجربه کرد. لنگرودی در زمان مرگ ۹۱ سال داشت.

در همان روز گمانه‎زنی‎هایی درباره علت درگذشت «حجه الاسلام علی خلفی» معاون قضایی قوه قضائیه نیز در رسانه‎ها منتشر شد، عده‎ای علت مرگ را ابتلا به کرونا اعلام کردند، اما نزدیکانش کوشیدند با توضیح سوابق بیماری وی، «نارسایی کبدی» را دلیل درگذشت خلفی اعلام کنند. البته ۱۳ اسفند یعنی دو روز پیش از درگذشت خلفی نیز احمد تویسرکانی مشاور رئیس قوه قضائیه جان خود را به علت ابتلا به کرونا از دست داده بود.

سحرگاه ۱۶ اسفند «حجه الاسلام اکبر دهقان» هم به دلیل ابتلا به کرونا در قم درگذشت. او متولد سال ۱۳۴۳ در مشهد بود که از استادان تفسیر حوزه علمیه قم محسوب می‎شد و علاوه بر برگزاری دروس به صورت عمومی در مدرسه فیضیه و دارالشفاء، در منزل شخصی خود نیز برای شاگردانش مباحث تفسیر قرآن را ارائه می‎کرد.

۱۷ اسفند هم با خبر درگذشت «حاج سیدرضا مدرسی» از منبری‎های قم آغاز شد. او از وعاظ بروجردی بود که به علت آشنایی‎اش با بیت «آیت‎الله بروجردی» در منزل شخصی او در قم به منبر می‎رفت.

۹ روز بعد «آیت‎الله سیدهاشم بطحایی» نماینده تهران در مجلس خبرگان رهبری هم گرفتار کرونا شد و جان خود را از دست داد. او از روز ۲۴ اسفند در بخش مراقبت‎های ویژه بیمارستان بهشتی قم بستری شد و در هنگام مرگ ۷۸ سال داشت. بطحایی علاوه بر نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، در دوره‎ای امامت جمعه گلپایگان را عهده‎دار بود.

در همان روز خبر رسید که «حجه الاسلام شهریار شریفی» مدیر «مرکز طب‎المعصومین» صومعه‎سرا نیز قربانی کرونا شده است. او از روحانیون معتقد به طب سنتی و اسلامی بود که سال‎ها در شهر‌های رشت و صومعه‎سرا در همین زمینه فعالیت می‎کرد. شامگاه ۲۶ اسفند هم با سومین خبر درگذشت یک روحانی بر اثر کرونا به پایان رسید؛ «حجه الاسلام ابوالقاسم ارمی» که طبق اعلام خانواده‎اش از «جانبازان شیمیایی» جنگ بود و در بیمارستان بهشتی کاشان درگذشت. او امامت جمعه شهر‌های میمه، وزوان، فلاورجان و قمصر را نیز تجربه کرده بود و در دانشگاه آزاد کاشان هم عضو هیئت علمی محسوب می‎شد.

سال ۹۹ نیز برای روحانیون با خبر درگذشت امام جمعه شهرستان چهاربرج استان آذربایجان غربی آغاز شد. در سحرگاه یازدهمین روز تعطیلات نوروزی «حجه الاسلام جعفر آذرپندار» که از چند روز پیش از آن به علت ابتلا به کرونا در آی‎سی‎یو بیمارستان میاندوآب بستری بود، جان خود را در ۴۴ سالگی از دست داد. او نخستین امام جمعه چهاربرج بود که بیش از هشت سال در این سمت فعالیت داشت.

پس از آن تا تیرماه خبری از درگذشت روحانیون صاحب‌سمت و مسئول بر اثر ابتلا به کرونا منتشر نشد تا اینکه در نیمه‎های نخستین ماه تابستان امام جمعه اهل سنت کامیاران «ماموستا توفیق قربانی» در ۶۹ سالگی درگذشت. او از دی‎ماه ۸۹ به عنوان امام جمعه اهل سنت منصوب شده بود و تا پایان عمر در همین سمت قرار داشت. وی همچنین چندسالی به بیماری دیابت مبتلا بود.

با آغاز ماه مرداد دوباره اخبار مربوط به درگذشت روحانیون رو به افزایش گذاشت. در هفتمین روز این ماه «حجه الاسلام محمدجواد آیت‎اللهی» امام جمعه موقت یزد که از ۲۶ تیرماه به علت ابتلا به کرونا در بخش مراقبت‎های ویژه بیمارستان صدوقی بستری بود در ۵۰ سالگی درگذشت.

چهار روز پس از آن در ۱۱ مرداد «حجه الاسلام علیرضا صفایی حائری» نیز به جمع قربانیان کرونا اضافه شد. او از آبان‎ماه ۹۸ امامت جمعه شهرستان مینابِ استان هرمزگان را برعهده گرفت و از ۲۴ تیرماه در بیمارستان بستری شده بود. حائری در هنگام مرگ ۶۹ سال داشت.

یک هفته بعد در یکی از جزایر نزدیک هرمزگان، امام جمعه جوان کیش با ابتلا به کرونا جان خود را از دست داد. «حجه الاسلام سیدعلی سیدین» که از ۲۰ روز پیش از آن به دلیل ابتلا به این ویروس در بیمارستان جزیره کیش بستری شده بود و با درگذشتش تعداد قربانیان کرونا در کیش به هفت نفر رسید. او هم مدرس حوزه علمیه بود، هم در دانشگاه تدریس می‎کرد و هم عضویت در هیئت رئیسه جودوی استان تهران را در کارنامه‎اش داشت.

۱۹ مرداد نیز خبر درگذشت «حجه الاسلامسیدعباس موسویان» به علت ابتلا به کرونا در خروجی رسانه‎ها قرار گرفت. او استادتمام گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندبشه اسلامی بود که علاوه بر آن در شورای فقهی بانک مرکزی، کمیته فقهی بورس، انجمن اقتصاد اسلامی، انجمن مالی اسلامی عضویت داشت. موسویان که زاده عجب‌شیر از توابع استان آذربایجان شرقی بود در هنگام مرگ ۶۰ سال داشت.

آمار روحانیان مبتلا به کرونا، اما به همین موارد محدود نمی‎شود. مطابق گفته‎های «حجه الاسلام غلامرضا شفیع‎زاده» رئیس سازمان بسیج اساتید و طلاب، لااقل تا آغاز خردادماه سال جاری بیش از ۱۱۲ نفر از طلاب و روحانیون بر اثر ویروس کرونا جان خود را از دست داده‎اند. او در مصاحبه‎ای تصریح کرده که از میان ۲۰۰ هزار عضو سازمان بسیج طلاب، حدود ۱۰ هزار نفر برای «خدمات‎رسانی» در قالب «گروه‎های جهادی» به مناطق مختلف کشور برای مبارزه با کرونا اعزام شده‎اند. شفیع‎زاده یکی از اقدامات آنان را «کمک به بیماران کرونایی برای انجام کار‌های شخصی و نیز کمک برای اقامه نماز و توصیه به دعا و توسل» خوانده و گفته که بر همین اساس «تعداد ۱۸۹۶ نفر از اساتید طلاب و روحانیون بسیجی جهت تقویت روحیه کادر پزشکی و پرستاران در بیمارستان‌ها حضور یافتند و تعداد ۴۵۶۳ مبلغ با همکاری دیگر نهاد‌های حوزوی به بیمارستان‌های کل کشور اعزام شدند.»

مسئول سازمان بسیج طلاب همچنین تاکید کرده که «۹۱۳ نفر از طلاب بسیجی به طور دائم و شبانه روز در آرامستان‌های سراسر کشور حضور داشتند.» او علت حضور طلاب در آرامستان‌ها را برگزاری «مراسم تغسیل، کفن، دفن و انجام نماز میت و توصیه به خواندن قرآن و ادعیه و نماز شب اول قبر برای اموات» عنوان کرده است.

همچنین شفیع‎زاده با اشاره به آمار روحانیان و طلاب قربانی کرونا تا خردادماه ۹۹ اعلام کرده که «حدود ۴۰۰ نفر از طلاب و روحانیون در سراسر کشور به ویروس کرونا مبتلا شدند و ۱۱۲ نفر از آنان فوت کردند.»

این آمار در کنار اخباری که به صورت روزانه یا هفتگی از درگذشت روحانیان یا طلاب منتشر می‎شود، می‎تواند شمایی کلی و البته تا حدودی مبهم از چگونگی شیوع ویروس کرونا در میان طلاب و جامعه روحانیت را به دست دهد. آماری که بررسی‎ و توجه به آن با عنایت به جایگاه مسئولیت‎داری اکثریت این قشر در جامعه و تعریف اقدمات اجرایی از سوی آنان برای خود، کمکی جهت نظم‎دهی بیشتر به اقدامات «دواطلبانه» خواهد داشت.