وضعیت بورس عجیب شد!

شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در شنبه‌ای تاریخی هفت رقمی شد. نماگر اصلی بازار سهام روز گذشته جهشی ۳/ ۴ درصدی را به نمایش گذاشت و با قدرت از مرز یک میلیون واحد گذشت. تا چندی پیش کمتر کسی از بین اقتصاددانان و تحلیلگران پیش‌بینی می‌کرد که بازار سهام با چنین سرعت شتابانی سطح یک میلیون واحد را تصاحب کند.

هجوم پیوسته و غیرمترقبه ورود پول‌های جدید به تالار سهام در سایه حمایت‌های همه‌جانبه دولت، رویایی‌ترین دوران تاریخ بازار سرمایه را هم از حیث میزان بازدهی و هم از حیث ضریب نفوذ در بین آحاد مردم رقم زده است. ۳۴ روز متوالی است که مالکیت سهام به طور بی‌وقفه به دست سرمایه‌گذاران خرد سپرده می‌شود.

در این مدت تقریبا روزی هزار میلیارد تومان تقاضای جدید از سوی توده مردم وارد بازار سهام شده است. این جریان انتقال مالکیت حکایت از اشتهای شدید طیف‌های مختلف مردم برای پیوستن به رالی تاریخی سهام دارد. با این حال، بسیاری از کارشناسان نسبت به افزایش مهارگسیخته قیمت در بورس هشدار می‌دهند و حمایت‌های فعلی دولت را حامل سیگنال‌‎هایی به بازار ارزیابی می‌کنند که در بلندمدت ممکن است با تشدید هیجان روندی عکس را بر معاملات سهام حاکم کند.

روز گذشته سرانجام طلسم عبور شاخص کل بورس تهران از مرز روانی یک میلیون واحد شکسته شد و این نماگرهفت رقمی شد.

به این ترتیب دیروز نماگر اصلی بازار سهام با رشد ۴۲هزار و ۲۹۴واحدی به ارتفاع بی‌سابقه یک میلیون و ۲۰ هزار واحد رسید. به این ترتیب رشد دماسنج تالار شیشه‌ای در تنها ۳۱ روز سپری شده از سال‌جدید به حدود ۹۹ درصد رسید.

این روز‌های تاریخی درحالی پشت‌سر گذاشته می‌شوند که از عطش خرید در بازار سهام کاسته نشده است بلکه سخن از سود‌های هنگفت بورسی نقل هر محفلی است و عموم مردم که خود را جامانده می‌بینند به امید کسب سود روانه کارگزاری‌ها شده‌اند.

این درحالی است که آمار‌ها نشان از رشد قیمت حبابی بخشی از سهام در کنار ارزنده بودن برخی دیگر دارد. در این شرایط، اما وجود سرمایه‌گذاران تازه‌وارد و بی‌تجربه در بازار سهام هشدار تشدید رفتار‌های هیجانی در این بازار را فعال کرده است. هیجاناتی که هر لحظه ممکن است در جهت عکس فعال شده و ریزش قیمت‌ها را به‌دنبال داشته باشد. موضوعی که اغلب خبرگان بازار سهام بر آن اتفاق‌نظر دارند و سهامداران را به دقت بیشتر در چینش پرتفو فرامی‌خوانند.

دیروز اکثر سهام بورسی معاملات روزانه را با رشد قیمت به انتها رساندند به‌طوری‌که از مجموع ۳۱۰ نماد فعال در این بازار، شاهد رشد قیمت سهام ۲۹۱ بنگاه بورسی بودیم و تنها ۱۵ نماد معاملات روز شنبه را با افت قیمت به پایان رساندند. عطش تقاضا برای وارد شدن به گردونه معاملات سهام در این روز سبب شد تا نماد معاملاتی ۲۱۷ شرکت (معادل ۷۵ درصد) با مازاد تقاضا روبه‌رو شوند و شاهد صف خرید ۴۵۹۱ میلیارد تومانی باشند.

در مقابل، اما تنها چهارنماد با صف فروش آن نیز به میزان ۱۰۴ میلیارد تومان مواجه شدند. موضوعی که حکایت از برتری خریداران به فروشندگان در بازار دارد و میل به خرید‌های بیشتر سرمایه‌های سرگردان در فضای کنونی را بیش از پیش نشان می‌دهد.

یک چهارم نقدینگی در اختیار سهام کالایی

ارزش معاملات خرد روز گذشته به حدود ۱۰ هزارمیلیارد تومان رسید که هر چند در مقایسه با روز‌های گذشته کاهشی بود، اما همچنان در سطحی رویایی قرار داشت. به ویژه آنکه همان‌طور که اشاره شد دیروز عطش خرید در بازار و صف‌های طولانی خرید مانع از دادوستد بیشتر سهام و رسیدن ارزش معاملات خرد به سطوح بالاتر شد.

با این حال نگاهی به دادوستد سهام در صنایع بورسی حاکی از گردش یک چهارم نقدینگی روزانه در میان سهام کالایی بازار است. به‌طوری‌که دو گروه کالایی فلزات اساسی و محصولات شیمیایی به تنهایی بیش از ۲۰ درصد ارزش کل معاملات خرد سهام را در اختیار گرفتند و در صدر نماد‌های اثرگذار بر رشد شاخص کل بازار نیز ایستادند. دو گروه دیگر یعنی فرآورده‌های نفتی و کانه‌های فلزی نیز هر چند نسبت به دو گروه ذکر شده در سطوح پایین‌تری قرار داشتند، اما معاملاتی با ارزش ریالی بالایی را تجربه کردند.

دیروز شاخص کل بورس تهران با افزایش ۳. ۴ درصدی به بیشترین رشد از نخستین روز معاملاتی هفته گذشته دست یافت. پیش از این در سیزدهم اردیبهشت ماه شاخص کل جهش ۵. ۴ درصدی را ثبت و در ادامه از شتاب رشد این نماگر کاسته شده بود. این روند در چند هفته اخیر با الگویی ثابت تکرار شده است. به‌طوری‌که در اولین روز معاملاتی هر هفته شاخص سهام رشد قابل‌توجهی را تجربه می‌کند و در روز‌های معاملاتی بعد از رشد این نماگر کاسته می‌شود.

در این میان ارزش معاملات خرد سهام نیز مدت‌هاست که به سطوح جدید بالاتر از ۱۰ هزار میلیارد تومانی دست یافته است و این عدد که پیش از این دست‌نیافتنی تصور می‌شد حال دیگر به امری عادی تبدیل شده است. هر چند با توجه به کمبود اطلاعات نمی‌توان تخمین زد که چه میزان از نقدینگی موجود در بازار حاصل ورود پول‌های تازه و چه میزان از آن به اعتبارات مربوط است، اما قدرت نقدینگی مهم‌ترین عاملی است که این روز‌ها اوج‌گیری قیمت سهام را به‌دنبال دارد. در این میان نباید از کاهش جذابیت بازار‌های رقیب نیز غافل شد.

بورس رقیب بلامنازع بازار‌های سرمایه‌گذاری

برای سنجش وضعیت هر بازار نیاز است که به مقایسه عملکرد بازار‌های رقیب بپردازیم. درحال‌حاضر بازار‌های ارز، سکه، مسکن، بازار پول و بازار بدهی به‌عنوان بازار‌های موازی سهام شناخته می‌شوند. در این میان نگاهی به عملکرد بازار‌های مذکور از ابتدای سال ۹۹ تاکنون خالی از لطف نیست.

در سال ۹۷ این بازار‌های دلار و سکه بودند که مامنی برای نقدینگی‌های سرگردان بودند و در برابر رشد ۸۳ درصدی بازار سهام، سکه و دلار به ترتیب بازدهی بالغ بر ۱۸۵ و ۱۶۷ درصد را در اختیار داشتند. پس از آن یعنی سال ۹۸، اما با تدبیر سیاست‌گذار و عقب‌نشینی از سیاست‌های نادرست گذشته، از تلاطمات بازار ارز کاسته شد و بازار سهام با قدرت گوی سبقت را از دیگر رقبا ربود چرا که در دیگر بازار‌های موازی همچون بازار مسکن و پول نیز جایی برای سفته‌بازی باقی نمانده بود.

از ابتدای سال‌جاری تاکنون نیز درحالی قیمت سکه با رشد ۱۳ درصدی همراه شده و دلار حدود ۲ درصد افزایش نرخ را تجربه کرده است، که شاخص اصلی بازار سهام با رشد حدود ۹۹ درصدی همراه شده تا بدون رقیب به یکه‌تازی خود ادامه دهد؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد بازار سهام تنها گزینه پیش‌روی سرمایه‌گذاران است. از این رو هر روز بر صف دریافت کد معاملاتی در ورودی کارگزاری‌ها و دفاتر پیشخوان دولت افزوده می‌شود.

خبرگان بازار چه می‌گویند؟

درحالی شاخص کل بورس تهران در ۳۱ روز معاملاتی سپری شده از سال ۹۹ به رکورد بی‌سابقه رشد ۹۹ درصدی دست یافته است و همچنان بسیاری با تصور ادامه این روند صعودی هر روز به خیل معامله‌گران بورسی می‌پیوندند که کارشناسان چنین تصوری ندارند و معتقدند جایی می‌رسد که دیگر خبری از ورود پول جدید به بورس نخواهد بود و در آن مرحله هر سیگنال منفی می‌تواند جهت شاخص را تغییر دهد.

پول‌ها فعلا در بورس

حسین عبده‌تبریزی، دبیرکل پیشین بورس درخصوص وضعیت فعلی بازار سهام گفت: از آنجا که همه فکر می‌کنند شاخص بازار سهام باز هم بالا و بالاتر می‌رود و در این میان رفتار عقلایی وزن و سهم کمی در خرید‌ها از این بازار (سهام) دارد و عمدتا افراد براساس هیجان شکل گرفته، اقدام می‌کنند، در نتیجه فعلا شاخص رو به صعود است. با این وضعیت می‌توان حدس زد پول‌ها و نقدینگی حجم زیادی از مردم که درحالت نرمال می‌تواند در بازار‌های دیگر به کار گرفته شود، فعلا در بازار سهام است.

این صاحب‌نظر ارشد مالی معتقد است: بازار سهام ما شباهت‌هایی به بازار سهام آمریکا پیدا کرده است. در آنجا شاخص نسبت به سال ۲۰۰۷ حدودا ۵. ۳ برابر شده درحالی‌که تورم در این فاصله حدود ۲۰ درصد بوده است؛ بنابراین می‌بینید که نسبت‌ها به هم خورده است. تا این لحظه هیجان خرید سهام کم نشده و خریداران مشغول هستند. یکسری افراد هم درحال رفتن به داخل این بازار هستند، اما اغلب، یک نگاه به داخل بازار سهام دارند و یک نگاه هم به بیرون یا به قول معروف یک پای‌شان داخل بورس است و پای دیگر آماده فرار! آنچه مسلم است اینکه، این وضعیت (رشد بورس) نمی‌تواند ادامه پیدا کند. شاید زمانی که مسیر شاخص برگردد، همه افراد ضرر نکنند!

آیا ترمز بازار کشیده می‌شود؟

دبیرکل پیشین بورس پیش‌تر در گفتگو با «اکوایران» عنوان کرده بود عامل اصلی رشد بورس در این ۳ سال نرخ تورمی بوده که بر اقتصاد ایران تحمیل شده است. این رشد بیش از حد تصور در بازار سرمایه حاکی از آن است که انتظارات تورمی مردم از آنچه بانک‌مرکزی اعلام می‌کند، بالاتر بوده است و در نتیجه تلاش می‌کنند که برای در امان ماندن از تورم، نقدینگی خود را وارد بازار سرمایه کنند که همین امر موجب هجوم نقدینگی به این بازار شده است. علاوه بر آن رکود حاکم بر بازار مسکن و سیاست‌های پولی اتخاذ شده توسط بانک‌مرکزی و فضای امنیتی موجود در بازار ارز سبب شده است که سفته‌بازی در بازار ارز به کمترین میزان خود برسد.

عبده در این گفتگو با طرح این سوال که آیا ترمز بازار کشیده می‌شود و در صورت ریزش بازار چه راه‌حل‌هایی برای دولت و مردم می‌توان متصور بود؟ گفت: تمامی صاحب‌نظران بورس بر این باورند که بازار ۲ سال از درآمد خود را پیش‌خور کرده است. همین امر عاملی شده است که با مشاهده صورت‌های مالی شرکت‌ها تساوی بین ارزش ذاتی و اسمی دارایی‌ها از بین برود.

وی افزود: دو حادثه‌ای که در این ایام همزمان با هم اتفاق افتاده و باید آن را به فال‌نیک گرفت، ورود نقدینگی مردم به بازار سهام برای در امان ماندن از تورم و همچنین نیاز دولت به پول به‌دلیل مواجهه با خسارت‌های ناشی از ویروس کرونا و کسری بودجه‌ای که در این چند ساله با آن مواجه شده، است. همین امر سبب شده توجه دولتمردان به بازار سرمایه جلب شود و با عرضه شرکت‌های زیرمجموعه خود عمق بازار را افزایش دهد. عرضه دارایی‌های دولت و به‌خصوص سهام عدالت یکی از مهم‌ترین ابزار‌هایی است که می‌توان برای معقول‌تر کردن بازدهی بازار استفاده کرد. یکی از مزایای واگذاری دارایی‌های دولت در بورس نسبت به‌خصوصی‌سازی‌هایی که سابقا انجام شده و شکست خورده، این است که به‌دلیل وجود داده‌های شفاف در این بازار امکان وقوع فساد به حداقل خود می‌رسد. درحالی‌که در روند‌های قبلی ما شاهد جابه‌جایی فراوان رانت در این حوزه بوده‌ایم.

یکی از نکات دیگری که می‌توان توصیه کرد این است که برای در امان ماندن از ریسک موجود در بازار سهام به‌جای سرمایه‌گذاری مستقیم در این بازار بدون داشتن اطلاعات کافی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها استفاده شود. همچنین دولت می‌تواند با دادن مجوز‌های بیشتر به صندوق‌های سرمایه‌گذاری از انجام معاملات هیجانی در بازار بکاهد. ذکر این نکته نیز ضروری است که با توجه به هجوم نقدینگی در این بازار و با توجه به اینکه به اصطلاح هر سهم برای خود صاحبی پیدا کرده است نمی‌توان منتظر ریزش‌های شدید در این بازار بود. اما این مهم که عده‌ای با دید کوتاه‌مدت وارد این بازار شده‌اند و هر لحظه آماده خروج نقدینگی خود از این بازار هستند، سبب شده که ریسک بازار سهام به شدت افزایش پیدا کند؛ بنابراین توصیه می‌شود که افراد با دید بلندمدت به این بازار بنگرند و همواره از پس‌انداز خود برای سرمایه‌گذاری در این بازار استفاده کنند.

هشداری برای معامله‌گران بورسی

سعید اسلامی‌بیدگلی، دبیرکل کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری ایران دیگر صاحب‌نظر اقتصادی در این خصوص معتقد است که اتفاقات اخیر بازار سهام و رشد‌های بی‌سابقه قیمت‌ها سبب شده پیش‌بینی روند آتی بازار به امری غیرممکن بدل شود چرا که وضعیت کنونی بورس تهران بیش از آنکه از تحولات مربوط به داخل بازار اثربپذیرد، وابستگی شدیدی به ورود پول‌های تازه و البته فعالیت‌های دولت دارد. از شیوه واگذاری سهام دولتی در شرکت‌های سهامی گرفته تا واگذاری سهام عدالت و البته حرکت بازار‌های موازی. همه این عوامل درحال‌حاضر به نفع بازار سهام تمام شده و رشد قابل‌توجه نماگر اصلی این بازار را به‌دنبال داشته است. وی تاکید کرد: در شرایط فعلی شاهد حباب قیمتی در بخش‌هایی از بازار سهام هستیم، هرچند در بخش‌هایی همچنان قیمت سهام ارزنده است. اما به‌نظر می‌رسد آرام آرام باید شاهد چرخش مسیر قیمت‌ها باشیم، چراکه با ایجاد هرگونه هیجانی ممکن است فروریزش شدیدی در کل بازار را شاهد باشیم که‌تر و خشک را با هم می‌سوزاند. معامله‌گران باید این هشدار را جدی بگیرند و با دقت بیشتری به جمع سهامداران این بازار بپیوندند.

خرید حقیقی‌ها به ۳۴ روز رسید

روز گذشته برای سی و چهارمین روز متوالی معامله‌گران خرد در سمت خرید سهام فعال ظاهر شدند. به این ترتیب دیروز بیش از یک میلیارد و ۹۵۲ میلیون سهم به ارزش یک هزار و ۷۷۲ میلیارد تومان از پرتفوی معامله‌گران حقوقی به سبد سهام حقیقی‌ها افزوده شد. در این روز اغلب صنایع بورسی با خالص خرید حقیقی همراه شدند. از این رو در میان ۳۸ صنعت فعال بورسی بیشترین خالص خرید بازیگران حقیقی در سهام زیرمجموعه بانکی رقم خورد. به این ترتیب دیروز ۳۶۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان از پرتفوی حقوقی‌ها در این گروه به سبد سهام معامله‌گران خرد افزوده شد. پس از آن نیز فلزی‌ها شاهد خالص تغییر مالکیت ۲۶۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. دیگر گروه‌های کالایی نیز دیروز مورد توجه معامله‌گران عمده بازار قرار گرفتند. به‌طوری‌که پتروشیمی‌ها در این روز با جابه‌جایی ۲۴۰ میلیارد تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی همراه شدند. این رقم در دو گروه فرآورده‌های نفتی و کانه‌های فلزی در مجموع به ۳۱۶ میلیارد تومان رسید. در میان شرکت‌های بورسی نیز نماد معاملاتی شرکت فولادمبارکه اصفهان در اولویت خرید معامله‌گران خرد قرار گرفت.

از این رو دیروز حدود ۱۱۰ میلیون سهم «فولاد» به ارزش ۱۱۷ میلیارد و ۶۶۰ میلیون تومان از سمت حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد. در «ومعادن» نیز حقیقی‌ها خالص خریدی به میزان ۱۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان را رقم زدند. سهام گروه پتروشیمی سرمایه‌گذاری ایرانیان نیز دیروز مورد توجه بازیگران خرد بازار قرار گرفت.

در این نماد معاملاتی روز گذشته بیش از ۱۰۲ میلیون سهم به ارزش ۹۵ میلیارد و ۹۵۰ میلیون تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد افزوده شد. در آن‌سوی بازار، اما سهام شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی شاهد خالص تغییر مالکیت ۶۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به سمت پرتفوی حقوقی‌ها بود. پس از آن نیز بیشترین خالص فروش حقیقی‌ها گریبان شرکت نفت بهران را گرفت تا شاهد جابه‌جایی ۲ میلیون و ۱۶۹ هزار سهم «شبهرن» به ارزش ۱۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی باشیم.

نماد معاملاتی شرکت توسعه صنایع بهشهر دیگر سهامی بود که دیروز با خالص خرید حقوقی به ارزش حدود ۱۰ میلیارد تومان مواجه شد. در مجموع دیروز گروه چند رشته‌ای صنعتی در غیاب «شستا» با بیشترین خالص فروش حقیقی به میزان ۱۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان روبه‌رو شد. گروه اطلاعات و ارتباطات دیگر صنعت بورس تهران بود که روز شنبه شاهد جابه‌جایی ۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود.