نیویورک تایمز در گزارشی نوشت که اینستکس نماد ناکامی اروپا در استقلال یافتن از آمریکا است.
به گزارش ایسنا، نشریه نیویورک تایمز با اشاره به یک سالگی اینستکس نوشت: در ابتدا قرار بود اینستکس ابزاری برای کسب استقلال راهبردی اروپا از آمریکا باشد اما در نهایت تنها این مساله به اثبات رسید که اروپا چقدر فاصله تا تحقق این هدف دارد. اینستکس در ژانویه ۲۰۱۹ توسط آلمان، انگلیس و فرانسه برای فراهم کردن امکان تجارت با ایران با توجه به تحریم های آمریکا ایجاد شد.
قرار بود ابتدا اینستکس امکان پرداخت مستقیم وجه بدون استفاده از نظام مالی آمریکا را برای شرکت های ایرانی و اروپایی فراهم کند و به منظور جلوگیری از آثار تحریمی پولی به شکل مستقیم در این سیستم رد و بدل نمی‌شد. اگر چه این ایده روی کاغذ ممکن بود اما در عالم واقع کار سختی برای تحقق این ایده وجود داشت.
در مقایسه با بیانیه آتشین وزرای خارجه اروپایی در هنگام آغاز به کار اینستکس در سال قبل، امروز بیاینه مقامات وزارت خارجه آلمان در تغییری آشکارا سخن از وجود تنها یک تراکنش در مرحله پردازش در ساز و کار اینستکس می‌گوید که ارزش آن نیز تنها چیزی کمتر از یک میلیون یورو است. هم‌چنین آمریکایی‌ها خواستار شفافیت کامل همین معامله و تطابق کامل آن با نظام تحریمی خود هستند. این تراکنش که اولین تراکنش اینستکس نیز محسوب می‌شود یک محموله پزشکی تولید شده توسط یک شرکت آلمانی است.
به گفته نیویورک تایمز، هنوز نام شرکت آلمانی و هم‌چنین بانک های عامل انجام این تراکنش اعلام نشده است و وارداتی از ایران که به جای پول آن این محموله به ایران صادر شود نیز اعلام نشده است.
از زمان خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۹۷، کشورهای اروپایی از دادن پاسخ متناسب به این اقدام یکجانبه ناکام بوده‌اند. توافق هسته ای سال ۲۰۱۵که بین ایران، اتحادیه اروپا و پنج کشور عضو شورای امنیت به علاوه آلمان امضا شد قرار بود تا جلوی توسعه برنامه هسته ای ایران در ازای برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی را بگیرد. سه سال بعد دولت ترامپ از توافق خارج شد و نه تنها تحریم های قبلی بلکه تحریم های گسترده تری را نیز بر ضد ایران وضع کرد.
نیویورک تایمز خروج از برجام را تغییری بزرگ در سیاست خارجی آمریکا می‌داند که در آن به جای سیاست چماق و هویج و همکاری نزدیک با متحدان اروپایی، دولت ترامپ رویکرد فشار حداکثری را برگزید که در آن لازم بود با اروپا به عنوان بخشی از مشکل برخورد شود. از زمان خروج یکجانبه آمریکا از برجام، امضا کنندگان اروپایی با اعلام مخالفت خود به دنبال راهی برای تجرات با ایران رفتند اما اروپا برای تحقق وعده خود به ایران با شرایط سختی مواجه شد.
دیوید جلیلوند، کارشناس سیاست خارجی در مسائل خاورمیانه و مشاور اقتصادی گفت: پیامدهای سنگین تحریم‌های ثانویه آمریکا و توانایی این کشور با کنترل بازارهای مالی جهان با استفاده از دلار بدان معناست که شرکت ها باید به نوعی رابطه خود را با آمریکا حفظ کنند. حتی اگر شرکتی در آمریکا فعالیتی نداشته باشد، یکی از بانک‌های طرف حساب آن یا یکی از شرکت های بیمه گر آن با آمریکا در ارتباط هستند و در نتیجه وقتی آمریکا دست به اعمال تحریمی می زند حتی فعالیت شرکت‌هایی که در بازار این کشور حضور ندارند نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
پیش‌تر استیون منوچین، وزیر خزانه داری آمریکا اعلام کرده بود که با رئیس اینستکس در خصوص تجارت با ایران مکاتبه کرده و به کشورهای اروپایی در خصوص عواقب جدی نادیده گرفتن تحریم های ایران هشدار داده است.
به گفته این مسئول آمریکایی، استفاده از اینستکس تنها با رعایت نظام تحریمی آمریکا بدون مشکل خواهد بود.
در حال حاضر اینستکس در ساختمان وزارت دارایی فرانسه در شهر پاریس مستقر است و ریاست آن را یک فرد آلمانی بر عهده دارد. انگلیس نیز سهامدار این ساز و کار است و برخی از کشورهای اروپایی برای پیوستن به آن ابراز تمایل کرده اند.
