در باب شرط‌ گذاری امارات برای مذاکره با ایران

فرارو- رئیس دستگاه دیپلماسی امارات متحده عربی، اخیرا برای هرگونه توافق جدید با ایران، حداقل چهار شرط اساسی را لازم شمرده است، اکثر این شروط، با شروط غرب همگرایی دارند، اما به نظر می‌رسد یکی از آن‌ها، یک دغدغه قدیمی در خلیج فارس را مجددا برجسته می‌کند.

به گزارش فرارو، در یک ماه گذشته، خصوصا در هفته اخیر، رفت‌و‌آمد‌های دیپلمات‌های خارجی و واسطه‌ها به ایران افزایش چشم‌گیری داشته است، همین امر ظاهرا موجبات نگرانی برخی محافل عربی را از احتمال آغاز مذاکرات میان ایران و غرب فراهم کرده است.

هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، یک روز قبل از سفر به ایران در دوشنبه گذشته، به امارات رفته بود. در نشست خبری مشترک، ماس و همتای اماراتی‌اش، شیخ عبدالله بن زاید، اظهارات مهمی توسط دو دیپلمات ارشد درباره ایران بیان شد که تقریبا مغفول ماند؛ از جمله اینکه ماس گفته بود اعمال فشار حداکثری بر ایران به نتیجه مثبتی منتهی می‌شود. اما مهمتر از این، شرط‌گذاری‌های شیخ عبدالله برای مذاکرات احتمالی با ایران بود.

یکشنبه گذشته، شیخ عبدالله بن زاید، در نشست خبری مشترک با هایکو ماس در امارات، حداقل چهار شرط را برای امضای توافق جدید با ایران، لازم شمرد. او گفته توافق جدید علاوه بر مواردی نظیر برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیکی و نیز نفوذ منطقه‌ای ایران، باید شامل نمایندگانی از کشور‌های منطقه شود.

دیپلمات ارشد امارات گفت: «معتقدیم که برای موفقیت هر گونه توافقی (با ایران)، اولا باید کشور‌های منطقه در این توافق، شریک شوند و ثانیا این توافق متضمن مسائلی فراتر از پرونده هسته‌ای شود اعم از مسائل مرتبط با موشک‌های بالستیک یا حمایت از تروریسم و افراطگرایی یا مداخله در امور کشور‌های دیگر.» شیخ عبدالله افزود: «طبعا ما در این توافق، طرف نیستیم، اما مجموعه‌ای از مسائل وجود دارد که برای کشور‌های منطقه اهمیت دارد و قبل از اینکه درباره موضوعات مورد بحث، سخن بگوییم، باید این (مسائل) مد نظر قرار گیرد.»

مطالبه حضور نمایندگانی از برخی کشور‌های عربی در مذاکرات ایران و غرب، مطالبه جدیدی نیست. یکی از انتقادات اصلی عربستان و امارات از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و مذاکرات دولت باراک اوباما با جمهوری اسلامی این بود که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، نگرانی برخی کشور‌ها عربی درباره ایران را مرتفع نکرد. محافل رسانه‌ای نزدیک به ریاض و ابوظبی همواره گلایه می‌کردند که اوباما در مذاکرات هسته‌ای ایران، کشور‌های عربی را به حاشیه راند و هیچ گونه هماهنگی با آن‌ها نداشت. بلکه او فقط نتایج مذاکراتش با ایران را به سران عرب ابلاغ کرد. به همین دلیل، آن‌ها هرگز از اجرای برجام صادقانه حمایت نکردند. بحران سوریه و خودداری دولت اوباما از مداخله نظامی در این کشور، بی‌اعتمادی میان دولت اوباما و برخی کشور‌های شورای همکاری را به اوج رساند. زمانی هم که اوباما از ضرورت مشارکت ایران و عربستان در اعمال نفوذ در خاورمیانه صحبت کرد، آنان این امر را به جانبداری کاخ سفید از جمهوری اسلامی و رها کردن اتحاد سنتی میان کشور‌های عربی و آمریکا تفسیر کردند.

اما سرانجام، اوباما با همه فراز و نشیب‌هایش رفت و کسی به جای او آمد که آشکارا از محدود کردن نفوذ منطقه‌ای ایران و شاید هم تغییر نظام آن حمایت می‌کند. عربستان و امارات، دونالد ترامپ را رئیس‌جمهوری می‌بینند که می‌تواند توازن مختل‌شده در دوره اوباما را دوباره اصلاح کند. با این حال، هنوز هم بارقه‌هایی از بی‌اعتمادی میان واشنگتن و متحدان عربش وجود دارد. به همین دلیل، آنان، همزمان با افزایش رفت‌وآمد‌های دیپلماتیک به ایران، خواستار وارد شدن به مذاکرات احتمالی غرب با ایران شدند. آنان نگران هستند که بار دیگر توسط غرب دور زده شوند. در همین رابطه، مصطفی فحص، کارشناس مسائل ایران و دیدگاه‌نویس روزنامه الشرق الاوسط، اخیرا طی یادداشتی در همین روزنامه گفته است درخواست امارات برای مشارکت در مذاکرات، با هدف هشدار دادن به آمریکا و اروپا درباره اشتباهات دولت اوباما، مطرح شده است. فحص ادعا می‌کند کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس حق دارند طرف اساسی در مذاکرات آینده با ایران باشند. سالم الکتبی، تحلیلگر اماراتی، نیز طی یادداشتی در روزنامه ایلاف، دیدگاه مشابهی مطرح کرده است. به گفته الکتبی، ضروری است که شورای همکاری در مذاکرات آینده با ایران حاضر شوند.

تاکید محافل اماراتی و عربستانی بر لزوم حضور کشور‌های عربی در مذاکرات با ایران، از این نگرانی ناشی می‌شود که غربی‌ها ممکن است به ضرر عربستان و امارات، با سیاست‌های ایران در منطقه کنار بیایند. این محافل می‌گویند غربی‌ها، هر چند با سیاست منطقه‌ای ایران مخالفت می‌کنند، اما نهایتا موضوع هسته‌ای برای‌شان از سایر مسائل مهمتر است. از این رو، ممکن است بار دیگر ایران و غرب با تفکیک پرونده‌های مهم (نظیر برنامه هسته‌ای و موشکی و فعالیت منطقه‌ای ایران) از یکدیگر، به توافق برسند. حضور طرف‌های عربی در مذاکرات، از تفکیک پرونده‌ها جلوگیری می‌کند و عدم تفکیک پرونده‌ها هم به معنی امضای توافق جامع با ایران است. توافقی که همه مسائل، از جمله نفوذ منطقه‌ای ایران را دربرمی‌گیرد.