چرا ظریف به عربستان نرفت؟

جواد ظریف برای دومین بار در هفته گذشته از سفری که پنج سال پیش قرار بود به ریاض انجام شود، صحبت کرده است. ریاض اعلام کرد که پادشاه در استراحت است و آن سفر انجام نشد. در‌حالی‌که همه سفر‌های جواد ظریف در آن دوران در منطقه با ملاقات با عالی‌ترین مقام میزبان برنامه‌ریزی می‌شد.

در‌حالی‌که بعد از آن هم جواد ظریف برای حضور در مراسم ترحیم پادشاه عربستان به ریاض سفر کرد؛ اما ملاقات او در قامت وزیر خارجه و برای انجام گفتگو‌های دیپلماتیک هیچ‌گاه به شبه‌جزیره عربستان انجام نشد. حتی در یکی از جلسات سازمان کنفرانس اسلامی در جده که ریاض از تهران دعوت کرده بود، به دلیل مشغله آن روز‌های ظریف به واسطه انجام مذاکرات هسته‌ای، معاون عربی او حاضر شد.

بااین‌حال روایت آن ملاقات انجام‌نشده جالب است. حسین امیرعبداللهیان، معاون سابق وزیر خارجه در حوزه کشور‌های عربی و آفریقایی، درباره سفر انجام‌نشده جواد ظریف به عربستان به «شرق» توضیح داد. او گفت: «همان پنج سال پیش قرار بود آقای ظریف به عربستان سفر کند و من برای هماهنگی انجام این سفر و برنامه‌ریزی ملاقات‌ها به ریاض سفر کردم؛ مطابق همه سفر‌ها که قبل از انجام سفر بر سر موضوعات و ملاقات‌ها توافق می‌شود.

تلاش ایران این بود که فصل جدید روابط را با عربستان آغاز کنیم. از‌این‌رو تهران ایده‌هایی داشت و ابتکاراتی در جلسات با دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی و دبیرخانه چند کمیته اقتصادی، امنیتی و کنسولی اندیشیده شده بود تا بر سر برخی سوءتفاهم‌ها بحث شود و مکانیسم رفع آن‌ها طراحی شود».

امیرعبداللهیان در ادامه، برنامه‌ریزی برای آن ملاقات را این‌گونه توضیح داد: «من با آقای سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت عربستان، ملاقات کردم و طرح و برنامه خودمان را برای انجام سفر با او در میان گذاشتم؛ اما آقای سعود الفیصل به من گفت که ما یک کشور پادشاهی هستیم و برای رفع یک مسئله نیازی به تشکیل کمیته نداریم. هر وقت که تصمیم بگیریم روابط‌مان با یک کشور بهبود یابد، صفحه سیاه رابطه را ورق می‌زنیم و رابطه دوستی با آن کشور برقرار می‌کنیم. نیازی به کمیته و اسناد توافق نداریم».

معاون سابق وزیر خارجه در حوزه کشور‌های عربی در ادامه درباره این ملاقات توضیح داد «قرار بود آن ملاقات در زمانی خیلی نزدیک انجام شود؛ اما خبر انجام آن سفر قرار بود در چند روز آینده به تهران اعلام شود. اطلاعی که ریاض به تهران داد، این‌گونه بود که ملک در آن زمان در پایتخت نیست و برای استراحت از پایتخت خارج شده است. تأکید دولت و وزیر خارجه ایران این بود که حتما با پادشاه ملاقات انجام شود؛ اما با توجه به اطلاع ریاض درباره حضور‌نداشتن پادشاه، تهران تصمیم گرفت بار دیگر این سفر را بررسی و دوباره درباره آن برنامه‌ریزی کند.

سعود الفیصل در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی آن سال با وزیر خارجه ایران ملاقات کرد و با وجود فضای مثبتی که در دیدار حاکم بود، در نشست خبری بعد از ملاقات، حرف‌های غیرمنطقی و اتهاماتی علیه ایران مطرح کرد که به‌شدت موجب تعجب و واکنش ما شد. با توجه به این ادعا‌ها و فضای نامناسبی که بار دیگر بین دو کشور ایجاد شد، معلوم بود که سعودی‌ها تمایلی به انجام این ملاقات ندارند و عملا موجب لغو این سفر شدند».