رییس فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی سه دهه انقلاب را به ترتیب دهه تثبیت، سازندگی و توسعه پایدار و جامع نامید و گفت که دهه چهارم با توسعه اجتماعی شروع شد، اما به خاطر رفتار‌های پوپولیستی و بیشتر شعارگونه عملاً اتفاقی نیفتاد؛ لذا باید با آسیب شناسی چهار دهه انقلاب برای ورود بهتر به دهه پنجم و پاسخگویی به شعار‌ها و مشکلات مردم برنامه‌ریزی کرد.
محمدرضا عارف ریشه یابی دلایل این اتفاقات بدون هرگونه فرافکنی و معطوف کردن نگاه‌ها به سمت عوامل خارجی را لازم دانست و اظهار کرد: برخی معتقدند ریشه این حوادث به مشهد بر می‌گردد، جریانی که تصور مدیریت این حوادث بعد از شروع آن را داشت، اما از عهده‌اش برنیامد. البته که حوادث دی ماه زنگ خطری بود که باید مطالبات به طور جدی دنبال شود نه اینکه بعد از اعتراض پیگیر باشیم.
این نماینده اصلاح طلب مجلس شورای اسلامی در واکنش به طرح موضوع فتنه ۹۸ گفت: کسانی که سخن از فتنه ۹۸ مطرح می‌کنند منظورشان شکست در انتخابات ۹۸ است به همین دلیل ما به آن‌ها جواب نمی‌دهیم. آن‌ها کسانی هستند که خود را محور عالم، اسلام و انقلاب می‌دانند که اگر به این محور آسیب وارد شود فتنه رخ داده. چون فکر می‌کنند دستاوردی در انتخابات آینده نداشته باشند این حرف‌ها را مطرح می‌کنند.
رئیس شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان همچنین درباره دو انتخابات ۱۳۹۸ و ۱۴۰۰ اظهار کرد: هیچ جریانی نمی‌تواند باب ائتلاف را ببندد، ائتلاف در ذات جریان‌های سیاسی است البته ما در این دوره مثل انتخابات مجلس دهم عمل نکرده و مار در آستین پرورش نمی‌دهیم.
عارف به مصاحبه پسرش درباره «ژن خوب» واکنش نشان داد و گفت: این مصاحبه بدون اطلاع بنده انجام شد که در صورت مشورت توصیه به عدم مصاحبه داشتم کما اینکه صحبت‌ها نیز به صورت تقطیع شده منتشر شد و ملاک ارزیابی قرار گرفت.
گفتگو ایسنا با عارف را در زیر بخوانید:
با توجه به اینکه در پایان چهارمین دهه انقلاب اسلامی قرار داریم دستاورد‌های انقلاب اسلامی را به تفکیک هر دهه چه می‌دانید؟
در ابتدا از همه عزیزان در ایسنا تشکر می‌کنم که انصافاً مسؤولیت رسانه‌ای خود را علی رغم تمامی تنگناها، مسائل و مشکلات پیش رو به بهترین شکل انجام می‌دهند؛ انتظار کلی ما از ایسنا این است که با توجه به عقبه دانشگاهی و جوان خود عملکرد انقلاب را در طول چهار دهه گذشته به دقت ارزیابی و آسیب شناسی کند به خصوص در مواردی که از ارزش‌ها فاصله گرفته و نتوانستیم گام‌های بلندی در راستای تحقق آرمان‌ها برداریم، می‌توان از نتایج این آسیب شناسی برای ورود بهتر به دهه پنجم انقلاب و پاسخگویی به شعار‌ها و مشکلات مردم استفاده کرد.
انقلاب اسلامی در طول ۴ دهه گذشته دستاورد‌های ارزشمندی داشته که در نگاه کلی می‌توان از آن در قالب دغدغه مسؤولان، دولت‌ها، حاکمیت ارزش‌ها و پاسخگویی به مطالبات مردم یاد کرد.
در یک دسته بندی می‌توان دهه اول انقلاب را دهه تثبیت انقلاب نامید. در آن زمان انقلاب نوپا بود و علی رغم مبارزات طولانی مدت مردم در ۱۵ سال منتهی به ۲۲ بهمن، انقلاب زود به پیروزی رسید و به نظر می‌رسید زمان بیشتری برای مبارزه با رژیم طاغوت لازم باشد. انقلاب نوپا و جوان بود و طبیعتاً مسؤولان هم با تجربه کم مسؤلیت پذیرفتند.
آن دوران شاهد حملات و هجمه‌های مختلف و فراوانی از سوی گروهک‌ها و دشمنان در دانشگاه‌ها، نقاط مختلف کشور و حتی ایجاد درگیری بین اقوام بودیم. آن‌ها در هیچکدام از نقشه‌هایشان پیروز نشدند جنگی بزرگ را در شرایط نابرابر با حمایت ابرقدرت‌های شرق و غرب به ما تحمیل کردند تا انقلاب را به بن بست بکشانند، اما ما در نهایت با پیروزی در جنگ توانستیم دهه تثبیت انقلاب را به خوبی پشت سر بگذاریم.
در کنار عقب ماندگی‌های زمان به ارث رسیده از گذشته، ۸ سال جنگ تحمیلی مشکلات و گرفتاری‌هایی را برای کشور به وجود آورد. دولت در سال‌های ۶۸ به بعد شعار سازندگی و پیشرفت، بازسازی و توسعه اقتصادی را در دستور کار قرار داد تا خرابی‌های ناشی از جنگ و عقب ماندگی‌های رژیم گذشته را جبران کند لذا می‌توان دهه دوم انقلاب را به نام دهه سازندگی نامگذاری کرد.
دهه سوم با حماسه دوم خرداد همراه بود، دوم خرداد با شعار توسعه سیاسی خلق شد که با در نظر گرفتن شرایط آن زمان چنین شعاری قابل توجیه و منطقی بود؛ البته خوشبختانه دولت اصلاحات بعد از استقرار به این نتیجه رسید که نمی‌تواند از توسعه در بخش‌های دیگر غافل شود به همین دلیل تشکیل ستاد اقتصادی و سامان وضعیت اقتصادی برای حل مشکلات آن زمان از کار‌های اولیه دولت خاتمی بود لذا می‌توان دهه سوم انقلاب را دهه توسعه پایدار و جامع نامید.
قرار بود در دولت خاتمی سازندگی با همان شتاب و حتی بیشتر جلو رود، اما به اصلاحات ساختاری نیاز داشت. دولت دوم خرداد دولتی با بروکراسی شدید را تحویل گرفت لذا در جهت اصلاحات ساختار، واگذاری تصدی‌ها به مردم، تمرکززدایی در اصلاحات ساختاری و عدالت اجتماعی به عنوان مطالبه جدی انقلاب را دنبال کرد؛ در این دولت شاخصه‌هایی مثل بهبود وضعیت معیشتی مردم، افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری، توجه به اقشار آسیب پذیر، افزایش حقوق به خصوص در رده‌های میانی و پایین حقوق بگیر و طبقات خاص مثل معلمان، نیروی انتظامی، نیرو‌های خدماتی، جامعه پزشکی و اساتید رشد چشمگیری داشت به همین دلیل می‌توان دهه سوم را به نام دهه توسعه فراگیر و پایدار نامگذاری کرد، چون عملکرد‌ها در اجرای برنامه سوم موفق بود، ما را به تدوین سند چشم انداز ۲۰ ساله رساند. دهه چهارم نیز با توسعه اجتماعی شروع شد، اما به خاطر رفتار‌های پوپولیستی و بیشتر شعارگونه عملاً اتفاقی نیفتاد.
البته این تقسیم بندی‌ها خیلی مطلق نیست به همین دلیل از خبرگزاری ایسنا درخواست پیگیری ارزیابی عملکرد چهار دهه انقلاب و آسیب شناسی این دوران و ارائه رهنمود‌هایی برای دهه پنجم انقلاب داریم.
یکی از اتفاقات مربوط به دهه چهارم انقلاب، اعتراضات دی ماه ۹۶ است. به نظر شما آیا عملکرد مجموعه نظام و مسئولان در ۴۰ سال اخیر باعث این اعترضات شد یا اینکه پشت صحنه دیگری داشت؟
تحلیل ریشه‌ها و علل اعتراضات دی ۹۶ امری لازم است، ریشه یابی که باید بدون هرگونه فرافکنی و معطوف کردن نگاه‌ها به سمت عوامل خارجی باشد. البته در اینکه دشمنان و مخالفان ما همواره برای به بن بست کشاندن و نابودی انقلاب لحظه شماری می‌کنند و می‌خواهند از هر فرصت و بهانه‌ای برای رسیدن به خواسته‌هایشان استفاده کنند، تردیدی نیست، اما من از جمله افرادی هستم که به جای پررنگ کردن عوامل بیرونی در این اتفاقات، تاکید دارم که باید به گونه‌ای از درون مصونیت ایجاد کرد که دشمنان نتوانند کاری انجام دهند.
طرح مطالبات مردم در دی ۹۶ طبیعی بود، چون قرار بود دولت دوازدهم برای رفع مطالبات و مشکلات مردم به خصوص اقشار آسیب پذیر گام‌هایی بردارد که به دلایلی موفق نشد. از طرف دیگر مردم تعامل و پاسخ مثبت و ارتباط صمیمی با دولتمردان را احساس نمی‌کردند که این خود باعث کاهش سرمایه اجتماعی شد. در این بین دولت مسؤولیتی در بروز برخی اتفاقات نداشت نمونه آن وضعیت مؤسسات مالی و اعتباری است که مسؤولیت آن به گردن دولت افتاد که اساساً پذیرفتن این مسئولیت اشتباه دولت بود. در نهایت تصمیماتی برای سامان این وضعیت گرفته شد که نتیجه آن تحمیل هزینه‌هایی همچون تورم به اقتصاد بود، در این‌باره هم انتقاداتی به دولت درباره دلیل ورود بیش از حد به این موضوع مطرح می‌شود. اینکه دولت می‌توانست این مقدار هزینه را برای حل مشکل اشتغال به عنوان چالش جدی اجتماعی انجام دهد. در همان دوران با اعتراضات صنفی، صنفی برخورد نشد. اعتراض حق مردم بود، اما برخورد‌های سیاسی و امنیتی همچون برخورد با معلمان و کارگران صورت گرفت، تمامی این عوامل دست به دست هم داد تا مسائل دی ماه به وجود آید.
نکته مهم اعتراضات دی ماه، نداشتن عقبه مردمی‌اش بود و اینکه جریانات سیاسی یعنی مشخصاً اصولگرایان و اصلاح‌طلبان به عنوان دو جریان اصلی درون نظام از این اتفاقات برای تخریب یکدیگر استفاده نکردند. این عوامل باعث جمع شدن سریع اتفاقات شد کما اینکه معتقدم باید حادثه به صورت دقیق ریشه یابی شود، چون برخی معتقدند ریشه این حوادث به مشهد برمی‌گردد و از آنجا شروع شده است. رقیب جریانی فکر می‌کرده که می‌تواند این اتفاقات را مدیریت و مهار کند، اما از عهده‌اش بر نیامده است؛ عده‌ای دیگر هم نظر متفاوتی دارند. بنده نمی‌خواهم این حوادث را به هیچ جریان و رویداد مهمی مرتبط کنم، چون در نهایت مهم آن است که نظام با نشان دادن ظرفیت خود توانست موضوع را خوب و طبیعی و به کمک مردم جمع کند.
به هر حال حوادث دی ماه زنگ خطری بود از آن جهت که باید مطالبات به طور جدی دنبال شود نه اینکه بعد از اعتراض پیگیر باشیم لذا این یک هشدار جدی بود.
شما در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره داشتید که گروهی با انجام اقداماتی پشت صحنه اتفاقات دی ۹۶ بودند. از طرف دیگر اخیراً عده‌ای موضوع فتنه ۹۸ را مطرح می‌کنند سوال این است که این‌ها چه کسانی هستند و قرار است تا کی این افراد کشور را دچار تلاطم کنند؟
این بحث جدی است؛ امام (ره) سال اول بعد از پیروزی انقلاب را سال اجرای قانون گذاشتند که این نشان از تاکید ایشان به اجرای قانون دارد، چون اساساً حاکم شدن قانون مساله جدی است. اگر بنا باشد هر کسی بر اساس سلیقه خود عمل کند دیگر سنگ روی سنگ بند نمی‌شود و دشمنان سوءاستفاده می‌کنند لذا موضوع جدی است. در این بین متأسفانه گاهی برخورد با این افراد با نگاه به عقبه‌شان و با مسامحه انجام می‌شود؛ اگر یک مورد برخورد جدی بود شاید شاهد حوادث مشابه نبودیم.
باید این برخورد جدی از سوی چه کسی و چه نهادی صورت گیرد؟
قانون، دادگاه، قوه قضائیه و به طور کلی حاکمیت وظیفه برخورد جدی با این مسائل را دارد البته این بدان معنا نیست که قوه قضائیه در برخورد‌ها کوتاهی کرده بلکه باید شرایط کشور به سمتی رود که تمرد از قانون و بی قانونی جرم بوده و مایه ننگ فرد شود نه اینکه برخی با افتخار به خودشان اجازه تفسیر قانون آن هم به دلخواه و مبتنی بر نظرشان را بدهند اگر قانون اشکال دارد اصلاح شود؛ پایبندی به قانون موضوعی است که تمامی مسؤولان بخصوص دولتمردان باید به آن عمل کنند.
از آنجا که اجرای قانون و برخورد با خاطیان و تمرد از آن بحث جدی است باید به میزان حساسیت و ویژگی و جایگاه فرد برخورد هم شدیدتر باشد. در این صورت اگر همه قانون را اجرا می‌کنند قطعاً در کشور به رفتار‌های فراقانونی و غیر قانونی نیازی نیست.
نکته بعدی مربوط به ملاحظات سیاسی، جناحی شدن مسائل و تسویه حساب‌هاست؛ برخی کسانی که سخن از فتنه ۹۸ مطرح می‌کنند منظورشان شکست در انتخابات ۹۸ است به همین دلیل ما به آن‌ها جواب نمی‌دهیم. آن‌ها کسانی هستند که خود را محور عالم، اسلام و انقلاب می‌دانند که اگر به این محور آسیب وارد شود فتنه رخ داده. چون فکر می‌کنند دستاوردی در انتخابات آینده نداشته باشند این حرف‌ها را مطرح می‌کنند.
آن‌ها پیش روی خود تجربه انتخابات مجلس دهم را دارند که علی رغم تمامی تلاش‌ها مردم به لیست امید رأی دادند بعد نوبت به انتخابات شورا‌ها رسید و تمامی هجمه‌ها را روانه فراکسیون امید کردند، ولی این بار هم مردم تهران رأی بیشتری به لیست اصلاح طلبان دادند بنابراین پیش بینی آن‌ها نداشتن سهمی در انتخابات و پیروز نشدن است بحمدالله شرایط کشور خوب است و ان‌شاءالله با تدبیر جریانات اصیل نظام در انتخابات ۹۸ همچون انتخابات در سال‌های ۹۲،۹۴ و ۹۶ حضور مردم پر رونق و باشکوه خواهد بود و هیچ فتنه‌ای وجود نخواهد داشت مگر فتنه دشمنان که باید همچون همیشه مردم و مسئولین مراقب باشند. برخی از دشمنان از طریق عوامل و نیرو‌های شأن می‌خواهند آرامش جامعه را بر هم زنند.
در شرایطی که دغدغه این روز‌های مردم بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی است، برخی با کلید واژه فتنه ۹۸ بر طبل تفرقه کوبیده و سعی می‌کنند تمام مشکلات کشور را در سبد دولت و اصلاح طلبان بگذارند. با توجه به این وضعیت راهبرد شما برای مقابله با این جو روانی چیست؟
راهبرد کلی ما حفظ آرامش و توجه به منافع و امنیت ملی است که بر آن اصرار داریم به همین دلیل بحث گفت و گوی ملی را مطرح کردیم. شعار ما امید، آرامش و رونق اقتصادی است که روی امید و آرامش اصرار داریم، چون از این راه می‌توانیم پاسخگوی مطالبات مردم باشیم. رونق اقتصادی هم به مفهوم عام یعنی پیشرفت، توسعه، تعالی و توجه به مشکلات معیشتی و اشتغال است. اکنون مباحث اقتصادی اولویت تمامی جریان‌های سیاسی در درون نظام است که راهبرد‌ها و برنامه‌های خود را برای رسیدن به این مهم اعلام ساماندهی کنند.
برنامه ما مسیر تقویت امید در جامعه است که راهی جز این نداریم. باید مردم توجیه شوند که در چه شرایطی و با چه تحریم‌های ظالمانه‌ای روبرو هستیم که مشکل زا خواهد بود. نمی‌خواهم مشکلات را فقط به خارج از کشور ربط دهم، چون می‌توانیم آن‌ها را درون نظام و با انسجام و رفتار منطقی و برنامه محور حل کنیم، تحریم‌های غیر منطقی و غیر اخلاقی نمی‌تواند مسیر ما را منحرف کند. امیدواریم با انسجام و اجماع ملی و همکاری جریانات درون نظام شاهد حضور پرشور مردم و رقابت‌های جدی در انتخابات باشیم. ما به کسی برچسب نمی‌زنیم و آن‌ها را فتنه‌گر نمی‌دانیم انتظار داریم که رفتار و کردار رقبا هم باعث انسجام بخشی مردم و افزایش سرمایه اجتماعی نظام و در نتیجه حضور جدی مردم باشد، چون می‌توان در یک فضای رقابتی با هم کار کرده و بعد از رقابت با رفاقت با هم کار کنیم.
به نظر شما پیروزی احتمالی اصلاح طلبان در انتخابات ۹۸ چه قدر می‌تواند در انتخابات ۱۴۰۰ تأثیرگذار باشد؟
با توجه به تأثیرگذاری نتایج انتخابات بر روی یکدیگر نمی‌توان آن‌ها را مستقل از هم دید. از طرف دیگر مردم هم عاشق چشم و ابروی هیچ جریان سیاسی نیستند آن‌ها با ارزیابی عملکرد‌ها اگر احساس کنند که طبق شعار‌ها و برنامه‌ها کار نشده به آن جریان پشت می‌کنند. این روال در طول چهار دهه اتفاق افتاد لذا امیدوارم با ارائه کارنامه قابل قبول از عملکرد سخت افزاری و نرم افزاری مبتنی بر واقعیات جامعه کماکان نظر مردم جلب شده و شاهد حضور پرشور مردم و پیروزی اصلاح طلبان در انتخابات ۹۸ باشیم که زمینه ساز ریاست جمهوری ۱۴۰۰ خواهد بود.
شما در برخی از سخنرانی‌های خود گلایه‌هایی را از عملکرد دولت مطرح کردید که تکرار آن باعث برخی گمانه زنی‌ها مبنی بر ائتلاف نکردن اصلاح طلبان با اعتدالیون در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شد؛ چقدر این تحلیل‌ها و گمانه زنی‌ها را درست می‌دانید؟
گلایه‌ها و انتقادات مربوط به درون خانواده است. ما اصلاح طلبان مدعی هستیم که سهم بالایی در پیروزی روحانی داریم لذا انتقادات مشفقانه و برای رفع ایرادات و اشکالات با هدف اصلاح امور و هشدار بیان می‌شود البته سعی بر طرح آن‌ها در جلسات خصوصی است، اما گاهی رسانه‌ای هم می‌شود.
از طرف دیگر ما از ابتدا اعتدال را یک رویکرد دانسته که دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا می‌توانند این رویکرد را داشته باشند کما اینکه رویکرد اصلاح طلبان در دهه‌های گذشته اعتدال بوده و این از رفتار‌ها معلوم است.
در موضوع ائتلاف هم هیچ جریانی نمی‌تواند باب ائتلاف را ببندد، ائتلاف در ذات جریان‌های سیاسی است، اما در این بین حفظ هویت اهمیت دارد. جریانات سیاسی داخل نظام باید ضمن حفظ هویت خود در چارچوب آن کار کنند که این برای ما یک اصل است.
در همین راستا ما نسبت به هر رویداد سیاسی و حسب مورد برای ائتلاف تصمیم‌گیری می‌کنیم، گاهی ائتلاف قبل از رویداد سیاسی و برای حضور و گاهی برای بعد از انتخابات است. مثلاً در انتخابات مجلس ائتلاف دو جریان برای پیروزی دور از ذهن نیست بعد از انتخابات هم ممکن است جریان‌های سیاسی در قالب فراکسیون‌ها ائتلاف کنند که آن را طبیعی می‌دانم. با همین دیدگاه‌ها در مجلس دهم رفتار‌ها و جریان‌های ائتلافی را به صورت اقتضایی شاهد بودیم.
طبق تجربه مجلس دهم، ما برای انتخابات آینده در چارچوب هویت خود حرکت کرده و اهل تعامل هستیم و با همین نگاه کارگروه ویژه تعامل در شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان تشکیل دادیم، تعاملی که ممکن است علاوه بر جبهه اصلاحات با سایر جریان‌ها هم رخ دهد و نتیجه آن ائتلاف باشد کما اینکه تصمیم گیری نهایی با شورای عالی است.
بطور کلی ما در صورت تأمین منافع مان حاضر به ائتلاف هسیتم با این تفاوت که این بار دیگر شبیه انتخابات مجلس دهم عمل نخواهیم کرد بدین معنا که با گذاشتن افرادی در لیست نوعی ائتلاف اخلاقی کنیم، اما آن افراد از فردای پیروزی‌شان رودروی لیست ما قرار گیرند. در این دوره عده‌ای با لیست امید پیروز شدند و در مجلس هم با حفظ مواضع خود به ما احترام می‌گذارند، اما کسانی هستند که با پشتیبانی لیست امید وارد مجلس شدند، اما بعد از آن هویت خود را در حمله به امیدی‌ها دیدند، آن‌ها فکر می‌کردند با حمله به امیدی‌ها جایگاه و مصونیتی برای آینده پیدا می‌کنند که صددرصد اشتباه کردند. ما با توجه به تجربه انتخابات مجلس دهم و در نظر گرفتن راه‌های اشتباه رفته دیگر این افراد را در لیست خود قرار نمی‌دهیم و مار در آستین پرورش نخواهیم داد.
برخی از سیاسیون و نمایندگان اصلاح طلب مجلس در پیش بینی از انتخابات ۱۴۰۰ از احتمال حمایت از علی لاریجانی سخن گفته‌اند آیا چنین امکانی برای ائتلاف یا حمایت وجود دارد؟
فعلاً راهبرد ما برای انتخابات ۹۸ است و به هیچ وجه به انتخابات ۱۴۰۰ وارد نمی‌شویم، معتقدم فعلاً طرح مسائل مرتبط با انتخابات ۱۴۰۰ انحرافی است که اگر ورود کنیم به انسجام مورد نیاز در انتخابات ۹۸ خدشه وارد می‌شود مساله ما در حال حاضر اجماع سازی جریان اصلاحات و تقویت شورای عالی اصلاح طلبان، ایجاد وحدت و انسجام بیشتر و در نهایت انتخابات ۹۸ است. بعد از آن فرصت خوبی برای بررسی راهبردهایمان برای انتخابات ۱۴۰۰ است.
به هر حال در نگاه کلی باید تاکید داشت که ظرفیت جریان اصلاحات و تفکر اصلاح طلبی بالاست. ما در گذشته نشان داده‌ایم حتی در شرایط برد هم برای حفظ منافع ملی کوتاه آمده و کنار کشیدیم از این رو هر گونه تصمیم گیری برای انتخابات ۱۴۰۰ را در زمان مناسب خود اعلام خواهیم کرد.
شما در صحبت‌های خود با اشاره به موضوع گفت‌وگوی ملی، رفع حصر را به عنوان یکی از راهبرد‌های آن عنوان کردید با توجه به این دیدگاه شما و سخنان اخیر رئیس قوه قضائیه مبنی بر عفو گسترده به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب، آیا امکان رفع کامل حصر وجود دارد؟
فراکسیون امید با ایجاد کارگروهی با هدف رفع حصر آن را به عنوان یک مساله و مشکل درون نظام پیگیری کرد که با تعاملات و جلسات مستمر به دستاورد‌های خوبی رسید انتظارمان به عنوان جریان اصلاح طلب رفع کامل حصر است. امیدواریم شورای امنیت ملی با توجه به شرایط موجود و لزوم حفظ انسجام مورد نیاز و بحث‌های جدی برای اعتماد سازی و افزایش سرمایه اجتماعی مساله را جدی‌تر دنبال کند امیدواریم رفع حصر هم در برنامه عفو گسترده مطرح شده از سوی رئیس قوه قضائیه گنجانده شود.
با گذشت سه سال از عمر مجلس دهم و فراکسیون امید بخشی از بدنه جامعه از عملکرد فراکسیون امید ابراز نارضایتی کرده و بخش دیگری هم معتقد به حمایت کورکورانه فراکسیون از دولت هستند، پاسخ شما به این انتقادات چیست؟
فراکسیون امید از حیث تعداد جلسات هیأت رئیسه، شورای مرکزی و مجمع عمومی و نحوه تعامل بین اعضا فعال‌ترین فراکسیون‌ها در ۱۰ دوره گذشته است. راهبرد اصلی فراکسیون برقراری آرامش است که با این نگاه اجماع سازی را در مجلس دنبال می‌کند.
از طرف دیگر سه فراکسیون در مجلس وجود دارد که فراکسیون امید علی رغم نداشتن اکثریت از لحاظ تعداد، تأثیرگذاری زیادی دارد. ما با همین تأثیرگذاری برای رسیدن به اهدافمان تلاش کردیم که فراکسیون‌های دیگر را پای کار آوریم که موفق هم شدیم به همین دلیل است که طبق راهبردمان طرح‌ها در مجلس صرفاً به نام فراکسیون امید نباشد مگر طرح‌ها سیاسی و امنیتی باشد که نمونه آن را در طرح‌های عفو عمومی و حذف اعدام داشتیم که فراکسیون‌های دیگر ملاحظاتی در این باره داشتند.
ما در بررسی لوایح و طرح‌ها حضور فعال داشته و در عمل به وظایفمان در بعد نظارتی هم با سوالات، تذکرات و پیگیری‌ها و جلسات مختلف رویکرد اصلاح امور را دنبال می‌کنیم. ان‌شاءالله به موقع گزارش دقیق کارشناسی از عملکرد فراکسیون امید را ارائه خواهیم کرد.
یکی دیگر از انتقادات مردم به شخص آقای عارف و مشخصاً سکوت شما نسبت به اتفاقات مختلف در مجلس است، نظر شما در این باره چیست؟
انتقاد حق مردم است، هیچ وقت هم به این انتقادات پاسخ ندادم، ولی به آن‌ها احترام می‌گذارم. چون کار‌های ما در مجلس بر اساس تقسیم کاری صورت می‌گیرد. در این دوره از مجلس خیلی از نمایندگان عضو فراکسیون امید برای اولین بار وارد مجلس شدند، افرادی پر انرژی و با انگیزه که می‌توانند کار‌های بسیاری را انجام دهند. مشی و راهبرد من این است که اگر این نمایندگان می‌توانند کاری را به جای من انجام دهند، عهده دار شوند البته در موارد لزوم مثل دفاع از کابینه دولت و بودجه هم وارد می‌شوم و صحبت می‌کنم. معقتدم همه کار مجلس صحبت کردن و پشت تریبون قرار گرفتن نیست. در اغلب موارد دیگر هم برای مشورت و همفکری و تعامل خدمت دوستان هستم.
بعد از مصاحبه پسر شما و طرح کلید واژه «ژن خوب» شاهد واکنش‌های مختلفی در جامعه بودیم که هنوز هم ادامه دارد آیا شما موافق صحبت‌های فرزندتان هستید؟
قبلاً هم به این سوال پاسخ داده بودم پسرم همچون سایر شهروندان نظرات خود را بیان کرده کما اینکه این مصاحبه هم بدون اطلاع بنده انجام شده است، صحبت‌هایی که به صورت تقطیع شده منتشر شد و ملاک ارزیابی قرار گرفت. البته اگر با من مشورت می‌شد توصیه به عدم مصاحبه داشتم، ولی حرف ایشان در آن مصاحبه درباره ژن خوب و نه ژن برتر بود منتها شاید بد و بصورت گزینشی مطرح شد و بعد هم مورد سوءاستفاده سیاسی قرار گرفت. بنده هم هیچ وقت نخواستم به آن بپردازم. این صحبت درباره این بود که آیا این موضوع ریشه در ارزش‌ها و فرهنگ ما دارد یا خیر که باید به صورت کارشناسی بحث شود.
۱۰ فیلم برتر اما استون / بهترین فیلمهای اما استون که باید ببینید 
میخواهید بدانید زنی حقیقتاً باوقار است یا نه؟ به این ۸خصلت او نگاه کنید 
چگونه ماشین لباسشویی را جرم گیری کنیم؟ 
چرا گوشتکوب برقی کار نمیکند؟ + راه‌های رفع آن 
طرز تهیه ۵نوع غذای ساده و سریع با شیر + خواص شیر 
۱۰عادت والدینی که کودکانی با رفتار خوب تربیت می‌کنند 
ما هم همینطور آقای عارف ! آقای صاحب ژن خوب ! ما هم دیگه گول شما رو نمیخوریم
سر و ته پایداری , اصولگرا و اصلاح طلب و . . . . یکیست و هر دو از سفره ملت ...