تبعات منطقه‌ای توسعه برنامه موشکی عربستان

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی امکان دستیابی عربستان به برنامه موشکی در آینده نزدیک را دشوار و حتی غیرممکن دانست و گفت: در صورت دستیابی این کشور به این حوزه، موازنه تسلیحاتی در منطقه به شکل دیگری تغییر خواهد کرد و آمریکا در سیاست‌های خود علیه فعالیت هسته‌ای ایران دچار چالش می‌شود.

علی اکبر اسدی‏‌، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در گفتگو با فرارو در رابطه با اخبار منتشر شده در زمینه دستیابی عربستان به فعالیت‌های موشکی، این امر را نشدنی دانست و گفت: با توجه به سیاست‌های کلان در عربستان، حتی اگر مقامات سعودی بخواهند به سطحی از خود‌اتکایی نظامی برسند، دستیابی به برنامه موشکی با واقعیت کنونی عربستان فاصله دارد و عربستان به این زودی نخواهد توانست به چنین امکاناتی دست پیدا کند.

علی‌اکبر اسدی با اشاره به سیاست‌های بلندپروازانه عربستان در زمینه تسلیحاتی بیان کرد: از لحاظ فنی و نیروی انسانی عربستان در شرایطی نیست که بتواند به صورت جدی به سمت خوداتکایی در تولید تسلیحات نظامی و موشکی حرکت کند و در این حوزه حتی برای به‌کارگیری و استفاده از تسلیحات مورد نظری که به واسطه واردات به آنها دست پیدا کرده است هم به این حمایت نیاز دارد.

اسدی با اشاره به حوزه‌های مختلف فعالیت‌های نظامی عربستان در منطقه بیان کرد: تقویت بحث موشکی عربستان در چارچوب نگاه کلان این کشور می‌تواند موضوعی بسیار مهم باشد و در این زمینه مطمئنا اقداماتی هم در این زمینه از سوی عربستان انجام شده است، اما هنوز اطلاعات دقیق و تحلیل‌های واقعی که بتواند ما را به سمت تصمیمات نهایی برساند، وجود ندارد.

ایران، رقیب سرسخت عربستان در بحث برنامه موشکی

استادیار گروه روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم انسانی درباره رقابت تسلیحاتی عربستان با ایران بیان کرد:‌ خوشبختانه، بحث امروز در مورد فعالیت‌های موشکی عربستان خیلی جدی نیست که بتواند با برنامه‌ها و توانمندی‌های موشکی ایران رقابت داشته باشد. با این حال من فکر می‌کنم سعودی‌ها در تلاش هستند تا در بحث موازنه تسلیحاتی منطقه وارد عمل شده و  طوری رفتار کنند که بتوانند این موازنه را به نفع خود تغییر دهند.

وی در ادامه سیاست‌های تسلیحاتی عربستان را مورد توجه قرار داد و گفت: یک طرف بحث ورود تسلیحات به این کشور مطرح است و از طرف دیگر نیز بحث تلاش برای خود‌اتکایی تدریجی در تولید تسلیحات عنوان می‌شود. اما اگر بخواهیم فعالیت‌های این کشور را به استثنای بحث موشکی بررسی کنیم، باید بگوییم که عربستان در ابعاد مختلف به خصوص در بحث خرید جنگنده‌های نظامی، جنگنده‌های مدرنی را در اختیار دارد و در وضعیت خوبی است. از لحاظ نوسازی و توانمندسازی ناوگان دریایی‌اش نیز پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. اما بحث موشکی به عنوان نقطه ضعف عربستان است در حالی که بخش موشکی قوی‌ترین نقطه قوت ایران محسوب می‌شود. شاید بتوان گفت که بر این اساس عربستان در حال تلاش است تا به وضعیت متفاوت و جدیدی دست پیدا کند.

اقدامات موشکی عربستان؛ چالش بزرگ آمریکا در موضوع ایران

وی افزود: اگر عربستان بتواند در این زمینه اقدامات خاصی انجام دهد و به مرحله‌ای برسد که بتواند نوعی هماوردی در زمینه موشکی با ایران داشته باشد، این اقدام چند پیامد اصلی دارد. تاثیر اول، به لحاظ بین‌المللی و چالش‌هایی است که این حوزه در بحث کنترل تسلیحاتی منطقه خاورمیانه ایجاد می‌کند. در شرایطی که غربی‌ها بر روی قضیه موشکی ایران انگشت گذاشته‌اند و در صدد محدود‌سازی ایران در بحث توان موشکی از طریق اعمال تحریم‌ها علیه ایران هستند، اقدامات موشکی عربستان فعالیت‌ و موضع‌گیری‌های آمریکا علیه ایران را با چالش همراه می‌کند. در بحث منطقه‌ای نیز این اقدام بحث رقابت‌های تسلیحاتی در منطقه را به شدت افزایش می‌دهد و می‌تواند در این حوزه،  به عنوان مولفه‌ای برای کاهش امنیت منطقه تلقی شود.

اسدی با اشاره به سیاست‌های دولت عربستان برای سال 2030 بیان کرد: اگرچه سیاست سنتی عربستان سعودی همواره بر مبنای خرید تسلیحات نظامی بوده است، اما یکی از محورهای اصلی در اهداف کلان این کشور، تولید تسلیحات در داخل به جای خرید تسلیحاتی از کشورهای دیگر است و به همین خاطر، در سال‌های اخیر این بعد از فعالیت‌های نظامی عربستان به میزان زیادی تقویت شده است. به این ترتیب که ده‌ها میلیارد دلار برای این بخش هزینه می‌کند تا به تدریج کمپانی‌هایی را به کشور وارد کند و از آنها در راستای اهداف نظامی‌اش، کمک بگیرد و به سمت و سوی تولید تسلیحات حرکت کند.

تصاویر ماهواره‌ای از برنامه موشکی بالستیک عربستان سعودی

موضع‌گیری آمریکا در قبال برنامه موشکی سعودی‌ها

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی درباره واکنش امریکا به اقدام موشکی عربستان نیز اینطور بیان کرد: در بحث اینکه آمریکایی‌ها اجازه فعالیت به عربستان را می‌دهند، باید گفت قطعا سیاست‌های آمریکا به سمتی حرکت می‌کند که عربستان را وادار سازد تا همان روابط سنتی مبتنی بر خرید تسلیحات نظامی از آمریکا را ادامه دهد. با این حال این امکان وجود دارد که سعودی‌ها تلاش کنند از توانمندی بقیه بازیگران در این حوزه استفاده کنند. مثلا ممکن است، روابط جدیدی را با چین و روسیه تعریف کنند.

وی در ادامه صحبت‌های خود در زمینه تغییر جهت عربستان به سمت روسیه و چین بیان کرد: قطعا امریکا در این حوزه موضع‌گیری می‌کند و این موضوع حتی می‌تواند آمریکا را به واکنش وادارد. ممکن است در تکمیل فرایند موشکی خود تلاش‌هایی به برقراری ارتباط با روسیه داشته باشد، اما این ارتباط در قالب همکاری‌های کوچک خواهد بود. با این حال امریکا وضعیتی را نمی‌پذیرد که عربستان به لحاظ اتحاد استراتژیک به سمت روسیه تغییر جهت دهد. در شرایط کنونی نیز امکان تغییر جهت عربستان وجود ندارد. ضمن اینکه آل سعود هم بدون اجازه آمریکا وارد اقدامات بین‌المللی تاثیر‌گذاری نمی‌شوند.

اسدی در استناد به نقش پررنگ آمریکا در سیاست‌های عربستان، به موضوع قتل خاشقچی اشاره کرد و گفت: همراهی آمریکا با عربستان در جریان قتل خاشقچی مشخص کرد که رهبران آمریکا دیدگاه‌های یکسانی در مورد عربستان ندارند و در خصوص برنامه موشکی نیز تک‌روی‌های عربستان از سوی گروه‌های مختلف آمریکا با نقد همراه می شود. به همین خاطر حتی به واسطه همکاری عربستان با سایر کشورهای دیگر، سعودی‌ها برای اینکه بتوانند برنامه را به میزان قابل توجهی برسانند، نیازمند نوعی هماهنگی و همراهی آمریکایی‌ها هستند.

اسرائیل؛ همراه یا رقیب فعالیت موشکی عربستان

این تحلیلگر مسائل بین‌المللی در زمینه موضع اسرائیل در صورت دستیابی احتمالی عربستان به برنامه موشکی بیان کرد: اسرائیلی‌ها در این زمینه ملاحظات خود را دارند. در سال‌های اخیر با وجود اینکه اخبار ضدونقیضی از نزدیکی عربستان سعودی و اسرائیلی‌ها داده شده است اما به نظر می‌رسد که اسرائیلی‌ها در بحث تسلیحات استراتژیک معتقدند که بایستی برتری خودشان حفظ شود و خیلی تمایل به این ندارند که کشوری مثل عربستان بتواند پیشرفت جدی در این موضوع داشته باشد. عربستان در سطوح پایین و محدود می‌تواند از فناوری‌های تسلیحاتی اسرائیل استفاده کند اما در سطوح های بالاتر برای اینکه بتواند به بحث توانمندی موشکی برسد، این اقدام بسیار بعید است.