جایگزینی احمد بن عبدالعزیز با محمد بن سلمان چقدر جدی است؟

فرارو- با قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی، صحبت بر سر وداع محمد بن سلمان با ولیعهدی عربستان بالا گرفته است. دوباره صحبت از جانشینی احمد بن عبدالعزیز آل سعود به میان می‌آید که نامش در ماه‌های گذشته و پیش از قتل خاشقجی نیز مطرح شده بود.

احمد بن عبدالعزیز از فرزندان ملک عبدالعزیز بنیان‌گذار سعودی است و برادر تنی پادشاه عربستان است. او سابقه وزارت کشور عربستان را دارد. احمد اخیرا که بعد از یک سال زندگی در بریتانیا به کشورش بازگشته یکی از سه نفری است که در شورای بیعت با ولیعهدی بن سلمان مخالفت کرده بود. او سال گذشته ساعاتی پیش از بازداشت ۱۱ نفر از شاهزادگان توسط بن سلمان، از عربستان خارج شد و به لندن رفت.

احمد بن عبدالعزیز پیش از قتل جمال خاشقجی زمانی که در برابر خانه اش تظاهراتی اعتراضی شکل گرفته بوداز رهبران سعودی انتقاد کرد. حالا که او به کشورش برگشته برخی منابع نقل می‌کنند برخی از اعضای خاندان سلطنتی در تلاش هستند تا مانع از رسیدن محمد بن سلمان به پادشاهی شوند. آن‌ها به دنبال پادشاهی احمد هستند.

 

حمایت غرب از احمد، حمایت ترامپ از بن سلمان
بن عزیز از حمایت اروپایی‌ها و برخی آمریکایی‌ها برخوردار است. اما یک روزنامه الاخبار می‌نویسد: در حال حاضر، ترامپ به دنبال آن است که در مسیری حرکت کند که بن سلمان را در رأس قدرت نگاه داشته و از تهوّر و بی پروایی او برای خدمت به منافع مشترک سیاسی، مانند جنگ یمن، معامله قرن و ائتلاف «ناتو عربی» علیه ایران، استفاده کند.

این روزنامه ادامه می‌دهد: "ترامپ نمی‌تواند در برابر مخالفت‌های داخلی و همچنین مخالفت تعدادی از هم پیمانان اروپایی اش برای محدود کردن میزان خشونت و سبکسری بن سلمان در مقابل معارضان داخلی اش، مقاومت کند و این سیاست، در بازگشت احمد بن عبدالعزیز به عربستان، که با ضمانت اروپا و امریکا صورت گرفت، نمایان شد. بازگشت احمد، عملا به معنای ظهور شریکی برای بن سلمان در راه رسیدن به تخت حاکمیت عربستان است؛ همانطور که به دنبال ورود وی به عربستان، مسئولان عالی رتبه امریکایی تصریح کردند که باب تغییر در عربستان، از داخل، گشوده شده است و ایشان از احمد برای رسیدن به، ولی عهدی حمایت می‌کنند. "

 

پرونده قتل خاشقجی مختومه نمی‌شود
در این باره علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین المل به فرارو می‌گوید: برای عربستان فضای تاریکی به وجود آمده است. برگزاری انتخابات آمریکا هم در تاریک کردن این فضا بی‌تاثیر نیست. دموکرات‌ها به مجلس نمایندگان آمریکا راه پیدا کردند. آن‌ها اعلام کرده اند که از سال جدید میلادی که به مجلس می‌روند موضوع قتل خاشقجی را پیگیری می‌کنند. قتل خاشقجی پروندی‌ای نیست که با جبهه گیری‌های غلط ترامپ مختومه شود. درست است که رئیس جمهور آمریکا با داشتن فرمان اجرایی همانطور که ایران را تحریم کرده می‌تواند تاثیرگذاری کنگره را نقض کند، اما با فشار دموکرات‌ها بر روی ترامپ موضوع قتل خاشقجی زنده خواهد ماند. با همه این‌ها بحث جانشینی برای محمد بن سلمان مطرح نخواهد شد.

 

بیگدلی ادامه می‌دهد: سفری که بن سلمان به بعضی کشور‌های عرب داشته نشان می‌دهد او می‌خواهد از زیر بار سنگین اتهامات رها شود و دست به یک نمایش قدرت بزند. بن سلمان همچنین ممکن است در نشست G۲۰ در برزیل با اردوغان رئیس جمهور ترکیه هم ملاقاتی داشته باشد. با وجود آنکه اردوغان به خاطر قول‌هایی که درباره قتل خاشقجی داده برای بن‌سلمان کاری از دستش بر نمی‌آید، اما تزلزلی در قدرت بن سلمان ایجاد نخواهد شد.

این تحلیلگر مسائل بین الملل ادامه می‌دهد: بحث جانشینی خالد بن سلمان برادر ولیعهد کنونی عربستان که اکنون سفیر ریاض در آمریکاست نیز مطرح شده است. اما از نظر فرهنگ قبیه‌ای جانشینی باید به عموی احمد بن عبدالعزیز برسد که نامش از مدت‌های قبل نیز مطرح بود. اما در شرایط فعلی گمان نمی‌کنم چنین اتفاقی رخ دهد.

قتل خاشقجی مانع برنامه‌های بن سلمان شده است
بیگدلی می‌گوید موضوع قتل خاشقچی بسیاری از برنامه‌های محمد بن سلمان را بر هم زده است. گویا قول و قرار‌هایی بین بن سلمان و بن باز مفتی اعظم عربستان وجود داشته که بن باز در بعضی از مراسم‌ها در کنار او بنشیند، اما در برابر برنامه‌های او سکوت کند که نشان دهد همراهی مرجع دینی را هم دارد. مثل این موضوع را می‌توان در حق رانندگی زنان در این کشور یا ورود آن‌ها به استادیوم ورزشی مشاهده کرد. با این حال جامعه عربستان یک جامعه قبیله‌ای و کاملا سنتی است که حرکت دادن آن به سمت مدرنیسم کار بسیار دشواری است.

این تحلیلگر مسائل بین الملل با بیان اینکه جامعه را نمی‌توان با شمشیر به سمت دموکراسی پیش برد ادامه می‌دهد: بن سلمان که خودش هنوز تربیت دموکراسی ندارد چطور می‌خواهد جامعه را به سمت دموکراسی حرکت دهد؟ این ویژگی‌ها به او اجازه نمی‌دهد که برنامه هایش را پیاده کند. او هنوز نتوانسته فضای داخلی عربستان را به نفع خود کند؛ هم مردم و هم بن سلمان زیر سایه گسترده امنیتی قرار گرفته اند. بسیاری از برنامه‌های بلندپروازانه بن سلمان هم خنثی شده است. میل به سرمایه گذاری در عربستان بسیار کاهش پیدا کرده است. طرح گردشگری او در کنار دریای سرخ نیز تقریبا متوقف شده است.