فرارو- روز ۱۳ آبان، که از امروز علاوه بر یادآوری تصرف سفارت آمریکا در سال ۵۸ جنبه نمادین دیگری - آغاز اجرای "شدیدترین تحریمهای تاریخ" علیه ایران - به خود گرفته است، از حیث تاثیرگذاری بر مناسبات ایران و آمریکا اگر اهمیتش از روز ۲۸ مرداد بیشتر نباشد، کمتر از آن هم نیست.
به گزارش فرارو، ۱۳ آبان، روزی نیست که به عنوان یک مناسبت به تازگی وارد تقویم رسمی ایران شده است. از قریب به چهار دهه پیش که عدهای از دانشجویان خشمگین از دیوار سفارت آمریکا در تهران بالا رفتند، هر سال، این روز به عنوان مناسبتی برای یادآوری "استکبار آمریکا" جشن گرفته میشود.
امسال اما، از قضای روزگار، این روز با اوجگیری تنشها بین تهران و واشنگتن و نیز اجرای تحریمهای شدید بر ایران مصادف شده است. تحریمهایی که آمریکاییها مکررا اصرار میکنند، در تاریخ نظیری ندارند.
اگر تاریخ تنشها در روابط ایران و آمریکا را به ایستگاههای مسیر یک قطار تشبیه کنیم، ۱۳ آبان تنها یکی از چندین ایستگاه است. قطار روابط دو کشور قبلا از ایستگاههایی همچون کودتای ۲۸ مرداد گذر کرده بود.
شاید برخی از آن دانشجویانی که در عنفوان جوانی در واقعه تسخیر سفارت حضور داشتند، تصوری درباره اینکه این اقدام تا چه اندازه در مناسبات ایران و آمریکا نمادین خواهد شد، نداشتند.
در ۲۲ اکتبر ۱۹۷۹، پس از بازگشت امام خمینی (ره) به ایران و فرار محمد رضا شاه از کشور، آمریکاییها به شاه اجازه دادند، برای معالجه سرطان به کشورشان برود. کمتر از دو هفته دیگر، یعنی در ۴ نوامبر ۱۹۷۹ (۱۳ آبان ۱۳۵۸)، تعدادی از دانشجویان ایرانی، در برابر ساختمان سفارت آمریکا در تهران تمجع کردند و سپس وارد آنجا شدند و ۹۰ نفر، از جمله ۶۶ آمریکایی، را به گروگان گرفتند و خواستار استرداد شاه از آمریکا شدند.
این اقدام، فورا یک بحران بینالمللی ایجاد کرد که تا به امروز بر مناسبات ایران و آمریکا سایه انداخته است. سرانجام گروگانهای آمریکایی در ۲۰ ژانویه ۱۹۸۱ با وساطت کشور الجزایر آزاد شدند.
تقریبا سه سال بعد از آزاد شدن گروگانها، ایران توسط آمریکا در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار گرفت. در سال ۲۰۰۲، جورج دبلیو بوش، رئیسجمهور آمریکا، ایران را در کنار کره شمالی و عراق در لیست "محور شرارت" قرار داد. از همان دوران به تدریج آمریکاییها تمرکزشان بر برنامه هستهای ایران را بیشتر کردند. به طوری که امروز این مسئله در کانون ادعاهای دولت دونالد ترامپ علیه ایران است.
به جز دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، که در مقایسه با سایر روسای جمهور آمریکای بعد از سال ۱۹۷۹ رویکرد آرامتری اتخاذ کرده بود، مناسبات ایران و آمریکا تقریبا همواره تنشآلود بوده است. دوره اوباما هم تقریبا صرف مذاکرات شد و نهایتا به جز دوره کوتاه سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ تحریمها رفع نشد.
در سال ۲۰۱۴، مونیکا کوشا، پژوهشگر علوم سیاسی، طی مقالهای در فصلنامه سیاسی دانشگاه جنوب کالیفرنیا، به تاثیر بحران گروگانگیری سفارت بر افکار عمومی آمریکا در قبال ایران پرداخت. او در این مقاله مفصلا توضیح میدهد که چگونه رسانههای آمریکا بوسیله پوشش اخبار روزانه گروگانها در ایران، که به مدت ۴۴۴ روز در گروگان بودند، به طرز بازگشتناپذیری بر وجهه ایران در افکار عمومی آمریکا تاثیر منفی گذاشتند.
از دیدگاه کوشا، تصویرسازی رسانهها از گروگانهای آمریکایی به عنوان قربانیان بیچاره و ارائه تصویری از همه ایرانیان به عنوان افراد رادیکال، یک دوگانگی "ما در مقابل آنها" ایجاد کرد.
به هر حال، بحران گروگانگیری به پایان رسید. اما "میراث" آن در ذهنیت آمریکاییها باقی ماند. به گفته سوزان مالونی، پژوهشگر ارشد اندیشکده بروکینگز، ماجرای سفارت پایهای برای فهم آمریکا از ایران باقی مانده است.
شاید اکنون برخی از دانشجویان شرکتکننده در واقعه سفارت، تمایل چندانی به یادآوری خاطرات آن واقعه نداشته باشند، اما نمیتوان تاثیر آن را بر مناسبات تهران و واشنگتن نادیده گرفت. برای درک بهتر ماجرای سفارت، پاسخ به این پرسش میتواند مفید باشد: آیا اجرای تحریمهای آمریکا در روز تسخیر سفارت آمریکا تصادفی است؟
وبگاه بریتبارت نیوز، نزدیک به استیو بنن، استراتژیست سابق ترامپ، به سوال فوق پاسخ داد. این وبگاه نوشت: "ایران روز ۴ نوامبر (۱۳ آبان) را به عنوان 'روز مبارزه' علیه 'مثلث تروریستی آمریکایی-اسرائیلی-سعودی' تعیین کرده است. این تاریخ به دو دلیل مهم است: این (تاریخ)، سالروز اشغال شوم سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۹۷۹ توسط ایران است و این تاریخ - به طور غیر تصادفی- به عنوان روز اجرای تحریمها علیه ایران توسط آمریکا انتخاب شد".