عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی همدان با بیان اینکه تلاش اخیر در رشته علوم قرآن در جهت تجمع واحدهای آموزشی گسترده، موشکافانه و جامع است، اظهار کرد: اگر در برنامه جدید در خصوص فقدان دانش عمومی دین‌شناسی و الهیات احساس می‌شود، حتما بایستی جبران شده و واحدهای جدیدی جایگزین شود.
ایکنا نوشت: حسینعلی ترکمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی همدان؛ در پاسخ به این پرسش که چه تغییراتی باید در رشته علوم قرآن و حدیث صورت بگیرد؟ گفت: اگر این سوال را دو سال پیش از من می‌پرسیدید جواب جدی‌تری به شما می‌دادم اما در حال حاضر با توجه به تلاش گسترده، موشکافانه و جامعی که کمیته تخصصی در خصوص تجمیع واحدهای آموزشی انجام شده است که بسیار عالی است و دفاعی که من در این خصوص داشته‌ام، هیچ انگیزه و تمایلی برای پیشنهاد تغییر برنامه موجود ندارم.
وی ادامه داد: به نظرم حرکت در این راستا خود نوعی نادیده گرفته تلاش‌های گذشته خواهد بود. این برنامه بسیار جدید است و در دانشگاه‌ها فعلا با آن مانوس می‌شوند و حتی برخی از دانشگاه‌ها آن را اجرا نکرده‌اند. از این رو طرح بحث در خصوص تغییر این برنامه تلاش دوستان ما ضایع خواهد شد و از این رو در خصوص تغییر بحثی نخواهم داشت.
نیازمند جهت‌گیری در خصوص مباحث جدید و نیازهای جامعه هستیم
ترکمانی ادامه داد: در گذشته نظرات اصلاحی خود در خصوص سرفصل‌های آموزشی در مقاطع، کارشناسی، ارشد و دکترا مطرح کرده‌ام. در گذشته دروس لجام گسیخته‌ای در هر مرکز با نوعی دخالت‌های شخصی و رانت‌های اداری اخذ شده بود. الان به نظر بنده ما باید یک جهت‌گیری نسبت به مباحث علوم انسانی جدید در غرب و نیز یک نسبت به نیازهای جامعه امروز داشته باشیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی تصریح کرد: مباحث زبان‌شناسی در تفسیر متن مقدس جدید و ارزشمند است و حتی برخی از برداشت‌های تفسیری مفسرین گذشته در ذیل آن می‌‌توانند به چالش کشیده شده و مباحث جدیدی در تفسیر مطرح شوند. از این رو زبان‌شناسی از بعد ادبی، معناشناختی و روانشناسی کتاب مقدس مهم است.
وی افزود: مسئله دیگر که حرکت به سمت آن مهم است تحلیل داده‌های علمی مستشرقین به صورت فعالانه است که در خصوص تاریخ و زبان قرآن و برداشت‌های غیرعلمی که مستشرقین در خصوص قرآن داشته‌اند، بتوانیم موضوع‌بندی و تحلیل کنیم.
ترکمانی با بیان اینکه همچنین در بعد داخلی ما باید بدانیم که نیاز آموزش و پرورش، مراکز فرهنگی چیست، گفت: با این کار خواهیم توانست مباحث تفسیری‌مان را در آن راستا هدایت کنند. تقویت اندیشه کلامی دبیران آموزش پرورش و دانشجویان و برداشت‌های تفسیری در مسائل کلامی بسیار مهم است و امروز با طرح شبهات مختلف در دبیرستان و میان فرهنگیان ضروری است تا دانشجویان از نظر کلامی توانمند باشند.
وی تصریح کرد: مباحثی مانند انسان و حکومت، جبر و اختیار، مفهوم عقلانیت انسان، رابطه علم الهی و مسئولیت انسانی، مفهوم شناسی برزخ مهم است و دانش‌آموزان بسیار به آن نیازمند و بررسی و پاسخگویی به شبهاتی که بر علیه قرآن مطرح شده است باید جایگزین مباحث خشک آکادمیک شوند. ما باید به دیدی محتوایی در دانشگاه برسیم و بتوانیم به مبانی فکری مبتنی قرآن برسیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی افزود: همچنین مقایسه‌های کتب مقدس باید مورد تحلیل محتوایی در دانشگاه‌های ما باشد. این کار لازمه جنگ تبلیغاتی است که فارغ‌التحصیلان باید بر مبنای قرآن انجام دهند.
ترکمانی افزود: بحث دیگر این است که ما نباید بر حفظ و تجوید قرآن تمرکز کنیم، اگر بخواهیم واحد های‌مان را به سمت تجوید و حفظ ببریم با مشکلاتی همراه خواهیم شد. این رویکرد که دانشجویان را به واسطه حفظ در مقاطع بالاتر بپذیریم نادرست است. من دانشجویی حافظ در ارشد داشته‌ام، اما از نظر علمی بسیار ضعیف هستند و از سطحی‌ترین مباحث در خصوص تحلیل قرآنی ناتوانند، به نظرم نباید زیاد به سمت حفظ نباید حرکت کنیم، بلکه باید به سمت فهم متن قرآن حرکت کنیم که برنامه‌های ما در مقاطع تحصیلی را تقویت کند.
ضرورت رویکرد بین‌رشته‌ای
وی در پاسخ به این پرسش که چه ارزیابی در خصوص این بحث استاد پاکتچی دارید که معتقد است تا قرآن و حدیث به سمت کاربرد اجتماعی نرود، رشته دانشگاهی نخواهد بود و باید به جای شبهات به علت اجتماعی شبهات پرداخت؟ گفت: اولا اینکه جناب دکتر پاکتچی در تمام حوزه‌های الهیات اظهار نظر می‌کنند و من اظهارنظر ایشان را در این حوزه نهایی تلقی نمی‌کنم.
ترکمانی تصریح کرد: این فرمایش ایشان که باید رویکرد ما در مطالعات قرآنی بین‌رشته‌ای باشد، بحث متینی است و اگر بتوانیم بین مطالعات قرآنی با مبانی علوم انسانی جدید نقبی بزنیم، کمک شایانی برای حل شبهاتی که در ذهن مدرسین علوم انسانی وجود دارد خواهد کرد.
وی در این خصوص که برخی معتقدند که علوم قرآن بدل به جزیره‌ای شده است که با دیگر بخش‌های الهیات ارتباط ندارند، گفت: من هرگز چنین تصوری ندارم و اتفاقا آموزش الهیات در دهه ۶۰ در ایران صبغه محدودی داشته است و بیشتر تحت تاثیر گرایشات فقاهتی حاکم بر انقلاب اسلامی بوده و این محدودیت‌ها در نگرش علی‌رغم اینکه متاثر از اندیشه های اصیل انقلاب اسلامی بوده و قابل احترام است باعث محدودیت علوم قرآنی بوده است.
ضرورت زمینه الهیاتی دانشجویان علوم قرآن
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی تصریح کرد: در دهه‌های بعدی خصوصا ۹۰ بعد از اعمال تغییرات شاهد گستردگی، تخصصی‌شدن و گریز از دیدگاه‌های کلیشه‌ای در مطالعات قرآنی را می‌بینیم و حتی به گونه‌ای شده است که در حوزه‌های ما وارد تفسیر کلامی تطبیقی و موضوعی شده‌اند.
وی افزود: البته در دهه ۶۰ دانشجویان الهیات، فلسفه، روانشناسی، تاریخ و ... مطالعه می‌کردند. قطعا در برنامه‌ریزی‌های معاصر اگر دانشجوی صرفا به مطالعات قرآنی متمرکز شود، بدون آنکه پایه‌های اولیه دین شناسی و الهیاتی را داشته باشد، این مسئله را مجددا ضروری خواهد کرد؛ از این رو دانشجوی ارشد و دکتری باید تاریخ اسلام، فلسفه و ... بداند.
ترکمانی در پایان تصریح کرد: از نظر تئوریک دانشجوی باید خلأهای اولیه فکری را تامین کرده باشد و اگر در برنامه‌ریزی جدید این رویکرد نباشد، نوعی نقص است و دانش آموخته ارشد و دکتری ما باید از مجموع واحدهای که گذرانده یک سوم دروس را به دین شناسی و اسلام شناسی اختصاص داده باشد. اگر چنین نباشد انگیزه‌ای برای دفاع از دین نخواهد داشت. اگر در برنامه جدید در خصوص فقدان دانش عمومی دین‌شناسی و الهیات احساس می‌شود، حتما بایستی جبران شده و واحدهای جدیدی جایگزین شود.
