فرارو- ترکیه هم مانند ایران با شرایط وخیم ارزی رو به رو شده است. دیروز ارزش پول ملی ترکیه به پایین‌ترین میزان خود رسید. در بازار‌های ترکیه هر دلار آمریکا بیشتر از ۶ لیر معامله شد. لیر ترکیه در ماه جاری میلادی ۱۷ درصد از ارزش خود را از دست داد. این موضوع نگرانی‌های زیادی در مورد احتمال ایجاد یک بحران اقتصادی تمام عیار به وجود آورده است. ارزش لیر ترکیه از ابتدای سال جاری میلادی و تحت تاثیر بحران اقتصادی حاکم بر این کشور سیر نزولی به خود گرفته بود، ولی با افزایش تنش سیاسی با آمریکا این روند طی هفته جاری تشدید شد. ارزش پول ملی این کشور در برابر دلار طی یک سال گذشته ۴۰ درصد کاهش پیدا کرده است. لیر ترکیه حالا به پایین‌ترین نرخ خود در حدود دو دهه گذشته رسیده است.
سرنخ به کودتای نافرجام دو سال قبل ترکیه بازمی‌گردد. اگرچه برخی ریشه اصلی به هم ریختگی در ارز ترکیه را به تصمیمات اقتصادی دولت از قبیل: مداخله در بانک مرکزی مربوط می‌دانند، اما تنش‌های بین ترکیه و آنکارا را نمی‌توان نادیده گرفت.
بعد از کودتای نافرجام ترکیه، اندرو برانسون کشیش آمریکایی که ۲۰ سال در ترکیه زندگی می‌کند به اتهام کمک به عوامل کودتا بازداشت شد. او بعد از یک سال و نیم حبس به حبس خانگی منتقل شده است. دولت ترامپ خواستار آزادی این کشیش آمریکایی شد. مایک پنس معاون اول ریاست جمهوری آمریکا نیز طی سخنانی در وزارت خارجه این کشور اظهار کرد: ایالات متحده تا زمان آزاد شدن کشیش برونسون، این مرد با ایمان و بی گناه تحریم‌های بزرگی را بر ترکیه اعمال خواهد کرد. ابراهیم کالین سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در واکنش به این سخنان گفت: دولت آمریکا که تاکنون هیچ اقدامی در موضوع استرداد فتح الله گولن متهم کودتای ترکیه انجام نداده و با بهانه قرار دادن موضوعی که در اختیار دستگاه قضایی ترکیه است، نمی‌تواند با تهدیدات خود، کار خود را پیش ببرد. آمریکا وزرای کشور و دادگستری ترکیه را به دلیل نقش داشتن در پرونده برانسون تحریم کرده است.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز با اعلام توقیف دارایی‌های وزرای دادگستری و کشور آمریکا در ترکیه به تحریم‌های آمریکا واکنش نشان داد. سنای آمریکا نیز پیشتر در واکنش به این موضوع و همچنین تصمیم آنکارا برای خرید سامانه موشکی اس-۴۰۰ روسیه، با تصویب قانونی فروش جنگنده‌های اف-۳۵ آمریکایی را به ترکیه ممنوع کرده است. در پی تنش‌ها ترکیه تیمی برای مذاکره با آمریکا روانه واشنگتن کرد، اما ظاهرا این مذاکرات بی نتیجه ماند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا دیروز در توئیتی اعلام کرد که تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه را دو برابر بالا می‌برد. او نوشت: «به تازگی مجوز افزایش دو برابری تعرفه (واردات) فولاد و آلومینیوم را در خصوص ترکیه صادر کردم، این در شرایطی است که ارزش پول آنها، لیر ترکیه، در برابر دلار بسیار قدرتمند ما به سرعت رو به کاهش است! اکنون (تعرفه واردات) آلومینیوم ۲۰ درصد و فولاد ۵۰ درصد خواهد بود. روابط ما با ترکیه در حال حاضر خوب نیست.»
رجیب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه دیروز در یک سخنرانی گفت: ترکیه به یک جنگ اقتصادی دچار شده است. او از مردم ترکیه خواست که اگر طلا و ارز خارجی در خانه دارند، آن را برای تبدیل به لیر به بانک‌ها ببرند. اردوغان این کار را یک مبارزه ملی خوانده است. او با اشاره به کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ در کشورش آمریکا را از حامیان کودتا خوانده و گفته: برخی کشور‌ها رویکرد حمایت از کودتاچیان، تروریست‌ها و نادیده گرفتن حق و قانون را در پیش گرفته اند. نوسانات اخیر قیمت ارز در کشور نیز بُعد دیگر این توطئه است. اردوغان گفته: گزینه‌های زیادی از جمله ایران، روسیه، چین، برخی کشور‌های اروپایی و دیگر کشور‌ها را مدنظر داریم و در این مسیر راه زیادی پیموده ایم. اما سخنان امیدبخش اردوغان تاثیر معکوس گذاشت و سقوط ارزش لیر تشدید شد.
فرصت روابط ایران با ترکیه؟
مسائل سوریه و تحریم‌های ایران از دیگر موارد اختلاف این دو کشور هستند. محمود واعظی، رئیس دفتر حسن روحانی پنجشنبه شب در دیدار با اردوغان پیام کتبی حسن روحانی را به او تقدیم کرد. اردوغان بر اراده ترکیه مبنی بر ادامه همکاری‌ها با ایران تأکید کرد. مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نیز در دیداری با فرستاده ویژه روحانی، مواضع ایران در مسائل مختلف از جمله خروج امریکا از برجام را قابل تقدیر خواند و گفت: به صراحت اعلام کرده‌ایم که تحریم امریکا علیه ایران را اجرا نخواهیم کرد. این موضع ترکیه در حالی است که پیشتر رؤسای جمهور دو کشور در مذاکره با یکدیگر بر سر نقشه راه اقتصادی که هدف از آن رسیدن به تراز تجاری ۳۰ میلیارد دلاری است توافق کرده‌اند.
ایران و ترکیه هیچ قرابت استراتژیکی با هم ندارند
اما آیا تحریم‌های آمریکا علیه ترکیه و ایران می‌تواند این دو کشور را به هم نزدیک کند؟ علی بیگدلی، کارشناس سیاست خارجی به فرارو می‌گوید: ایران و ترکیه با همدیگر فرق زیادی دارند. ترکیه عضو ناتوست. سفیر اسرائیل در این کشور حضور دارد. اما با برخی گردن‌فرازی‌های اردوغان در قبل از انتخابات، بعد از کودتای نافرجام ۲۰۱۶، زندانی کردن اندرو برانسون کشیش آمریکایی و خرید موشک‌های اس ۴۰۰ از روسیه مقداری به ایران نزدیک شد. با همه این‌ها از سوی ترکیه هیاتی برای مذاکره با آمریکا به واشنگتن عازم شد.
این تحلیلگر سیاست خارجی ادامه می‌دهد: اما مشکل اصلی ایران در منطقه اسرائیل است. به عنوان نمونه می‌گویم بشار اسد دشمن سرسخت عربستان بود. عربستان سعودی تمام تلاش خود را کرد که بشار اسد را به خاطر جدا شدن از دنیای عرب از جا بکند. ملک عبدالله پادشان وقت عربستان دو ماه پیش از حوادث سوریه از بشار اسد خواسته بود کار پدرش حافظ اسد را تکرار نکند و به دنیای عرب برگردد. بشار اسد به این موضوع توجه نکرد و این اتفاقات برای کشورش رخ داد. اما اکنون به خاطر خصومت عربستان با ایران بشار اسد در بین سعودی‌ها مقبولیت پیدا کرده است. مطمئنا بشار اسد در آینده‌ای نزدیک به دنیای عرب بازمی گردد.
بیگدلی معتقد است: هرچند ارزش پول ملی ترکیه نیز مثل ایران کاهش پیدا کرده است، اما وضعیت این دو کشور وضعیت بسیار متفاوتی نسبت به هم دارند. نسبت بین مردم و دولت ترکیه با گسلی موجود بین مردم و دولت ایران امر جداگانه‌ای است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل درباره موضع گیری ترکیه علیه تحریم‌های ایران می‌گوید: ترکیه اعلام کرده که تحریم‌های آمریکا علیه ایران را اجرا نمی‌کند. این موضع گیری به این خاطر است که این کشور جایگزینی برای نفت و گاز ندارند. آمریکایی‌ها نیز پیشنهاد داده اند که از طریق خط لوله از طریق آذربایجان برای ترکیه انرژی صادر شود. اما این موضوع کار امروز و فردا نیست و به زمان نیاز دارد. با این حال به ضرس قاطع می‌گویم ترکیه هیچ وقت دوست ایران نخواهد شد. چرا که نگاه ترکیه از یک سو به اتحادیه اروپا و از سوی دیگر به عثمانی گرایی است. به این ترتیب این کشور با ایران هیچ گونه قرابت استراتژیکی ندارد.
