فرارو- سفر هفته گذشته علی اکبر ولایتی به روسیه و دیدار با ولادیمیر پوتین رییس جمهور این کشور، همچنین ابلاغ پیام‌های رهبر معظم انقلاب و رییس جمهوری به پوتین از سوی رسانه ها، ناظران و تحلیلگران مهم تلقی شد. اهمیت این سفر پس از روایت ولایتی از دیدارش با پوتین دوچندان شد. چرا که او جزییاتی از مذاکرات با رییس جمهور روسیه اعلام کرد که جالب توجه و در مواردی شگفتی آفرین بود.
ولایتی در روسیه از وعده 50میلیاردی پوتین به ایران خبر داد
به گزارش فرارو، مشاور بین الملل رهبر انقلاب ۲۱ تیر ماه پس از دیدار با رییس جمهور روسیه در مسکو گفت: «در این ملاقات پیام مقام معظم رهبری و رئیس جمهوری تسلیم پوتین شد. این ملاقات حدود ۲ ساعت طول کشید که بسیار سازنده، روشن و صمیمانه بود و درباره همه موضوعات مورد علاقه دو کشور صحبت شد.»
ولایتی به نقل از پوتین از رشد ۳۶ درصدی تبادلات تجاری ایران و روسیه در سال ۲۰۱۸ خبر داد.
اگر پیش از این ایران بر سر برجام و یا سوریه وارد مذاکرات حساس و مهم با پوتین شده بود این بار سخنان ولایتی نشان می‌دهد مذاکره با پوتین بر سر مسائل اقتصادی بوده است.
ولایتی گفت: «آقای پوتین در این دیدار تأکید کردند روابط تجاری و اقتصادی ایران و روسیه می‌تواند به سقف ۵۰ میلیارد دلار برسد؛ و روسیه آمادگی سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد دلاری در حوزه نفت و گاز ایران را دارد و می‌تواند جایگزین شرکت‌هایی باشد که ایران را ترک کردند.»
به گفته ولایتی، پوتین بر راه اندازی کریدور شمال به جنوب تاکید کرده است. مسیری که برای انتقال کالا از جنوب شرق آسیا به اروپا می‌تواند در هزینه ۴۰ درصد و در زمان ۴۰ درصد صرفه‌جویی انجام شود.
بیشتر بخوانید: روایت ولایتی از دیدار با پوتین
این روایت ولایتی از دیدار با پوتین به شکل مستقیم از سوی روسیه تکذیب یا تائید نشده است. فقط دیمیتری پسکوف سخنگوی کرمیلین درباره اظهارات پوتین برای سرمایه گذاری ۵۰ میلیارد دلاری روسیه در ایران گفت: "نمی‌تواند چنین چیزی را تایید کند."
از سوی دیگر وزیر انرژی روسیه نیز از امکان‌پذیر بودن اجرای برنامه نفت در برابر کالا بین دو کشور خبر داد؛ که این اظهار نظر با سخنان ولایتی همخوانی ندارد.
الکساندر نواک روز جمعه ۲۲ تیر گفت: «ما علاقه‌مندیم که ایران از فرصت خرید کالا، کار و خدمات روسیه برخوردار شود تا تبادل تجاری و روابط [بین دو کشور]گسترش یابد.»
در سال ۲۰۱۴ هنگامی که ایران مشمول تحریم‌های بین المللی بود، ایران و روسیه برنامه "نفت در برابر کالا" را برای یکصد هزار بشکه نفت در روز به اجرا گذاشتند.
اگر منظور پوتین از سرمایه گذاری ۵۰ میلیارد دلاری در راستای اجرای این برنامه باشد، با روایت ولایتی تفاوت زیادی دارد.
اگر هم روایت ولایتی درست باشد و پوتین وعده سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز و راه آهن ایران را داده باشد، باید دید جزییات آن در ادامه چگونه خواهد بود. روس‌ها تجربه موفقی در حوزه سازندگی در ایران نداشته اند، نمونه بارز آن نیروگاه اتمی بوشهر است که هنوز بعد از چند دهه به طور کامل تکمیل نشده است، آن‌ها حتی در ارائه موشک‌های اس ۳۰۰ هم چند سال دیر به تعهدات خود عمل کردند.
به هر ترتیب وعده پوتین به ایران از سوی تحلیلگران و ناظران "عجیب" تفسیر شده است. آن‌ها معتقدند بعید است که پوتین و روسیه وعده‌ای به این شکل به ایران داده باشد.
روزنامه جمهوری اسلامی امروز با تاکید بر اینکه "سفر آقای ولایتی به مسکو قطعا با اهدافی متناسب با وظایف دستگاه دیپلماسی کشور صورت گرفت" به خبر ولایتی از وعده پوتین اشاره کرد و نوشت: "خبری که به همان اندازه که با بوق و کرنای مخالفان دولت مورد استقبال قرار گرفت، موجب تعجب ناظران سیاسی و اقتصادی شد و نهایتا هم روس‌ها ضمن تکذیب چنین توافقی از برنامه نفت در برابر کالا سخن گفتند! "
این روزنامه در ادامه تاکید کرد: «نظام اسلامی باید خود را برای روز‌های سخت پیش‌رو آماده نماید و البته در این راه انسجام و هم دلی و هم زبانی شرط اصلی موفقیت است و نیازی هم نیست توافقات مبهم را دستمایه موفقیت‌آمیز بودن یک ماموریت قرار دهیم و افکار عمومی را به اشتباه بیاندازیم. بهتر است هرکس به وظیفه خودش عمل کند هیچ فرد و نهادی طلب‌کارانه سخن نگوید، چون همه به این مردم خوب حسابی بدهکارند.»
چرخش به شرق
در دو ماه اخیر بحث قدیمی و کهنه نگاه به شرق در فضای سیاسی ایران مطرح شده است. این نگاه پس از خروج آمریکا از توافق اتمی با قوت بیشتری مورد توجه قرار گرفت است.
منادیان این نگاه اصولگرایانند. علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل رهبر انقلاب در صدر افرادی است که این بحث را در ماه‌های اخیر مطرح کرده است.
او ششم اردیبهشت ماه در یک سخنرانی در دانشگاه بینالود مشهد این باره گفت: «نگاه استراتژیک در آینده، نگاه به شرق است. تجار، سازمان صنایع و سفرا در روسیه، چین و هند می‌توانند کمک کنند تا جهت‌گیری به سمت شرق برود، همانگونه که سیاست خارجی به سمت شرق متمایل شده است»
ولایتی با بیان اینکه بیشتر راه‌ها در آینده به چین و روسیه ختم می‌شود تا غرب، ادامه داد: "ما باید بتوانیم روسیه را در صنعت و چین را در اقتصاد جایگزین سیستم‌های غربی کنیم. "
او در این باره مثال‌هایی نیز مطرح کرد و گفت: در بحث ترانزیت "روس‌ها قصد همکاری با ما را دارند و به دنبال همتا هستند."
ولایتی گفت: «باید از روسیه کامیون وارد شود و دولت نیز حمایت خواهد کرد. اکنون که ما نمی‌توانیم کامیون‌های فرسوده را جایگزین کنیم باید از آن‌ها کامیون بگیریم. اگر از این کامیون‌ها استفاده شود و اجناسی به جای هند، پاکستان و آسیای جنوب شرقی از چابهار وارد شوند، ۴۰ درصد در هزینه و ۴۰ درصد در زمان صرفه‌جویی می‌شود.»
پس از طرح نگاه به شرق از سوی ولایتی رسانه‌های اصولگرا نیز به بحث در این باره پرداختند و تاکید کردند که پس از خروج ترامپ از برجام ایران نباید به فکر حفظ توافق با اروپا باشد.
اصولگرایان معتقدند که دولت حسن روحانی سیاست خارجی ایران را به سمت غرب متمایل کرده و حالا زمان چرخش و نگاه به شرق است.
۱۸ تیرماه روزنامه کیهان که به شدت به دنبال خروج ایران از برجام است، در یادداشتی با عنوان "راه تازه‌ای باید" نوشت: «در ترجیح بلوک‌های اقتصادی و سیاسی باید نگاه «واقع‌بینانه» داشته باشیم.»
کیهان در ادامه توضیح داد: «ایران با اعتماد سنتی به آمریکا و اروپا تعهد یک‌جانبه‌ای را پذیرفته و خود را از موقعیت «کشوری هسته‌ای» که می‌توانست از سطح بالایی از «تهدیدپذیری» عبور کند، به موقعیت کشوری آسیب‌پذیر از جنبه تهدیدات هسته‌ای تنزل داده است. در این بین آمریکا که دائماً تهدید می‌کرد که همه گزینه‌ها را علیه ایران روی میز داریم و ما به آن لبخند می‌زدیم، از اینکه ایران پول بدهد و از اروپا کالا وارد کند! هم جلوگیری می‌نماید.»
نویسنده کیهان در ادامه با تاکید بر این که "ما یک کشور آسیایی هستیم و امروز قاره آسیا در سر جمع اقتصادی دنیا حرف اول را می‌زند"، نوشت: «چین از حیث اقتصادی همین الان با حدود ۲۰ میلیارد دلار اولین شریک تجاری ایران است، هند خود را در حوزه تمدنی تعریف میکند که با ما به پیوستگی فرهنگی می‌رسد. می‌دانید که تا ۷۰ سال پیش ایران و هند دو قدرت همسایه یکدیگر بوده‌اند، روسیه طی سال‌های اخیر خود را برای ایجاد رابطه‌ای استراتژیک با ایران آماده کرده است و امروز روسیه می‌گوید من هند را هم پای کار ایران می‌آورم؛ بنابراین زمینه‌های یک همکاری سطح بالا و مؤثر تجاری و سرمایه‌گذاری بین ایران و این سه قدرت آسیایی وجود دارد.»
این روزنامه اصولگرا پیشنهاد کرد: «ما می‌توانیم با یک قرارداد ۲۰ و حتی ۵۰ ساله بین شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذار ایرانی، چینی، روسی و هندی و با حفظ سیطره ایران بر منابع خود یک «کنسرسیوم» تشکیل دهیم و از این طریق به تجارت خارجی خود و روند آن ثبات بدهیم. رالم، یوان، روبل و روپیه می‌توانند در این روند به عنوان ارز معتبر برای شرکاء به رسمیت شناخته شده و از این طریق به پول ملی خود اعتبار بخشیده و روند فعلی نزول دائمی آن را متوقف گردانیم.»
مخالفان چرخش به شرق
اما در سمت دیگر مخالفان جدی برای این سیاست وجود دارد. مخالفان می‌گویند چین و روسیه نگاه استراتژیک به ایران ندارند و از ایران به عنوان کارت معامله در تقابل با غرب استفاده می‌کنند.
علی خرم دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل بین الملل در این باره معتقد است: «ما نگاه به شرق را بار‌ها امتحان کرده ایم. روسیه هر جایی که خواسته است مشکلاتش را با غرب حل کند از ایران استفاده کرده است. این کشور هیچ وقت قابل اعتماد نبوده است، مثال‌های فراوانی وجود دارد. آخرین آن مربوط به سوریه است. ایران از روسیه برای حضور نظامی در سوریه دعوت و لابی کرد، به روسیه پایگاه داد، اجازه استفاده از فضای ایران برای ارسال موشک به روسیه داد حالا که روسیه در سوریه بر کار سوار شده است، حرف خروج ایران از سوریه را مطرح میکند.»
خرم افزود: «چینی‌ها در حد روسیه عمل نکرده اند، اما آن‌ها هم فقط دنبال منافع خودشان هستند. در آخرین مورد آن در جنگ تجاری اخیر میان چین و آمریکا، چین با آمریکا توافقاتی داشته که بخشی از آن مربوط به ایران بوده است.»
برخی دیگر از منتقدان با تگاه تاریخی می‌گویند روسیه بار‌ها از پشت به ایران خنجر زده است و کشور قابل اعتمادی برای اتکا نیست.
حشمت الله فلاحت پیشه رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس یکی از منتقدان پروپاقرص اعتماد به روسیه است. او که از اردوگاه اصولگرایان است، می‌گوید: "روس‌ها طبق قواعد حاکم بر نظام بین‌الملل عمل می‌کنند لذا این ما هستیم که قواعد حاکم بر نظام بین‌الملل را به گونه‌ای احساسی نادیده می‌گیریم. به طور طبیعی بر اساس این قوانین روس‌ها هر جا منافع‌شان اقتضا کند کنار یک کشور قرار می‌گیرند، چون آن‌ها سیاست را امر ژله‌ای دیده و هیچگونه پیوند دائمی با کشور‌ها ندارند."
او افزود: «با نگاهی به روابط ایران و روسیه به خوبی می‌توان فهمید که ایرانی‌ها بار‌ها بازیچه چنین سیاست منفعت‌طلب از طرف روسیه شدند، اما متاسفانه در کشور ما به یک باره حوزه قدسی سیاست خارجی گسترش پیدا میکند که حتی نمی‌توان سیاست‌های سوریه، روسیه و برخی کشور‌ها را نقد کرد. اگر آن‌ها مورد نقد قرار گیرند ما مورد حمله و هجمه قرار می‌گیریم. بنده بار‌ها به دلیل طرح نگاه واقع‌بینانه از سوی برخی محافل داخلی مورد تکویر، تهدید و مقابله قرار گرفتم.»
منتقدان سیاست نگاه به چین و روسیه می‌گویند این دو کشور زمانی با ایران درست رفتار کرده اند که ایران روابط خوبی با غرب و آمریکا داشته است.
پیروز مجتهد زاده استاد دانشگاه لندن در این باره اظهار کرد: «ما چندین سال است تلاش می‌کنیم عضو رسمی سازمان شانگ‌های شویم، اما چینی‌ها اجازه نمی‌دهند. علت اصلی اینکه چین اجازه ورود ایران به شانگ‌های را نمی‌دهد سرشاخ‌بودن ایران با آمریکا است. آن‌ها مثل ما فکر نمی‌کنند، نمی‌خواهند به خاطر ما با آمریکا درگیر شوند.»
پوتین روابط گرمی با ترامپ دارد که احتمال توافق با او بر سر ایارن را افزایش می دهد
انتخاب پوتین
طرفداران نگاه ایران به شرق، روسیه را به عنوان محور به رسمیت می‌شناسند، اما پرسش اساسی این است که آیا روس‌ها در موقعیتی هستند که نگاه استراتژیک به ایران داشته باشند. امروز دوشنبه پوتین با ترامپ دیدار کرد.
این دیدار پس از حضور ولایتی در روسیه انجام شد. سفر ولایتی این گمانه را ایجاد کرد که ممکن است ایران بخواهد از طریق پوتین پیامی برای ترامپ ارسال کند. این موضوع از سوی وزارت خارجه تکذیب شد.
بهرام قاسمی امروز گفت: «پیغامی از طریق پوتین برای ترامپ نداریم و اگر در جایی یا محفلی در این زمینه بحثی عنوان شده، گمانه زنی است.»
به هر صورت چه ایران پیامی برای آمریکا داشته و چه نداشته، براساس گزارش‌ها ایران در صدر مذاکرات امروز پوتین و ترامپ قرار دارد.
شاید به همین خاطر است که روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران پس از سفر ولایتی به روسیه این تیتر را برای گزارش اصلی خود انتخاب کرد "دیدار پوتین–ترامپ با ملاحظات تهران". یعنی این روزنامه سفر ولایتی را در راستای دیدار امروز پوتین و ترامپ دیده است.
بیشتر بخوانید: آیا پوتین ایران را قربانی میکند؟
این نگاه طبیعی است، چرا که اخیرا مقامات ارشد امریکایی اعلام کرده اند که مسئله اصلی برای آمریکا، ایران است. جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا اخیرا گفته است که دیگر موضوع استراتژیک برای آمریکا رفتن بشار اسد نیست. موضوع استراتژیک (برای آمریکا) ایران است.
حالا باید دید نگاه پوتین چیست؟ به نظر می‌رسد سفر اخیر ولایتی به روسیه و دیدار با پوتین در راستای تقویت جایگاه ایران در نگاه پوتین است.حالا زمان انتخاب رییس جمهور روسیه است. انتخاب نگاه استراتژیک به ایران و یا نگاه به ایران عنوان "کارت معامله" با غرب.
ولایتی در روسیه از وعده 50میلیاردی پوتین به ایران خبر داد
پوتین روابط گرمی با ترامپ دارد که احتمال توافق با او بر سر ایارن را افزایش می دهد
داشتن توهمات بی اساس ان هم بدون پشتوانه لابی و اقتصادی به روسیه یا چین همانقدر خطرناک است که روس ستیزی برخی که ان ها هم متاسفانه اکثرا نه از سر خیر خواهی بلکه به دلیل تمایل به غرب خطرناک هست.
باید باچشم باز به قضایا نگاه کرد و در کل و در حال حاضر روسیه و چین در صورت استفاده و نگاه درست پتانسیل بسیار زیادی برای کار کردن دارند که حتی کشور هایی مانند ازبکستانبسیار از ما بهتر از ان بهره میبرند.
)