ترکیه آتاتورک در حریم سلطان

رجب طیب اردوغان در انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری در ترکیه حائز بیشترین آرا شد و توانست از یکی از چالشی‌ترین انتخابات که برتری سیاسی او را تهدید می‌کرد به سلامت بگذرد. برخی این انتخابات را «گلوگاه» حزب عدالت و توسعه و به تبع آن مهم‌ترین «گلوگاه» و «سرعت‌گیر» برای اردوغان می‌دانستند.

به گزارش دنیای اقتصاد، سی‌ان‌ان در گزارش دوشنبه ۲۵ ژوئن (۴ تیرماه) به قلم چهارتن از نویسندگانش «گل تویسوز»، «عسل ساریوس»، «آنگلا داون» و «یوان مک کردی» نوشت: «سعدی گوون، رئیس ستاد انتخابات ترکیه اعلام کرد که حدود ۹۸ درصد آرا شمرده شده و پیروزی اردوغان قطعی است و آرای باقی‌مانده هم نمی‌تواند نتیجه را تغییر دهد.» او افزود اردوغان با به دست آوردن «اکثریت آرای سالم» در دور اول انتخابات، پیروز انتخابات شده است. گزارشگران سی‌ان‌ان و نیز بسیاری دیگر از گزارش‌ها بر این باورند که اردوغان پیش از اعلام رسمی نتایج پیروزی خود را اعلام کرد و از هواداران خود بابت اعتماد مجدد به او و حزب حاکم ترکیه قدردانی کرد.

در هر حال، گزارش‌های سی‌ان‌ان انگلیسی و سی‌ان‌ان ترک حاکی از این است که مردم ترکیه مشارکت حدود ۹۰ درصدی در انتخابات داشتند و به این ترتیب، اردوغان به‌عنوان سیزدهمین رئیس‌جمهور ترکیه با حدود ۵۳ درصد آرا از صندوق‌های رأی بیرون آمد و توانست ۵ سال دیگر ساکن «آکسارای» شود. رقیب اصلی او «محرم اینجه» از حزب مخالف جمهوری‌خواه خلق نیز با کسب حدود ۳۱ درصد آرا در جایگاه دوم قرار گرفت و «صلاح الدین دمیرتاش» رهبر زندانی حزب کردی «دموکراتیک خلق» نیز با حدود ۹ درصد و «مرال آکشنر» رهبر حزب تازه تاسیس «خوب» با کسب آرایی نزدیک به ۸ درصد در مقام‌های سوم و چهارم قرار گرفتند. در انتخابات مجلس نیز حزب حاکم عدالت و توسعه با کسب حدود ۴۳ درصد آرا بیشترین میزان آرا را به دست آورد و با وجودی که اکثریت مطلق کرسی‌های پارلمان را ندارد اما در ائتلاف با حزب ملی‌گرای «حرکت ملی» که حدود ۱۱ درصد از کرسی‌ها را در اختیار گرفته می‌تواند با اکثریت حدود ۵۴ درصدی مجلس ترکیه را نیز در اختیار بگیرد.

چهار گزارشگر سی‌ان‌ان نوشتند اردوغان اوایل صبح دیروز روی بالکن دفتر حزب عدالت و توسعه ضمن سخنرانی تمام مردم ترکیه را «پیروز» اعلام کرد. او اعلام کرد: «برندگان انتخابات ۲۴ ژوئن تمام مردم ترکیه، رنج کشیدگان منطقه و ضعفا و پابرهنگان جهان بودند.» پیروز انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری تاکید کرد: «ترکیه تصمیم گرفته مسیر رشد، توسعه، سرمایه‌گذاری و ثروتمندتر شدن را در پیش بگیرد و می‌خواهد به کشوری با اعتبار، محترم و تاثیرگذار در جهان تبدیل شود.» نتایج انتخابات «ضربه‌ای به نزدیک‌ترین رقیب اردوغان» توصیف شد. محرم اینجه بلافاصله پس از پایان زمان رای‌گیری اعلام کرده بود که «پیروز انتخابات خواهیم بود.» اینجه پس از پایان وقت قانونی اخذ رای، در مقابل ساختمان شورای‌عالی انتخابات ترکیه در مصاحبه با خبرنگاران گفت: «آنها هر کاری می‌کنند، بکنند، ما پیروز انتخابات خواهیم بود.» وی تاکید کرد: «نتیجه این انتخابات را خبرگزاری آناتولی تعیین نخواهد کرد، بلکه توسط مردم مشخص خواهد شد.» خبرگزاری آناتولی ترکیه به‌عنوان تنها مرجع رسمی اعلام رسانه‌ای نتایج انتخابات در ترکیه تعیین شده بود. اینجه اضافه کرد: «خبرگزاری آناتولی همواره جامعه را گمراه می‌کند و آنها این کار را دوباره در اعلام نتایج انجام خواهند داد.» او دستکاری در نتیجه انتخابات را بعید ندانسته بود. در مقابل، سخنگوی حزب حاکم عدالت و توسعه به نامزدها و احزاب مخالف حکومت نسبت به تحریک مردم علیه نتایج انتخابات هشدار داده و عواقب این کار را برای آنها و کشور خطرناک دانسته است. اردوغان با کسب این پیروزی اولین دوره ریاست خود بر نظام دلخواه و مطلوبش که نظام ریاستی است را آغاز خواهد کرد. او می‌تواند یک دوره ۵ ساله دیگر نیز در انتخابات شرکت کرده و به مقام ریاست‌جمهوری برسد. به نوشته سی‌ان‌ان، این پیروزی دست اردوغان را باز خواهد کرد. او سال گذشته یک همه‌پرسی برای تغییر نظام پارلمانی به ریاستی برگزار کرد که در آن هم به موفقیت دست یافت. چنین بود که اردوغان از بالکن حزب عدالت خطاب به حامیانش گفت: «ملت ترکیه... مرا به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب کرده‌اند. امید دارم که هیچ‌کس از طریق زیر سوال بردن این انتخابات و نتایج آن با هدف پنهان کردن ناکامی‌های خود، به دموکراسی آسیب نزند. ملت ما وظیفه ریاست‌جمهوری و ریاست قوه مجریه را به ما واگذار کردند و در انتخابات پارلمانی اکثریت را به ائتلاف ما دادند که این مسوولیت بزرگی است.»

پیام‌های تبریک به اردوغان

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه انتخاب مجدد اردوغان به‌عنوان رئیس‌جمهوری ترکیه را تبریک گفت. در بیانیه کاخ کرملین آمده است، نتایج رای‌گیری در ترکیه دال بر قدرت سیاسی گسترده اردوغان و حمایت گسترده از شیوه او در اجرای سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی و تقویت جایگاه سیاست خارجی این کشور است. عمر البشیر، رئیس‌جمهوری سودان نیز پیروزی اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری را تبریک گفت و در تماس تلفنی با اردوغان برای مرحله آینده و ملت ترکیه آرزوی توفیق و شکوفایی و پیشرفت کرد. اردوغان نیز بر عزم خود برای اجرای توافق‌نامه‌های امضا شده میان دو کشور در راستای تحقق توسعه در سودان تاکید کرد. خبرگزاری آناتولی گزارش داد، رهبران جمهوری آذربایجان، مجارستان، آلبانی و فلسطین در تماس‌هایی با اردوغان موفقیت او و حزب حاکم ترکیه در انتخابات را تبریک گفتند. الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان پیش از پایان شمارش آرا به‌عنوان اولین رهبر خارجی به اردوغان تبریک گفت.

او در تماس تلفنی با همتای ترکیه‌ای خود اظهار کرد: «ترکیه در دوران رهبری اردوغان رشد و توسعه داشته و به موفقیت‌های بزرگی دست یافته و آنکارا توانسته است جایگاه بین‌المللی خود را تحکیم بخشد.» علی‌اف در گفت‌وگوی خود با اردوغان از او دعوت کرد که سفری رسمی به جمهوری آذربایجان داشته باشد که رئیس‌جمهوری ترکیه این دعوت را پذیرفت. رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین هم در تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان، پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه را به او تبریک گفت. محمود عباس همچنین از برگزاری موفقیت‌آمیز انتخابات در ترکیه به‌عنوان فرآیندی دموکراتیک استقبال کرد. از سوی دیگر، اردوغان در این تماس تلفنی بر ادامه حمایت ترکیه از مردم فلسطین و تلاش‌ها و حقوق آنان برای دستیابی به آزادی و ثبات تاکید کرد. هواداران اردوغان نیز با پیشتازی او در انتخابات روز یکشنبه ترکیه، به خیابان‌ها آمدند و با فریادهای الله‌اکبر، ادامه حضور او در راس هرم قدرت سیاسی کشورشان را جشن گرفتند. حامیان رجب طیب اردوغان با در دست داشتن پرچم‌های ترکیه و حزب عدالت و توسعه، درحال رقص و پایکوبی بودند. بسیاری از هواداران اردوغان روی خودروهایشان پرچم ترکیه را نصب کرده‌اند و سرود تبلیغاتی حزب حاکم را با صدای بلند پخش می‌کردند. با این حال، منتقدان می‌گویند در دوران جدید، اردوغان از اختیاراتی به مراتب بیشتر برخوردار خواهد شد که می‌تواند به دموکراسی ترکیه لطمه جدی وارد آورد. گفته می‌شود حذف مقام نخست‌وزیری و کاهش اختیارات پارلمان از برنامه‌های او در دوره جدیدش خواهد بود. برخی ناظران هم احتمال می‌دهند پیروزی اردوغان در انتخابات منجر به سقوط بیشتر ارزش «لیر» ترکیه و بی‌ثباتی بیشتر اقتصادی در این کشور شود.

انتخابات دوقلو و افزایش قدرت اردوغان

اردوغان ۱۱ سال نخست‌وزیر ترکیه بود و بعد رئیس‌جمهور شد. تغییر قانون اساسی سبب شد قدرت اجرایی که پیش‌تر در دست نخست‌وزیر بود به رئیس‌جمهور منتقل شود و اکنون اردوغان آماده شروع دومین دوره ریاست‌جمهوری خود می‌شود؛ چیزی که «اوموت اوراس»، گزارشگر الجزیره، آن را «اولین قدرت اجرایی در ترکیه» معرفی کرده است. این رئیس‌جمهور ۶۴ ساله ۱۵ سال است در کسوت رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر اداره ترکیه را در دست دارد. «اوموت اوراس» می‌نویسد: این اولین باری بود که مردم ترکیه در یک «انتخابات دوقلو» شرکت کردند. او می‌نویسد: «نظام جدید ریاستی که از این پس شکل خواهد گرفت قدرت اجرایی بسیاری به رئیس‌جمهور خواهد داد، نخست‌وزیری را منحل و نقش نظارتی پارلمان را هم کمرنگ کرده یا از میان می‌برد.» از این پس اردوغان می‌تواند معاون رئیس‌جمهور، وزرا، مقام‌های عالی‌رتبه و قضات ارشد را برگزیند.

در این صورت، سیستم قضایی هم عملا در ید قدرت اردوغان قرار گرفته و او از توان انحلال پارلمان، صدور احکام اجرایی و اعمال وضعیت اضطراری برخوردار خواهد بود. گزارشگر الجزیره می‌نویسد با توجه به اینکه حزب عدالت تقریبا ۴۳ درصد از آرای پارلمانی را به‌دست آورده اما در ائتلاف با حزب ملی‌گرای «حرکت ملی» که حدود ۱۱ درصد از کرسی‌ها را در اختیار گرفته می‌تواند با اکثریت حدود ۵۴ درصدی مجلس ترکیه را نیز در اختیار بگیرد. در این صورت با توجه به اکثریت داشتن، بعید است اردوغان پارلمان را منحل کند مگر در شرایط خاص. هر یک از این دو حزب به ترتیب می‌توانند ۲۹۳ و ۴۹ کرسی از ۶۰۰ کرسی پارلمانی را در دست بگیرند. اوراس می‌افزاید برای به رفراندوم گذاشتن قانون اساسی در نظام جدید ریاستی نیز اکثریت ۳۶۰ رای در پارلمان لازم است.