فرارو- توئیتر دیگر فعال سیاسی سابق نیست. یوتیوب و فیس بوک هم همینگونه اند. می‌گویند شش وزیر پای نامه درخواست رفع فیلتر این سه شبکه اجتماعی را امضا کرده اند. در بین اسامی نام محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات که استفاده از توئیتر برند ورودش به کابینه دوازدهم بوده، دیده می‌شود. او از همان روز‌های آغاز سیاست‌ورزی‌اش از رفع فیلتر توئیتر سخن گفته است. اما مواضع مقامات قضایی با سخنان او در تضاد بوده است. معلوم نیست دفاع وزیر جوان از آزادی توئیتر راهی برای فرافکنی بعد از بحران‌های اوست و یا تدبیری برای جبران مسدودیت فیلترشکن‌ها؟
وزیری که برخلاف قول رئیس جمهور دستش روی دکمه فیلترینگ رفتآذریجهرمی یکی از پرکاربردترین نام‌هایی است که این روز‌ها در شبکه‌های مجازی دیده می‌شود. البته کاربران نامش را به نیکی نمی‌برند. علتش به تلگرام برمی‌گردد. بعد از فیلتر شدن تلگرام کلیپی از رئیس جمهور در سایر شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد. روحانی در آن کلیپ می‌گفت: ما دنبال فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی نخواهیم بود. وزیر ارتباطات ما به مردم قول می‌دهد که دستش روی دکمه فیلترینگ نمی‌رود.» بعد از فیلتر شدن تلگرام به ۲۴ ساعت نکشید که گفته شد آذری جهرمی برای تقدیم استعفای خود رهسپار دفتر رئیس جمهور شده است. او بعد از آنکه از دفتر روحانی خارج شد، اما استعفایش را تکذیب کرد و گفت: بیان نظر کارشناسی لزوما به معنای استعفا نیست.
نوبت به فیلتر فیلترشکن‌ها رسیدنام آذری جهرمی دوباره هفته گذشته دوباره پرکاربرد شد. او از مسدود شدن فیلترشکن‌ها سخن گفته بود و همین به مذاق بسیاری از کاربران شبکه‌های مجازی خوش نیامد. علیرضا رحیمی از نمایندگان مجلس هم در صفحه توئیتر خود نوشت: «در خصوص فیلترینگ تلگرام تصمیمات با آشفتگی آشکار و در فضایی مملو از بی انسجامی گرفته و اجرا شد. فیلترینگ فیلترشکن ها، تکرار همین مدل است. فیلتر فیلترشکن تازه‌ترین دستاورد وزارت ارتباطات؟!»، اما وزیر می‌گفت که این فیلترشکن‌های با سازمان‌های اطلاعاتی بیگانگان در ارتباطند و بودجه بسیاری از آن‌ها مستقیما از طرف دولت آمریکا تامین می‌شود.
آقای آذری نگاه کن! ما هنوز در توئیتریمبیان همین چند جمله باعث شد آذری جهرمی دوباره در معرض واکنش‌های شبکه‌های مجازی قرار بگیرد. بعضی کاربران در توئیتر هشتگ #آذری_جهرمی را به کار می‌بردند و یا با صدا (mention) کردن وزیر مخابرات به او می‌گفتند: هنوز در توئیتر هستیم. منظور آن‌ها این بود که آذری جهرمی نتوانسته در مسدود کردن فیلترشکن‌ها موفق عمل کند. اما این بار اولی نیست که نام آذری جهرمی با حواشی عجین شده است. تابستان سال گذشته هنگامی که نامش به عنوان وزیر پیشنهادی ارتباطات به میان آمد حرف و حدیث‌هایی درباره او به وجود آمد. با این حال آذری جهرمی سعی کرد از همان راهی که چهار سال قبل محمدجواد ظریف خود را در جامعه محبوب کرده بود استفاده کند.
دنباله‌روی آذری جهرمی از ظریف!سال ۹۲، با رفتن محمدجواد ظریف به وزارت خارجه و شروع مذاکرات هسته‌ای فضای سیاسی فیس بوک و توئیتر کمی گرم شد. سیاسیون پیش از آن نیز در فیس بوک حضور داشتند، اما کمتر پیش می‌آمد که حضورشان در این شبکه‌ها مورد توجه فضای بین‌المللی قرار بگیرد. هرکس می‌خواست از روند مذاکرات ظریف باخبر شود می‌توانست به صفحه او در فیس مراجعه کند. ظریف یک بار هم در صفحه توییتر خود به زبان انگلیسی، سال نو عبری را تبریک گفت و در پاسخ به یکی از کاربران نوشت: مردی که هولوکاست را انکار می‌کرد رفته است.
آذری جهرمی هم با همین روش به میدان سیاست آمد. وزیر ارتباطات نه تنها از توئیتر استفاده می‌کرد بلکه در مصاحبه‌هایش به دفاع از رفع فیلتر آن می‌پرداخت. مثلا می‌گفت: «مفهوم فیلتر این هست که سایتی یا شبکه‌ای اجازه فعالیت در قلمرو جمهوری اسلامی ایران را ندارد، مانند توییتر که در ایران مسدود شده و نمی‌تواند فعالیت کند، اما قانونی نداریم که که اجازه فعالیت یک ایرانی در توییتر را مسدود کرده باشد و دلیل اینکه چرا دفتر مقام معظم رهبری یک اکانت در توییتر باز کرده با این نگاه بوده که توییتر یک فضایی است که ایرانی‌ها به عنوان یک ابزار دیپلماسی عمومی از آن استفاده می‌کنند.»
بعد از فیلتر تلگرام وزیر خواهان رفع فیلتر توئیتر شد!
آذری جهرمی حالا نیز که چند هفته‌ای از فلیتر شدن تلگرام و هجمه به او می‌گذرد، راه دفاع از رفع فیلتر توئیتر را پیش گرفته است. روز گذشته خبری غیررسمی منتشر شد که حاکی از درخواست شش عضو کابینه برای رفع فیلتر توئیتر بود. بر اساس این مطلب که «عصرخبر» آن را منتشر کرده «شش نفر از اعضای کابینه که عضو شورای عالی فضای مجازی و کارگروه تعیین مصادیق جرائم رایانه‌ای هستند، در نامه‌ای خواستار رفع فیلتر توییتر، یوتیوب و برخی شبکه‌های اجتماعی دیگر شده‌اند.» آنگونه که این خبر روایت می‌کند، نام آذری جهرمی هم در کنار پنج وزیر دیگر دیده می‌شود. سیدعباس صالحی (وزیر ارشاد) سید محمد بطحایی) وزیر آموزش‌و‌پرورش) و سیدمحمود علوی (وزیر اطلاعات) از دیگر افراد خواهان رفع فیلتر توئیتر هستند.
توئیتر! دیگر سیاسی نشو!
توئیتر از آن دسته شبکه‌های اجتماعیِ سیاسی محسوب می‌شود. بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ توئیتر همراه با فیس بوک فیلتر شد. البته این دو شبکه مجازی آن روز‌ها حال و روز متفاوتی نسبت به امروز داشتند. آن روز‌ها توئیتر کمتر مورد توجه عامه مردم قرار گرفته بود. در عوض فیس بوک از بقیه شبکه‌های مجازی پیشتاز بود. اما روزگار کاری کرده است که کاربران فضای مجازی هم به شبکه‌ای علاقمند باشند که در آن مطالب را خلاصه و کوتاه میخوانند. توئیتر با محدودیت تایپ ۱۴۰ کاراکتر که بعدا به ۲۴۰ کاراکتر ارتقا پیدا کرد، امروز جای فیس بوک قدیم را گرفته است. با این حال اشتیاق به هرکدام از شبکه‌های مجازی سیاسی بودن آن را زیر سوال نمی‌برد. آذری جهرمی در مصاحبه‌ای درباره توئیتر می‌گوید: این شبکه در رخداد سال ۸۸ موضعی علیه حکومت ایران داشت. در آن زمان و براساس اظهاراتی که از سوی مدیر این شبکه مطرح شد دولت ایران این تصور را داشت که آن‌ها در امور داخلی کشور دخالت کردهاند و فیلتر توئیتر به این دلیل اتخاذ شد.
خون مسئولان رنگین‌تر است؟
سال گذشته عبدالصمد خرم آبادی، معاون قضایی دادستان کل کشور درباره عضویت در شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده گفت: «عضویت در این شبکه‌های فیلتر شده تخلف است. چرا که وقتی انجام امری در اجرای قوانین و مقررات یا دستور قضایی ممنوع شد، عدم رعایت مقررات هم نوعی تخلف محسوب می‌شود. او درباره توئیتر نیز گفت: توئیتر در اجرای دستور قضایی فیلتر شده و تخلف از دستور قضایی پذیرفته نیست. با همه این‌ها بسیاری از مسئولان و سیاستمداران از عزت‌الله ضرغامی گرفته تا خود حسن روحانی توئیتر را عرصه‌ای برای اظهار نظر‌ها و گاه کنشگری‌های سیاسی خود انتخاب کرده اند. حجت الاسلام حمید شهریاری معاون فناوری قوه قضائیه می‌گوید فیلتر بودن شبکه‌هایی مانند توئیتر نه تنها برای عامه مردم بلکه برای مسئولین هم فیلتر و ممنوع است. اما آنگونه که وزیر ارتباطات می‌گوید، وزرا و مسئولین کشور برای رفتن به توئیتر از فیلترشکن استفاده نمی‌کنند. او گفته: شرایطی فراهم شده است که برخی مسئولان و شرکت‌ها با توجه به مسئولیت‌شان می‌توانند به کارگروه تعیین مصادیق درخواست داده تا مجوز دهند از اینترنت بدون فیلتر استفاده کنند.
توئیتر به تلگرام چه ربطی دارد؟
اکنون به جز مسئولان، کاربران داخل کشور همگی با فیلترشکن به توئیتر می‌روند. اکنون مشخص نیست توئیتر و یوتیوب رفع فیلتر می‌شوند یا نه، اما شاید رسانه‌ای شدن این موضوع در حال حاضر را بتوان به فیلتر شدن تلگرام مربوط دانست. آنگونه که آذری جهرمی در صفحه اینستاگرام خود گفته: بازدید از تلگرام روز به روز بعد از فیلتر در حال افزایش و بازگشت به حالت اولیه است. این نشان می‌دهد کاربران برای استفاده از این شبکه مجازی دست به دامن فیلترشکن‌ها شده‌اند؛ فیلتر‌شکن‌هایی که با آن‌ها نه تنها می‌توان به دیگر شبکه‌های مجازی فیلترشده وارد شد، بلکه همه سایت‌ها در دسترس قرار خواهند گرفت.
در همین مورد نیز اخیرا یک مجری تلویزیون در برنامه خود واکنش نشان داده است. احسان علیخانی، مجری برنامه ماه عسل گفته: «این روز‌ها بچه ۸-۹ ساله هم دنبال فیلترشکن می‌گردد و این خطرناک است، زیرا جهانی را در مقابل او باز می‌کند که مشکل‌ساز خواهد بود. امروز از کودک تا کهنسال همه دنبال فیلترشکن هستند؛ کسانی که تلگرام را فیلتر کردند به پیامد‌های کارشان فکر کرده اند؟ کودک و نوجوانی که از فیلتر شکن استفاده می‌کند ممکن است استفاده‌های نامناسب دیگری نیز از فیلتر شکن بکند و آن موقع باید کلی کارشناس بیاوریم و بینیم چرا اینگونه شد؟» گفته می‌شود علیخانی به خاطر این اظهارات تذکراتی از صدا و سیما دریافت کرده است، اما چه بسا مسئولان هم چنین دغدغه‌ای را دارند که حالا در پی رفع فیلتر توئیتر و یوتیوب برآمده اند. با شروع مسدود شدن فیلتر شکن‌ها احتمالا آن‌ها به این فکر افتاده اند که نمی‌توان همه شبکه‌های مجازی را مسدود کرد؛ به ویژه آنکه توئیتر دیگر فعال سیاسی سابق نیست.
بالاخره با توئیتر چه می‌شود؟
اما رفع فیلتر توئیتر موضوع تازه‌ای نیست. آذری جهرمی اوایل اسفند سال گذشته نیز گفته بود که رفع فیلتر توئیتر در دبیرخانه شورای عالی فضای مجازی در حال بررسی است. حتی گفته می‌شد امکان رفع فیلتر توئیتر تا پایان سال ۹۶ وجود دارد. با این حال عبدالصمد خرم آبادی معاون قضایی دادستان اعلام کرد: نه تنها توئیتر و یوتیوب رفع فیلتر نخواهند شد، بلکه در آستانه ورود به ۱۳۹۷، اتفاق نظر بی‌نظیری بین مسئولین برای قطع تسلط و نفوذ دشمن بر فضای مجازی کشور ایجاد شده است.
سرنوشت فیس بوک و یوتیوب چه می‌شود؟
درخواست شش وزیر تنها برای رفع فیلتر توئیتر نبوده است. در کنار توئیتر، نام یوتیوب هم که شبکه‌ای برای اشتراک ویدئو است دیده می‌شود. فیلترینگ یوتیوب هم تا حدی رگه سیاسی دارد، اما قبل از سال ۸۸ نیز فیلتر و رفع فیلتر شده بود. این شبکه مجازی بعد از گوگل پرطرفدارترین سایت جهان است. در ایران هم طرفداران زیادی دارد، اما رقیب مثل آپارات دارد که باعث می‌شود بسیاری از کاربران به رقیب وطنی آن اکتفا کنند. با وجود چنین رقیبی حتی اگر توئیتر و فیس بوک رفع فیلتر شوند ممکن است، برای ضربه نخوردن به نمونه بومی اشتیاقی برای رفع فیلتر یوتیوب در بین مسئولان وجود نداشته باشد. فیس بوک نیز در بین شبکه‌های مجازی چهره مظلومی پیدا کرده است. روزگاری برو و بیایی داشته، اما حالا با آمد اپلیکیشن‌های موبایلی مخاطبانش خاص هستند، به گونه‌ای که حتی با رفع فیلتر آن میلی برای ورود دوباره به فیس بوک وجود نداشته باشد.
