موضوع این است که دخالت دولت در بازار ارز و تعیین قیمت بدون اینکه بتواند تمام نیازها را تامین کند، یک سیاست اشتباه و شکست خورده است. ما بارها در دولت‌های مختلف از زمان آقای هاشمی رفسنجانی و آقای خاتمی و آقای احمدی نژاد هم شاهد چنین اقداماتی بودیم و هر بار هم به نوعی شکست خورده است
فرارو- با وجود اینکه مدتی قبل دولت اعلام کرد که ارز تک نرخی شده است و دلار با قیمت ۴۲۰۰ تومان در اختیار عموم قرار خواهد گرفت، اما دوباره این بازار دچار نوسانات و سیر صعودی شدید شد و کار به جایی رسید که دلار به قیمت ۷۵۰۰ تومان در بازار به فروش می‌رسید.
در همین خصوص مسعود دانشمند اقتصاددان طی گفتگو با فرارو عنوان کرد: «ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که این یک اشتباه است که برخی فکر می‌کنند دولت ارز را تک نرخی کرده است. زیرا این زمانی اتفاق می‌افتند که دولت بتواند تمام نیاز‌های مردم را مثلا با ارز ۴۲۰۰ تومانی تامین کند. تازه آن موقع است که می‌توانیم بگوییم ارز تک نرخی شده است. اما دولت تا این لحظه نتوانسته نیاز‌های مردم را با ارز ۴۲۰۰ تومان تامین کند و بخش خدماتی کاملا روی هوا است.»
او افزود: «طبق اعلام دولت ما ۵۰ میلیارد دلار برای صادرات و ۳۰ میلیارد برای خدمات نیاز داریم و در کنار این‌ها ۲۰ میلیارد هم اضافه داریم. این را دولت درست هم محاسبه کرده، اما ۳۰ میلیارد خدمات تامین نشده است. خدمات شامل حمل و نقل، دانشجو، بیمار و مسافرت و... می‌شود و دولت هنوز نتوانسته یک سازوکار درست برای این موضوع پیدا کند. به عنوان مثال به عبور و مرور کامیون‌ها در مرز کشور توجه کنید. خب این کامیون‌ها نیاز به ارز دارند باید هزینه سوخت و عوارض بزرگراه‌ها و... را پرداخت کنند، ولی حالا ارز ندارند و کالا‌های صادراتی بر زمین مانده است.»
وی ادامه داد: «البته در خصوص کالا‌های وارداتی شرایط تاحدودی متفاوت است. به هرحال در این مقوله اگر کمی هم تاخیر اتفاق بیوفتد اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد و نهایتا کالا را دیرتر وارد می‌کنیم یا نه اصلا این کالا‌ها وارد می‌شوند و به طرف خارجی اعلام می‌کنیم که هزینه با کمی تاخیر پرداخت می‌شود و نهایتا یک یا دوماه بعد تسویه می‌شود، اما با دانشجویی که در خارج از کشور مانده و ارز ندارد چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟ یا وقتی یک بیمار برای معالجه در خارج از کشور به سر می‌برد و ارز ندارد چه کاری می‌تواند انجام دهد؟»
این کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: «متاسفانه تا این لحظه هیچ سازوکاری برای این‌ها درنظر گرفته نشده و دولت هم پاسخگو نیست و در بازار هم از این خلاء سواستفاده می‌شودو یک رونده سفته‌بازی به راه انداخته اند و کار به اینجا می‌رسد که مثلا دلار در بازار با قیمت گزاف فروخته می‌شود؛ بنابراین اگر دولت به دنبال این است که بتواند در مسئله ارز یک اقدام جامع و مانع انجام دهد باید یک سازوکار درستی برای این قبیل موارد اتخاذ کند. آن زمان می‌توان انتظار داشت که بازار ارز به یک ثبات نسبی برسد.»
دانشمند در خصوص اینکه صورت مسئله مشخص است پس چرا تا این لحظه هیچ سازوکاری ارائه نشده است، گفت: «موضوع این است که دخالت دولت در بازار ارز و تعیین قیمت بدون اینکه بتواند تمام نیازها را تامین کند، یک سیاست اشتباه و شکست خورده است. ما بارها در دولت‌های مختلف از زمان آقای هاشمی رفسنجانی و آقای خاتمی و آقای احمدی نژاد هم شاهد چنین اقداماتی بودیم و هر بار هم به نوعی شکست خورده است.»
وی تصریح کرد: «من در مصاحبه قبلی با فرارو هم به این نکته اشاره کرده بودم که دولت زمانی موفق به تک نرخی کردن ارز می‌شود که تمام نیاز‌های کشور را تامین کند، اما چه اتفاقی افتاد؟ در اولین اقدام اعلام کردند که مثلا دولت فقط برای یک سفر خارجی در سال حاضر است ارز ۴۲۰۰ تومانی به مسافران بدهد. خب اگر یک فردی بخواهد دوبار به خارج از کشور سفر کند چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ دولت متعقد است که در این صورت باید فرد با مراجعه به بازار ارز مورد نیاز خود را تامین کند. خب همین یعنی دونرخی شدن ارز.»
او ادامه داد: «حالا اتفاقی که رخ می‌دهد این است که از یک سو برای صرافی‌ها فروش دلار ممنوع است و وقتی فرد به بازار مراجعه می‌کند یک نفر در گوشش می‌گوید دلار برای فروش دارد. حالا یا نهایتا ارز تقلبی به مراجعه کننده فروخته می‌شود یا اینکه دلار به قیمت بالا به او می‌دهند. خب این باعث می‌شود قیمت دلار در بازار بالا برود و یک نوع بازار سیاه تشکیل شود.»
این اقتصاددان اظهار کرد: «در ماجرای صادرات هم تقریبا مشکلات مشابه دارد. به این صورت که حالا دولت اعلام کرده که یک پیمان صادراتی داشته باشیم. این در حالی است که ما از همان ابتدای تشکیل جمهوری اسلامی تا دولت دوم آقای خاتمی یک پیمان صادراتی داشتیم و زمانی که این پیمان برداشته شد صادرات با یک جهش بزرگ مواجه شد. حالا دوباره می‌خواهیم یک پیمان جدید صادراتی وضع کنیم که صادر کننده با توجه به آن موظف است ارز را به سیستم بانکی بفروشد و این باعث کاهش صادرات در کشور خواهد شد.»
وی در خصوص راهکار برون رفت از این بحران عنوان کرد: «همه این‌ها زمانی اصلاح می‌شود که ما به سیستم بانکی بین‌المللی متصل شویم و صادرات عمده خود را براساس ال‌سی صادراتی انجام دهیم. اگر این اتفاق رخ دهد پول هم به کشور برمی‌گردد و دیگر نیاز به پیمان ندارد. برای تمامی مسائل خدماتی هم می‌توانیم از این سیستم استفاده کنیم؛ لذا تا زمانی که این اتفاق رخ ندهد نمی‌توانیم بازار ارز را سامان دهیم و این هیچ ربطی به قیمت گذاری توسط دولت ندارد. تنها راه حل اتصال به سیتم بانکی جهانی است.»
او درباره دستفروشان ارز که موجب اختلال در بازار می‌شوند، عنوان کرد: «باید در نظر داشت که این معضل با برخورد پلیسی و کیفری قابل حل نیست. مگر در همین یک ماه گذشته که نرخ ارز را ۴۲۰۰ تومان اعلام کردند و نیروی انتظامی و قوه قضائیه با دستفروشان برخورد کردند، موفقیت‌آمیز بود؟ خیر. اصلا ورود برخورد‌های پلیسی در یک پدیده اقتصادی خودش مشکل‌زا است.»
وی گفت: «ببینید اجازه دهید یک مثال برایتان بیاورم. شما فرض کنید یک فردی به صرافی‌ها مراجعه می‌کند تا بتواند ارز مورد نیاز خود را تهیه کند، اما در صرافی‌ها امکان این اتفاق وجود ندارد و فرد را برای تامین نیاز به بانک ملی ارجاع می‌دهند. اما در بانک ملی هم نمی‌تواند ارز تهیه کند و به او می‌گویند که به بانک مرکزی برود. با بانک مرکزی هم مراجعه می‌کند به او اعلام می‌کنند که ارز ندارند. خب در چنین شرایطی قطعا افرادی هم در خیابان حاضر می‌شوند و به فردی که نیاز مبرم به ارز دارد با قیمت بالا دلار می‌فروشند. زمانی می‌توان این قشر را حذف کرد که نظام بانکی بتواند ارز مورد نیاز مردم را فراهم کند؛ بنابراین من باز هم می‌گویم که برخورد پلیسی راه حل نیست.»
دانشمند در پایان اظهار کرد: «البته در کنار هم این‌ها یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند بازار پولی و ارزی کشور را بهبود ببخشد این است که یک رئیس بانک مرکزی مستقل داشته باشیم. به این معنی که رئیس این نهاد هم مانند وزرا به مجلس معرفی شود و نمایندگان درباره او تصمیم‌گیری کنند و به مجلس پاسخگو باشد و هر زمان هم احساس کردند نقصی در عملکر وی وجود دارد، اورا استیضاح و برکنار کنند. واقعیت این است که بانک مرکزی با رویه فعلی نمی‌تواند مدیریت بازار را داشته باشد. آن‌ها صرفا به دستورات و تصمیمات دولت عمل می‌کنند؛ بنابراین ما هم مثل باقی کشور‌های دنیا باید به سمت بانک مرکزی مستقل برویم.»
