تاریخچه نامه‌نگاری مقامات ایران و آمریکا

فرارو- دو روز پیش مایک پمپئو رییس سازمان سیا تائید کرد که به سرلشکر قاسم سلیمانی نامه ای هشدار آمیز نوشته است اما فرمانده نیروی قدس سپاه نامه او را رد کرده است.

به گزارش فرارو،  پمپئو روز شنبه 11 آذرماه در همایشی دفاعی در آمریکا گفت که در نامه‌اش هشدار داده که قاسم سلیمانی و ایران را مسئول هرگونه حمله به منافع آمریکا در خاک عراق از سوی نیروهای تحت فرمان سلیمانی می‌داند.

 

رئیس سیا که با موضع‌گیریهای تند و تهدیدآمیزش علیه ایران شناخته می‌شود، گفت: "می‌خواستیم مطمئن شویم که او و رهبران ایران این موضوع را خیلی واضح و روشن می‌فهمند."

 

با وجود اینکه پمپئو گفت که قاسم سلیمانی نامه او را باز نکرده است، اما افزود: "راستش این کار او دلم را نشکست."

چند روز پيش، حجت‌الاسلام محمدي‌گلپايگاني، رئيس‌دفتر مقام معظم رهبري، نیز روايتي از اين نامه داشت. او گفت: «همين اواخر، زماني که قاسم سليماني در بوکمال بود، رئيس سازمان سيا به وسيله يکي از رابطان خود در منطقه، نامه‌اي براي سردار سليماني فرستاد؛ اما ايشان گفت نامه تو را نمي‌گيرم و نمي‌خوانم و اصلا با اين افراد صحبتي ندارم.»

تحلیل زیباکلام از نامه رییس سیا به قاسم سلیمانی
صادق زیباکلام تحلیلگر مسائل سیاسی و استاد دانشگاه درباره  نامه مایک پمپئو به سرلشکر سلیمانی و واکنش او، به فرارو گفت: واکنش آقای سلیمانی به نامه رییس سیا بی سابقه است، پیشتر اگر به نامه مقامات آمریکایی پاسخی هم داده نمی شد سعی می شد که حداقل آن نامه علنی هم نشود و یا خوانده شود و پاسخ داده نشود.»

او با "انقلابی" توصیف کردن رفتار سرلشکر سلیمانی درباره زمینه تاریخی اینگونه رفتارها در ایران گفت:  «با این حال در زمان مرحوم امام خمینی رفتارهای انقلابی اینچنینی بیشتر بود. مثلا در جریان گروگانگیری سفارت آمریکا آقای رمزی کلارک که از زندانیان سیاسی ایران در دوران انقلاب دفاع می کرد و یک حقوق دان بین المللی بود، به ترکیه آمد و از آنجا می خواست به ایران سفر کند و با توجه به وجهه ای که در میان انقلابیون ایرانی داشت می خواست مذاکره و مسئله گروگان ها را حل کند. اما امام(ره) بلافاصله  اعلام کردند هیچ کدام از مسئولان جمهوری اسلامی حق مذاکره با این شخص را ندارد و پس از این اظهار نظر بود که  رمزی کلارک اصلا به تهران نیامد. یا در جریان مک فارلین، وقتی که ماجرا لو رفت مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه اعلام کرد که هیچ یک از مقامات جمهوری اسلامی با او دیدار نکرده است.»

 

او با اشاره به این که نامه رییس سیا به فرمانده نیروی قدس  پس از اقدامات ضد ایرانی ترامپ علیه سپاه پاسداران نامه ای "غیر متعارف" است، درباره تفاوت نحوه ارتباط گیری جمهوری خواهان و دموکرات ها با مقامات ایرانی گفت: «دموکرات ها از مسیر متعارف تری عمل می کنند. مثلا آقای اوباما به عالی ترین مقام ایران که مقام معظم رهبری باشد نامه نوشته است. اما جمهوری خواهان در زمان ریگان مسئله مک فارلین را به وجود آوردند. یعنی باز مسیر غیر متعارف را در پیش گرفتند و به واسطه دلال های اسلحه به ایران نزدیک شدند که موجب سفر مک فارلین به ایران و آزادی برخی گروگان ها در لبنان و همچنین فروش مقداری تسلیحات به ایران شد. این شکل ارتباط را در جمهوری خواه ها بیشتر می بینید تا در دموکرات ها. جمهوری خواهان جسارت و بی باکی بیشتری برای اتخاذ تماس های خارج از عرف دیپلماتیک دارند.»

این استاد دانشگاه  گفت: «از سوی دیگر یکی از ویژگی های دولت ترامپ رفتارهای غیر متعارف است. مثل ارتباطات داماد او و نزدیکانش با روس ها. مشابه رفتار رییس سیا و نامه اش به آقای سلیمانی باز هم در دولت ترامپ دیده شده است.»

تاریخچه نامه نگاری مقامات عالی رتبه ایران و آمریکا
نامه نگاری میان مقامات ایران و آمریکا موضوع تازه ای نیست و پیش از این باره ها رهبران و مقامات عالی رتبه دو کشور با یکدیگر نامه هایی رد و بدل کردند. اما این اولین بار است که یک مقام عالی رتبه در دولت آمریکا به یک مقام امنیتی ایران نامه می نویسد.

پیش از این شایعاتی مبنی بر نامه نگاری محمد جواد ظریف و رکس تیلرسون وزرای خارجه ایران و آمریکا در اوایل کار دولت ترامپ منتشر شده بود که قویا از سوی وزارت خارجه ایران رد شد.  

روابط ایران و آمریکا پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ پر تنش دنبال می شود. این در حالی است که دو کشور در زمان ریاست جمهوری اوباما و پس از توافق هسته ای کم ترین تنش ها در تاریخ روابط خود پس از انقلاب ایران را تجربه کردند.

در دوران ریاست جمهوری اوباما و در جریان توافق هسته ای وزرای خارجه دو کشور و معاونان وزرای خارجه بارها با یکدیگر دیدار و گفت و گو کردند. در این بین در سال 92 گفت و گویی تلفنی نیز میان حسن روحانی و اوباما برقرار شد. گفت و گویی که نشانه های از بهبود روابط داشت.

در دوران ریاست جمهوری اوباما پیام های کتبی نیز میان مقامات دو کشور بارها رد و بدل شد که به نوعی بی سابقه بود.

نامه های اوباما به رهبر انقلاب
باراک اوباما در دوران ریاست جمهوری خود حدود 4 نامه برای رهبر ایران نوشت. جزییات زیادی درباره این 4 نامه منتشر نشده است. اما اولین نامه مربوط به اردیبهشت سال 88 است. در آن زمان هنوز انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار نشده بود. با این حال خبر ارسال این نامه بعد از انتخابات و از سوی رهبر معظم انقلاب در سخنرانی تاریخی 29 خرداد ماه اعلام شد.

رهبر انقلاب در آن سخنرانی و همزمان با التهابات پس از انتخابات اظهار کردند: ''از قول رئیس جمهور آمریکا نقل شد که گفته ما منتظر چنین روزی بودیم که مردم به خیابانها بریزند. از آن طرف نامه بنویسند، اظهار علاقه‌ به روابط کنند، ابراز احترام به جمهوری اسلامی بکنند، از این طرف این حرفها را بزنند. کدام را ما باور کنیم؟"

از این اشاره مشخص نبود که کدام مقام آمریکایی در چه زمانی و چه سطحی با مقام‌های ایرانی مکاتبه کرده است، اما چند روز بعد منابعی تایید کردند که اوباما چند هفته پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ مستقیما نامه‌ای برای رهبر انقلاب فرستاده و خواهان بهبود روابط شده است. بعدها سایت تابناک اعلام کرد که اوباما پاسخ این نامه را دریافت کرده است.
دومین نامه اوباما مربوط به شهریور سال 88 و پس از برگزاری مراسم تحلیف و تنفیذ حکم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد است. براساس گزارش های منتشر شده در آن زمان جزییات نامه روشن نیست اما رئیس‌جمهور آمریکا با فرستادن این نامه در پی راهی برای مذاکره با ایران بوده است.

واشنگتن‌تایمز در همان زمان خبر داد که اوباما در آن نامه خواهان ''همکاری بهتر'' دو کشور شده بود. بعدها رهبر انقلاب نیز در یکی از سخنرانی های خود به پیام های "مکرر" شفاهی و کتبی آمریکا برای "همکاری بیشتر" اشاره کردند.

اما سومین نامه اوباما به رهبر انقلاب در دی ماه سال 90 رسانه ای شد. در آن زمان علی مطهری نماینده تهران ازاین موضوع پرده برداشت و گفت: «بخشی از این نامه از موضع تهدید و بخشی دیگر از موضع دوستی بوده است.»

نامه سوم زمانی ارسال شده بود که مذاکرات هسته ای به بن بست خورده و تحریم های ایران به اوج خود رسیده بود. در آن زمان زمزمه های بستن تنگه هرمز از سوی برخی مقامات سیاسی و نظامی ایران مطرح می شد. به گفته علی مطهری باراک اوباما در نامه سوم خود به رهبر انقلاب نوشته بود: ''بستن تنگه هرمز خط قرمز ما است."

اما این آخرین نامه اوباما برای عالی ترین مقام ایران نبود. مهر ماه سال 93، زمانی که گفت و گو های دیپلماتیک ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته ای در اوج خود قرار داشت، اوباما برای چهارمین بار به رهبر انقلاب نامه نوشت. جزییات زیادی از این نامه در دست نیست.

اما وال‌استریت‌ژورنال در آن زمان گزارش داد که اوباما در نامه‌ خود به ''منافع مشترک'' ایران و آمریکا اشاره کرده و مطالبی درباره حملات آمریکا علیه گروه داعش گفته است. همچنین نامه چهارم در آستانه پایان ضرب الاجل مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 ارسال شد.

پس از انتشار این خبر علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت که ایران به بعضی از نامه های باراک اوباما که عمدتا بر مساله برنامه اتمی ایران متمرکز بوده پاسخ داده است.

نامه های روسای جمهور ایران و آمریکا
جدا از نامه نگاری های رهبران دو کشور، چند باری نیز نامه های میان روسای جمهور ردو بدل شد. شاید بتوان گفت اولین بار به صورت رسمی این محمود احمدی نژاد بود که به رییس جمهور آمریکا نامه نوشت. این اتفاق در زمان ریاست جمهوری جرج بوش رخ داد.

احمدی نژاد در اردیبهشت ماه سال 85 زمانی که دوران اوج قدرت خود را سپری می کرد در اقدامی غیر متعارف و خارج از عرف دیپلماتیک، نامه 18 صفحه ای برای جرج بوش نوشت.

رئیس جمهور وقت به طور کلی به جرج بوش نصیحت کرد که بهتر است راه انبیا را برگزیند. محموداحمدی‌نژاد در بخش پایانی نامه نوشت: «نظام دموکراسی غربی و لیبرالیسم نتوانسته خواسته‌های بشریت را برآورده کند و و صدای شکستن آن بگوش می‌رسد.» نامه رییس جمهور وقت ایران با استقبال سردی از سوی کاخ سفید روبه رو شد. مقامات کاخ سفید نامه او را حاوی مطالب «گسترده و تاریخی» نامیدند که به مناقشه میان دو کشور ارتباط مستقیم ندارد.

احمدی نژاد در آن زمان برای دیگر مقامات غربی از جمله پاپ، آنگلا مرکل، رومانو پرودی نامه های مشابه نوشت که همگی بی پاسخ ماندند.

همچنین پس از پیروزی اوباما در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، احمدی‌نژاد پیام تبریکی برای او  فرستاد که حاوی غلط‌های نگارشی و املایی بود. در آن زمان گفته می شد وزارت امور خارجه نامه مذکور را پیش از ارسال کنترل و غلط‌ها را اصلاح می‌کند و برای امضای مجدد به ریاست جمهوری ارسال می‌کند اما احمدی‌نژاد از امضای آن سرباز زده و می‌گوید (نقل قریب به مضمون از احمدی‌نژاد توسط هاشمی ثمره مشاور ارشد او): «نامه قبلی را با «حالی» امضا کردم که این «حال» دیگر تکرار نمی‌شود. همان را بفرستید.»

پس از احمدی نژاد در دوران حسن روحانی نیز نامه هایی میان رهبران دو کشور مبادله شد.

24 شهرویور ماه سال 92 پس از روی کار آمدن حسن روحانی، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا بدون ذکر جزئیات گفت که با حسن روحانی، رئیس جمهور ایران پیام مبادله کرده است.

پس از این اظهار نظر اوباما «مرضیه افخم» سخنگوی وقت  وزارت خارجه درباره نامه اوباما به روحانی گفت: «این نامه رد و بدل شده و مربوط به تبریک انتخاب آقای روحانی به سمت ریاست جمهوری ایران بوده است.» او همچنین توضیح داد که ساز و کار تبادل این نامه از طریق کانال‌های دیپلماتیک جاری انجام شده است.

در همین حال پس از توافق هسته ای نیز حسن روحانی نامه ای برای باراک اوباما ارسال کرد که محتوای آن چند ماه بعد از سوی رسانه های آمریکایی منتشر شد. نامه روحانی حاوی تشکر و سپاسگذاری او از اوباما برای ایجاد شرایط توافق هسته ای بود.

در کنار این ارتباطات نامه نگاری ارسال پیام میان مقامات وزارت خارجه ایران و آمریکا در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی و در جریان مذاکرات هسته ای موضوعی عادی و معمول بود. وزاری خارجه دو کشور بارها گفت و گوی تلفنی و مذاکرات مستقیم و طولانی داشتند.

از طرف دیگر پیش از ریاست جمهوری باراک اوباما ارتباطات مقامات دو کشور بسیار محدود، پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران راه های ارتباطی دو کشور به جز یکی دو مورد به کلی از بین رفت، تا آنکه در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی نشانه های از امید برای ایجاد کانال ارتباطی میان مقامات دو کشور ایجاد شد که نهایتا به جایی ختم نشد. تنها پس از حملات  سپتامبر ایران و آمریکا درجنگ افغانستان و عراق همکاریهای امنیتی با یکدیگر داشتند.

حالا پس از این فراز و نشیب ها باز هم یک مقام امنیتی یعنی رییس سیا برای یک مقام امنیتی دیگر ایران پیام فرستاده ، البته این بار مقام ایرانی پیام را نخوانده پس فرستاده است.