احتمال تقابل نظامی ایران و عربستان

فرارو- ائتلاف تحت رهبری عربستان صبح دوشنبه ضمن متهم کردن ایران به نقش داشتن در حمله موشکی به  ریاض گفت آن را "تعرض مستقیم نظامی" از سوی ایران قلمداد می کند و هشدار داد: "پادشاهی عربستان حق پاسخگویی به ایران را در زمان و شکل مناسب محفوظ می دارد.»

روز دوشنبه عادل جبیر وزیر خارجه عربستان هم به ایران اخطار داد.

 

او در توییتی نوشت: «مداخله های ایران در منطقه برای امنیت کشورهای همسایه زیانبار است و بر صلح و امنیت بین المللی اثر می گذارد. ما اجازه نقض امنیت ملی خود را نمی دهیم.»

 

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در واکنشی در توییتر نوشت: «پادشاهی عربستان سعودی یمن را با بمباران ویران کرده، هزاران آدم بی گناه از جمله کودکان را کشته، باعث شیوع وبا و قحطی شده، و بعد ایران را مقصر می شناسد.»

 

او همچنین افزود: «پادشاهی عربستان سعودی در جنگ های تجاوزگرانه، زورگویی در منطقه، و رفتار بی ثبات کننده و تحریک آمیز خطرناک دست دارد.»

 

پیشتر بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، با رد دخالت کشورش در حمله موشکی حوثی‌های یمن به فرودگاه ریاض، بیانیه ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی را "مخرب و تحریک آمیز" دانست.

 

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران همچنین خواهان پایان عملیات نظامی عربستان سعودی و متحدانش در یمن شد.

 

همچنین سرلشکر جعفری فرمانده سپاه نقش ایران در پرتاب موشک به عربستان را رد کرده بود.

 

عربستان روز شنبه اعلام کرد که پدافند هوایی این کشور یک موشک بالستیک شلیک شده از یمن را در حوالی فرودگاه بین‌المللی ملک خالد واقع در حومه ریاض، پایتخت، رهگیری و سرنگون کرده است. مقام‌های سعودی همچنین گفتند که بقایای موشک ساقط شده در نزدیکی فرودگاه به زمین برخورد کرده است.

 

همان روز شبکه المصریه، نزدیک به نیروهای حوثی در یمن، اعلام کرد که این نیروها با یک موشک بالستیک فرودگاه ملک خالد را هدف قرار داده‌اند.

روز یکشنبه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا گفت که به عقیده او، پرتاب موشک از یمن به عربستان، کار ایران بوده است و افزود که سیستم‌های آمریکایی مستقر در عربستان سعودی این موشک را ساقط کرده‌اند.

این در حالی است که سه روز پیش سعد حریری نخست وزیر لبنان در اقدامی ناگهان در عربستان از سمت خود استعفا کرد. او بیانیه استعفا خود را به حملاتی تند علیه ایارن و حزب الله لبنان اختصاص داد.

 

مجموع این تحولات نگرانی ها درباره تقابل احتمالی نظامی میان ایران و عربستان را افزایش داده است. آیا امکان این تقابل وجود دارد؟

دکتر عبدالرضا فرجی راد سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، کارشناس مسائل بین الملل و مدیر گروه جغرافیا و استاد ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی به فرارو گفت: «بعد از اینکه سوریه به سمت یک ثبات نسبی حرکت می کند و داعش کارش در سوریه و عراق پایان یافت است، عربستان و آمریکا و متحدانشان به این نتیجه رسیده اند که در جریان اتفاقات سال های اخیر در منطقه و مبارزه فعال ایران و متحدانش علیه تروریسم در منطقه،  منافع آنها آنگونه که باید تامین نشده است. از سوی دیگر اسرائیل پس از بهار عربی از وضعیت کشورهای عربی خوشحال بود. به این خاطر که فکر می کرد آنها سالها درگیر تروریسم خواهند بود، اما اکنون می بینند با اقدامات ایران تروریسم در عراق و سوریه کنترل شده و ارتفاعات جولان هم که مرز امن اسرائیل بود در خطر قرار گرفته است و حزب الله به ارتفاعات جولان هم  رسیده است.»

به گفته این کارشناس "هم چنین یک حاکمیت تندرو در آمریکا بر سرکار است، لابی اسرائیل در آمریکا فعال شده است. داماد ترامپ با اسرائیل کار می کند و اسرائیل او را به سعودی ها وصل کرده است. عربستان هم با پول دونالد ترامپ را در راستای منافع خودش همراه کرده است."

 

این دیپلمات پیشین وزارت خارجه در ادامه گفت: «به این ترتیب محور مخالف ایران به این نتیجه رسیده اند هماهنگی هایی داشته باشند و اجازه ندهند نفوذ ایران در منطقه دائمی شود. بنابراین اولین کاری که انجام می دهند این است که لبنان را بی ثبات کنند. آنها سعد حریری را مجبور به استعفا کردند. با توجه به شواهد روزهای قبل از استعفا، هیچ نشانه ای برای استعفای حریری و جود نداشت. او با آقای ولایتی دیدار کرده بود که به نظر می رسد ملاقات صمیمی و دوستانه ای بود. در لبنان هم هیچ بحرانی وجود نداشت.»

 

فرجی راد افزود: «با این حال آقای حریری به شکل ناگهانی و با لحن و ادبیاتی که تاکنون از او شنیده نشده است استعفایش را اعلام کرد. الان هم سرنوشتش معلوم نیست. بنابراین اینها دنبال این هستند که لبنان  را با بحران روبه رو کنند. یعنی با استعفای حریری گروه 14 مارس (متحدان عربستان و سعد حریری) عکس العمل نشان دهد و در مقابل گروه هشت مارس (به رهبری میشل عون و حمایت حزب الله) پاسخ دهد. عربستان معتقدند است با آمدن میشل عون دستاوردی نداشته اند. آنها سعد حریری را مهره ای ضعیف در لبنان ارزیابی می کنند و حتی فواد سنیوره را به حریری ترجیح می دهند.»

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه افزود: «بنابراین عربستان به دنبال آن است که با به تنش کشاندن لبنان حزب الله مجبور شود بخش عمده ای از نیروهایش را از سوریه خارج کند. چرا که موفقیت های  سوریه در جنگ بسیار به عملکرد حزب الله وابسته بود. با خروج نیروهای حزب الله در سوریه  نیروهای ارتش  آزاد که با کردها ائتلافی تشکیل داده اند و در شرق و رقه فعال هستند می توانند چشم داشتی هم به دیرالزور داشته باشند، منطقه ای که در اختیار دولت سوریه است. در غرب سوریه نیز النصره هنور فعال است.، اگر نیروهای حزب الله در سوریه تعدیل شوند انها می توانند دوباره شهرهای مختلف سوریه را به تصرف خود در آورند.»

فرجی راد افزود: «در واقع عربستان و آمریکا به دنبال بر هم زدن نظم کنونی در سوریه هستند. این نظم در حال قوام یافتن است. روسیه به دنبال برگزاری یک نشست دو هزار نفره با حضور مخالفان میانه رو بشار اسد برای تشکل دادن به قانون اساسی جدید است. اگر این نظم بر هم بخورد، لبنان هم به آشوب کشیده می شود.  از دید آنها توازن ژئوپولتیکی که به وجود آمده است از بین می رود و روسیه و ایران تضعیف می شوند.»

این کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به تحولات داخلی عربستان و بازداشت تعدادی از شاهزادگان  معتقد است: «این سناریو در پیش گرفته شده است تا بعد از لبنان و سوریه، عراق را از مسیر اقتصادی و یمن را با جنگ تحت سیطره خود قرار دهند. سخنان چند روز قبل نتانیاهو در چتم هاوس هم با این سناریو و فعالیت های اخیر حریری و عربستان همخوانی دارد. اما مسئله دیگری که وجود دارد، این حرکات منطقه ای در داخل عربستان مخالفانی نیز دارد. به همین خاطر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی تعدادی از شاهزاده ها و افراد بانفوذ را بازداشت کرده است. تا مخالفان در هنگام اقدامات بزرگ نتوانند جوسازی کنند و مردم را تحریک کنند. ضمن اینکه در همین راستا قدرت محمد بن سلمان هم تثبیت می شود. باتوجه به کسالت و بیماری ملک سلمان اگر نتوانند تا مرگ او محمد بن سلمان به پادشاهی برسد مشکلات زیادی خواهند داشت.»

 

او با بیان اینکه "این سناریو برنامه ریزی شده است"، گفت: «حالا چقدر موفق باشند، هنوز مشخص نیست. موضوعی هم دیروز ائتلاف عربستان به آن اشاره کرده است که موشک پراکنی یمن به سمت عربستان را اقدام جنگی از سوی ایران تلقی کرده اند، حرف بی ربطی است. عربستان اعلام کرده است این موشک از یمن پرتاب شده است. این ادعا پس از آن مطرح شد که ترامپ بدون آنکه جزییات را بداند تقصر را به گردن ایران انداخت. او دو هدف داشت اول از یک طرف ایران را متهم کرد و از طرف دیگر با تاکید بر اینکه موشک شلیک شده از طرف یمن به وسیله موشک های آمریکایی رهگیری و منهدم شده است به عربستان کنایه زد که شما رفته اید از روسیه موشک خریده اید در حالی که موشک های آمریکایی بهترین هستند و شما را نجات می دهند.»

این دیپلمات پیشین در پاسخ به این سوال "پس از مطرح شدن اتهامات از سوی امریکا و عربستان و همچنین سعد حریری علیه ایران نگرانی هایی درباره احتمال وقوع درگیری نظامی مستقیم بین ایران و عربستان به وجود آمده است، این مسئله را چگونه تحلیل می کنید؟ اظهار کرد: «من تصور نمی کنم تقابل نظامی مستقیم ایجاد شود. با این حال ممکن است عربستان دست به دیوانگی در یمن بزند و با متحدانش حرکت تازه ای انجام دهد. چرا که مسئله یمن برای عربستان بسیار جدی است. ممکن است برای پایان دادن به جنگ دست به حملات سنگین بزنند مانند آنچه که در رقه اتفاق افتاد و این شهر با خاک یکسان شد. از طرف دیگر بستن پرونده یمن می تواند یک قدرت نمایی برای محمد بن سلمان باشد تا قدرتش را تثبیت کند. به این ترتیب ممکن است حمله موشکی یمن به فرودگاه ریاض بهانه ای برای حملات گسترده به این کشور باشد.»

فرجی راد معتقد است: «من تصور نمی کنم بین عربستان و ایران جنگی رخ دهد. چرا که جنگ به سادگی نیست باید آینده اش تا اندازه ای روشن باشد. از طرف دیگر ایران قطعا پاسخ خواهد داد و حتما هر کشور به نام متحد با عربستان و آمریکا و اسرائیل همراهی کند، قطعا منافعش مورد هدف قرارخواهد گرفت. هزاران میلیارد دلار سرمایه در جنوب خلیج فارس در تیررس ایران است و قطعا این کشورها صدماتی که خواهند دید از صدمات جمهوری اسلامی بیشتر خواهد بود. مگر اینکه دیوانگی کنند البته احتمال جزیی برای این حالت هم وجود دارد و پشت سر ماجرا اسرائیل و آمریکا باشند و عربستان به پشتوانه آنها وارد عمل شود و آرام آرام آنها نیز وارد جنگ شوند. آمریکا و اسرائیل نمی خواهند مستقیم شروع کننده جنگ باشند لذا عربستان را به بهانه های مختلف وارد درگیری می کنند.»

این استاد دانشگاه درباره احتمال جنگ نیابتی در لبنان هم اظهار کرد: «احتمال توطئه در لبنان در درجه اول قرار دارد، احتمال گسترش جنگ در یمن در درجه دوم است و احتمال رویارویی مستقیم نظامی با ایران در درجه سوم قرار دارد. اگر در لبنان تنش ایجاد شود حزب الله مجبور است از سوریه خارج شود، به این ترتیب دست آنها در سوریه برای تضعیف ایران و روسیه و باز کردن دوباره بحث کنار گذاشتن اسد از قدرت باز می شود.»