کند و کاو در "سبد رای" نامزدهای انتخابات

 

فرارو- پس از اعلام نامزدهای نهایی انتخابات توسط شورای نگهبان یکی از سوال های و گمانه زنی های مهم تا زمان انتخابات این است که سبد رای نامزدهای مختلف چگونه است؟ کدام نامزد احتمال دارد بتواند از سبد رای نامزد دیگری آرا را برباید. آرا کدام نامزد ممکن است به سمت نامزد دیگری میل کند.

به گزارش فرارو، در این مقطع که بیش از 25 روز به پایان تبلیغات انتخاباتی باقی مانده است و در این میان ممکن است هر اتفاقی رخ دهد، نمی توان به این پرسش ها پاسخ مشخص و دقیقی داد، اما می توان احتمالات ممکن را بررسی کرد. برای بررسی احتمالات باید به پایگاه نامزدها و سبد آرای آنها و همچنین تجربه های تاریخی رجوع کرد.

رقابت سه نامزد اصولگرا "ابراهیم رئیسی، محمدباقر قالیباف و مصطفی میرسلیم" در برابر سه نامزد اصلاح طلب و اعتدالگرا "حسن روحانی، اسحاق جهانگیری و مصطفی هاشمی طبا" می تواند جذابیت های این انتخابات را بیشتر کند. انتخاباتی که با وجود اینکه شش نامزد دارد اما دو قطبی است.

ناظران این دو قطبی را اینگونه تصویر می کنند، رئیسی-قالیباف و روحانی- جهانگیری. آنها معتقدند که هاشمی‌طبا و میرسلیم صرفا می‌توانند بخشی از آرای نامزدها دو جناح را بشکنند و الا نمی توانند شانس بالایی برای پیروزی داشته باشند.

در دو قطبی شکل گرفته اسحاق جهانگیری قرار نیست تا پایان انتخابات در صحنه حضور داشته باشد او احتمال قریب به یقین پس از برگزاری مناظره های تلویزیونی به سود حسن روحانی کناره گیری می کند. جهانگیری پس از ثبت نام در انتخابات اعلام کرد که "مکمل" روحانی است.

اما در دو قطبی اصولگرایان "رئیسی-قالیباف" هنوز هیچ چیز مشخص نیست. با وجود اینکه تصور می شد قالیباف نیز به عنوان نامزد حمایتی در کنار رئیسی قرار گرفته است اما این دو نامزد هیچ یک این مسئله را تائید نکرده اند و به گفته نزدیکان دو ستاد قرار است آن ها با یکدیگر رقابت کنند، اما در جریان این رقابت علیه یکدیگر موضع نخواهند گرفت.

به این ترتیب با توجه به این آرایش، انتخابات ریاست جمهوری در واقع 5 نامزد اصلی و یک نامزد پوششی دارد. حسن روحانی، محمد باقر قالیباف، ابراهیم رئیسی، مصطفی میرسلیم و هاشمی‌طبا. اسحاق جهانگیری نامزدی پوششی حسن روحانی است و اگر اتفاق ویژه‌ای رخ ندهد قطعا تاپایان انتخابات در میدان نخواهد ماند.

با این شرایط وضعیت سبد رای هر یک از نامزدها چگونه خواهد بود؟

برای رسیدن به پاسخ این سوال باید آرای دو انتخابات، یعنی دور اول سال 84 و انتخابات سال 92 را بررسی کرد. انتخابات سال 84 از این جهت قابل استناد است که به لحاظ شکلی و وضعیت نامزدها شباهت هایی با انتخابات امسال دارد، همچنین محمد باقر قالیباف در آن انتخابات یکی از نامزدها بود.

انتخابات سال 92 نیز از این جهت مهم است که انتخابات دوره پیشین است و بهترین استناد برای نشان دادن وضعیت آرایش سیاسی است. همچنین دو نفر از نامزدهای کنونی در آن انتخابات حضور داشتند.

در این بین آمارهای تائید نشده زیادی هم منتشر می شود که شاید بتوان آن‌ها را هم مد نظر قرار داد. به طور مثال گفته می شود سبد رای قطعی اصلاح طلبان 28 درصد از آرای کل واجدین شرایط است و رای اصولگرایان 18 درصد، بقیه آرا به فراخور زمان تغییر جهت می دهند و آرای خاکستری به حساب می آیند. در صحت و سقم این آمار شک وجود دارد، اما خروجی برخی موسسات نظرسنجی است.

اما بررسی وضعیت دو دوره انتخابات یعنی دور اول سال 84 وانتخابات سال 92 نکات معناداری درباره سبد آرا نامزدهای انتخابات پیش روی ناظران می گذارد.

در انتخابات سال 84 که باحضور هفت نامزد برگزار شد. مشارکت 62 درصد بود، در آن انتخابات چهار نامزد اصلاح طلب و میانه‌رو(آیت الله هاشمی، مهدی کروبی، مصطفی معین و مهرعلیزاده) رو به روی سه نامزد اصولگرا (محمود احمدی‌نژاد، محمدباقرقالیباف و علی لاریجانی) قرار گرفتند.

براساس بررسی نتایج دور اول انتخابات مجموع آرای اعتدالگرایان و اصلاح طلبان 56.64 درصد کل آرای موخوذه را دربر گرفته است. نامزدهای اصولگرا نیز 39.19 درصد آرا را کسب کردند.

اما در انتخابات سال 92 وضعیت آرا شکل دیگری به خود گرفت. آن انتخابات به شدت تحت تاثیر انتخابات جنجالی سال 88 قرار داشت. با این حال نامزد تحت حمایت اصلاح طلبان توانست با اکثریت شکننده ای پیروز انتخابات شود. درانتخابات 92 وضعیت دو قطبی وجود نداشت. اصلاح طلبان و اعتدالگرایان با یک نامزد (حسن روحانی)، اصولگرایان با سه نامزد (قالیباف،جلیلی و ولایتی) و دو نامزد نیز به صورت مستقل (رضایی و غرضی) حضور پیدا کردند.

 

در انتخابات سال 92 مشارکت 72 درصد بود. که آرا به این صورت تقسیم شد. نامزد اصلاح طلبان و میانه روها: 50.71درصد، نامزدهای اصولگرایان: 34.8درصد و نامزدهای مستقل: 11.79درصد آرا را کسب کردند.

 

به این ترتیب در مقایسه با انتخابات 84 اصلاح طلبان و اصولگرایان هر کدام بیش از 5 درصد آرای خود را ازدست داده اند.

این دو انتخابات نشان می دهد سبد رای اصلاح طلبان بیش از 50 درصد است و سبد رای اصولگرایان حدود 40 درصد. اما قدرت رای آوری نامزدها بستگی به شرایط انتخابات دارد. هر اتفاقی در انتخابات می تواند شرایط را به نفع یکی از نامزدها تغییر دهد تا با جذب آرای خاکستری نتیجه را به نفع خود تغییر دهد.

حسن روحانی، او به عنوان رییس جمهور شانس اول پیروزی در انتخابات است، با این حال با توجه به اینکه او تنها نامزدی است که پشتوانه 4 سال عملکرد در پست ریاست جمهوری را دارد همین مسئله می تواند او را در موقعیت تدافعی قرار دهد و دیگر نامزدها را در موقعیت تهاجمی بنشاند. اتفاقی که تاکنون نیز رخ داده است.

حسن روحانی در سال 92 توانست با حمایت ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدال گرایان بیش از 50 درصد آرا را کسب کند. این در حالی است که او کاندیدای اصلی اصلاح طلبان نبود و پس از ردصلاحیت آیت‌الله هاشمی و کناره گیری محمدرضا عارف رای اصلاح طلبان به سمت او سوق پیدا کرد.

اما انتخابات سال 96 با سال 92 تفاوت بزرگی برای حسن روحانی دارد، عملکرد 4 ساله او با انتقاد شدید اصولگرایان روبه رو شده است. آنها معتقدند او بسیار ضعیف عمل کرده و محبوبیتش به شدت کاهش داشته است. همین مسئله اصولگرایان را امیدوار کرده است که بتوانند این بار روحانی را شکست دهند.

پیروزی شکننده روحانی در سال 92این تصور را در میان اصولگرایان تقویت کرده است. اما عملکرد روحانی با وجود تمام انتقادات دو برگ برنده بزرگ دارد، اول حل پرونده هسته ای و لغو تحریم های هسته ای و دیگری کاهش تورم در 4 سال اخیر.

در مورد احتمال افزایش آرای روحانی در این دوره از انتخابات ناظران معتقدند هر قدر مشارکت افزایش یابد و انتخابات پرشور شود، آرای او نیز افزایش خواهد یافت.

باید دید حسن روحانی در ادامه رقابت انتخاباتی با چه روشی در میدان حاضر خواهد شد. آیا او خواهد توانست آرای 4سال پیش خود را حفظ کند؟ اگر روحانی تمام آرای 4 سال پیش خود را نیز حفظ کند باز هم احتمالا نمی تواند در دور اول پیروز انتخابات شود چرا که میزان واجدان شرایط افزایش یافته و او برای پیروزی در دور اول نیازمند کسب آرای بیشتر است.

 

به این ترتیب روحانی باید سعی کند آرای خاکستری و رای اولی ها را جذب کند. آرایی که در سال 92 بخشی از آن به سمت محسن رضایی رفته بود. او این شانس را دارد که از سبد آرای محمد باقر قالیباف و علی اکبر ولایتی در سال 92 نیز بهره ببرد که این موضوع بستگی به روند انتخابات و تبلیغات دارد.

ابراهیم رئیسی، او ظاهرا کاندیدای اصلی اصولگرایان است. اما تجربه نشان داده است که همیشه این کاندیدای اصلی اصولگرایان نیست که به دیگر نامزدهای این جریان برتری دارد. رئیسی با وجود حمایت گسترده ضعف های بزرگ انتخاباتی دارد. او سیاستمداری شناخته شده نیست و گذشته مبهمی دارد که هم می تواند به سودش تمام شود و هم به زیانش.

 

او بیش از آن که سیاستمدار باشد چهره ای قضایی است.

با این حال به نظر می رسد او بتواند در این انتخابات کل سبد آرای سعید جلیلی در انتخابات سال 92 را به دست آورد. جلیلی در آن سال بیش از 4 میلیون رای کسب کرد. اما این میزان رای اصلا کافی نیست. به نظر می رسد او به آرای خاکستری و کسب آرای دور قبل روحانی چشم دوخته است.

سبد رای نزدیک به چهارمیلیونی محسن رضایی شاید یکی از اهداف اوست، خصوصا اینکه رضایی ظاهرا در این انتخابات متمایل به اوست. اما به نظر نمی رسد آرای رضایی را در این انتخابات بتوان در سبد یک یا دو کاندیدا ریخت. جنس آرای او به گونه ای است که احتمالا در بین نامزدهای این دوره پخش خواهد شد. کما اینکه رضایی در سال 88 فقط توانست حدود 700 هزار رای کسب کند.

به این ترتیب به نظر می رسد ابراهیم رئیسی کار بسیار دشواری برای کسب آرای انتخاباتی دارد. برخی تحلیلگران معتقدند که اگر محمدباقر قالیباف کناره گیری کند رئیسی می تواند امیدوار به پیروزی در انتخابات شود.

 

این فرضیه محتمل است، اما به شدت بستگی به وضعیت آرای حسن روحانی دارد. از طرف دیگر نمی توان با قاطعیت گفت آرای قالیباف به سمت آرای رئیسی حرکت می کند به نظر می رسد آرای قالیباف نیز بین نامزدها پخش می شود. رئیسی و قالیباف تنها می توانند امیدوار باشند آرای حسن روحانی کمتر از اکثریت مطلق آرا باشد، تا بتوانند انتخابات را به دور دوم بکشانند.

محمد باقر قالیباف، تا پیش از این تصور می شد او تنها نامزد اصولگراست که احتمالا می تواند بخشی از آرای اصلاح طلبان و آرای خاکستری را کسب کند، اما به نظر می رسد شانس او هم در این باره کاهش داشته است. عملکرد قالیباف در 4 سال اخیر در شهرداری تهران به شدت زیر ذره‌بین قرار گرفته است. طرح مسائلی همچون "املاک نجومی" و عملکرد شهرداری تهران در فاجعه "پلاسکو" نه تنها شک و شبهه ها در جذب آرای خاکستری توسط او را افزایش داده بلکه محبوبیت سال 92 او را هم تحت تاثیر قرار داده است.

قالیباف در سال 92 بیش از شش میلیون رای کسب کرد. این رقم حداقل دوازده میلیون پایین تر از رای حسن روحانی است. به این ترتیب محمدباقر قالیباف هم کار دشواری برای شکست روحانی درد ور اول انتخابات دارد. او حتی اگر بتواند بخشی از آرای روحانی را جذب کند و اکثریت آرای خاکستری را هم به طرف خود سوق دهد باز هم کار دشواری دارد.

حال اگر فرض بگیریم رئیسی به سود قالیباف کناره گیری کند چه وضعیتی حاصل می شود. در این حالت اگر آرای سال 92 قالیباف ریزش نداشته باشد با آرای رئیسی که فعلا نمی توان تخمینی بیش از 4 میلیون رای داد، قالیباف 10 میلیون رای خواهد داشت. بازهم او فقط یک شانس دارد که محبوبیت روحانی کاهش یابد و آرای او از اکثریت مطلق خارج شود تا بتواند در دور دوم با یکدیگر مصاف کنند.

به این ترتیب در این انتخابات یک رقابت درونی نیز میان رئیسی-قالیباف وجود دارد، رقابتی که حتی ممکن است در مقطع حساس تبلیغات انتخاباتی به تقابل بین این دو نامزد منتهی شود.

مصطفی هاشمی طبا و مصطفی میرسلیم؛ این دو چهره شناخته شده اما بدون حامی اصلاح طلبان و اصولگرایان می توانند در این انتخابات نقش مهمی ایفا کنند. مخصوصا مصطفی هاشمی طبا نامزدی منتسب به اصلاح طلبان. او اگر تا پایان رقابت حضور داشته باشد و کنار نکشد. می تواند انتخابات یک دوره ای را برای حسن روحانی به انتخاباتی دو دوره ای تبدیل کند. ناظران رای زیادی را برای هاشمی طبا متصور نیستند، او در انتخابات ریاست جمهوری سال 80 نیز نامزد شد و با فقط 28 هزار رای نفر آخر شد.

با این حال اگر او بتواند در مناظره های انتخاباتی قدرتمند ظاهر شود و حرف های تازه ای بزند، می تواند همچون دوره پیش محمد غرضی چند صد هزار رای کسب کند که این با توجه به نتایج انتخابات در دوره پیش برای روحانی خطرناک تلقی می شود. در سال 94 روحانی فقط با حدود 300هزار رای بیشتر اکثریت مطلق آرا را کسب کرد اگر در این دوره نیز شرایط انتخابات به اینصورت میلیمتری پیش رود آرای اندک هاشمی طبا می تواند سرنوشت ساز باشد. در دوره قبل نامزدی همچون محمد غرضی بیش از 400 هزار رای کسب کرد. به این ترتیب یک نامزد با آرای بسیار اندک نیز می تواند سرنوشت انتخابات را تحت تاثیر قرار دهد.

این شرایط درباره میرسلیم کمتر صدق می کند. چرا که نامزدهای اصولگرا امید خیلی زیادی برای پیروزی در دور اول انتخابات را ندارند. شواهد نشان می دهد آن ها به دنبال کشاندن انتخابات به دور دوم و به وجود آوردن یک دو قطبی مطلق و شرایط تازه هستند تا در آن شرایط شانس خود را برای پیروزی بر روحانی امتحان کنند. به این ترتیب آنچنان مهم نیست که مصطفی میرسلیم چه میزان رای کسب می کند.اهمیت میرسلیم در این است که او می تواند در رقابت درونی رئیسی-قالیباف برای دوم شدن اندکی از آرای رئیسی بکاهد. به نظر نمی رسد میرسلیم بتواند سبد رای قالیباف را تحت تاثیر قرار دهد.