"خرج‌هایِ انتخاباتی" چطور شفاف می‌شود؟

فرارو- محسن رهامی فعال سیاسی اصلاح‌طلب می‌گوید اگر احزاب برگزار کننده انتخابات‌ها باشند شفافیت دست یافتنی است، در غیر این صورت تا مادامی که افراد محور انتخابات هستند، شفافیت واقعی حاصل نخواهد شد. رهامی معقتد است شفافیت تنها حساب و کتاب ریالی نیست و استفاده از امکانات دولتی و بودجه عمومی هم باید حساب شود. در سوی دیگر حمیدرضا ترقی، فعال حزبی اصولگرا نیز به نقش احزاب در فرآیند شفاف‌سازی انتخابات باور دارد؛ او معتقد است با شفاف‌سازی می‌توان فهمید که مجلس سنای آمریکا و رسانه‌های بیگانه چگونه از نامزدی خاص حمایت کرده‌اند یا دولت مستقر از چه رانت‌هایی برای به قدرت رسیدنش استفاده کرده است!

رهامی: شفافیت انتخابات فقط ریالی نیست
محسن رهامی در گفتگو با فرارو گفت: «شفافیت در هزینه‌های انتخابات مسئله‌ای است، که طبق قانون احزاب، اگر انتخابات دست احزاب باشد تمامی احزاب بر طبق قانون مکلف هستند درآمد، هزینه و حتی منشاء درآمدها و مکانیسم تامین درآمدهایش را به وزارت کشور اعلام کند و منطقا در ایام انتخابات نیز تمامی هزینه‌هایی که حزبی برای انتخابات مصرف می‌کند در گزارش مالی‌اش به وزارت کشور اعلام خواهد شد.»

این فعال سیاسی کشورمان اضافه کرد: «چون در ایران انتخابات‌ها حزبی برگزار نمی‌شود و اشخاص نقش‌آفرینی بیشتری دارند طبیعی است که قانون قابلیت اجرا ندارد.»

وی در خصوص راهکارش درباره شفافیت هزینه‌های انتخاباتی ستادها گفت: «امروزه اغلب ستادها از طریق احزاب و اشخاص تشکیل می‌شوند راه حل این است که احزاب بیلان کار بدهند و بگویند چه مقدار هزینه شده و محل درآمدی آن کجا بوده است! آن وقت مشخص خواهد شد هزینه‌های ستاد از محل‌های قانونی یا غیر قانونی بوده است.»

رهامی در خصوص مزایای این کار گفت: «به هر حال مردم در جریان قرار می‌گیرند و از حجم و کیفیت هزینه‌ها آگاه می‌شوند؛ همینطور مشخص می‌شود که منابع مالی یک ستاد از طریق چه شرکت‎‌هایی تامین شده و آیا ستاد ارتباطی با دستگاه‌های دولتی داشته یا نه، در صورت در اختیار داشتن این اطلاعات است که بعد از انتخابات اگر این شرکت‌ها و اشخاص امتیازاتی را تصاحب کنند می‌شود با اطمینان بیشتری از  ارتباط بین این هزینه‌ها و رانت‌های پس از آن سخن گفت.»

این حقوق‌دان و فعال سیاسی در خصوص اینکه هم اکنون چه قوانینی برای شفاف‌سازی سرمایه‌گذاری‌های اشخاص در ستادهای انتخاباتی وجود دارد گفت: «در حال حاضر قانون الزام‌آوری -غیر از قانون احزاب نداریم- چون در شرایط فعلی انتخابات ایران از طریق احزاب اجرا نمی‌شود لذا هیچ وقت به صورت واقعی و شفاف هزینه‌های صورت گرفته، توسط وزارت کشور بررسی نمی‌گردد.»

وی در خصوص تمهیدات در نظر گرفته برای شفاف‌سازی انتخابات‌های آتی کشور گفت: «در سیاست‌های کلی که به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام و به تایید مقام معظم رهبری رسیده، که در انتخابات احزاب باید حرف اول را بزنند و احزاب باید مکلف شوند که وضعیت مالی خودشان را مشخص کنند.»

وی گفت: «فرض کنید باید بررسی شود که فاکتور‌های اعلام شده صوری صادر نباشند به دلیل شخصی بودن انتخابات در ایران این موضوع امکان اجرایی شدن ندارد.»

رهامی در پاسخ به این که چه مسائلی در مقوله شفافیت انتخاباتی اهمیت دارد و آیا تنها مسائل مالی مد نظر هستند، پاسخ داد: «هزینه‌ها و اعتبارات شامل امکانات و تجهیزات هم می‌گردد و تنها منحصر به مسائل ریالی نیست. مثلا باید مشخص شود اگر نامزدی از ساختمانی استفاده کرده آن ساختمان متعلق به چه ارگانی بوده، اگر ماشینی در اختیار نامزد قرار گرفته برای چه ارگانی بوده است و آیا اینها برای در اختیار قرار گرفتن اجاره نامه و شرایط لازم را داشته‌اند یا خیر. حتی باید نسبت به پرسنلی که در ساعات اداری وقت خودشان را به امور تبلیغاتی اختصاص داده‌اند نیز شفاف سازی صورت گیرد.»

رهامی در خصوص سازو کار اجرای این ایده گفت: «بایستی نهاد ناظری شبیه وزارت کشور تعریف شود و این نهاد بررسی کند که این ساختمان متعلق به چه کسی است و اگر اجاره نامه داشته، صوری نبوده باشد یا واقعا پول واریز شده باشد. شفافیت تمامی این موارد را هم در بر می‌گیرد. فرض کنید همه ماشین‌ها، ساختمان‌ها و وسایل نقلیه اگر در انتخابات به نفع شخصی استفاده شود، به دلیل استفاده از امکانات دولتی به خودی خود می‌‌تواند واجد جنبه مجرمانه باشد و مجازات تعزیری به همراه داشته باشد.»

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تاکید کرد: «چنانچه شفافیت ایجاد شود تا این حد هم می‌توان پیش رفت. در بسیاری جاها ممکن است در اعداد و رقم ابهامی وجود نداشته باشد اما مسائلی نظیر تجیهزات و ساختمان‌های ستاد ابهام داشته باشد یا حتی ممکن است یک اداره در حاشیه سخنرانی شخصی نیروی انسانی و کارمندی خودش را به سخنرانی ببرد. ما معتقدیم اگر بناست شفافیت مورد توجه قرار بگیرد همه این موارد باید دیده شود.»

رهامی یادآور شد: «صحنه‌گردان و میدان‌دار انتخابات در همه کشورهای دمکراتیک دنیا، احزاب هستند. وزارت کشور باید بر احزاب نظارت داشته باشد و احزاب هم در پایان سال باید بیلان مالی بدهند. احزاب در ارئه وضعیت مالی خود مختار نیستند بلکه قانون آنها را نسبت به شفافیت مالی مکلف کرده است. وزارت کشور می‌تواند بازرس بگذارد و منابع را بارها بررسی کند و اگر تخلفی دید متخلف را به مراجع قضایی ارجاع دهد. باید قبول کنیم تا زمانی که اشخاص در انتخابات محوریت دارند نمی‌توان به شفافیت در انتخابات امید بست چرا که ما قانونی نداریم تا این اجازه را بدهد در انتخابات حساب شخصی افراد بازبینی شود و در نهایت مشخص شود فرد  پول از کجا آورده‌ و کجا خرج کرده‌است.»

رهامی در نهایت با ذکر برخی آسیب‌های ورود پول‌های اشخاص در انتخابات گفت: «در انتخابات شرکت‌هایی هستند که برای نامزدها هزینه می‌‌کنند اما چون این پول‌ها در جایی ثبت نشده نمی‌توان گفت یا رصد کرد اعطای برخی فرصت‌ها به بعضی از شرکت‌ها با به قدرت رسیدن نامزد ناشی از کمک‌های وی به انتخابات بوده یا خیر؛ و همینطور نمی‌شود کشف کرد که هزینه‌های یک مسئولیت از پیش پرداخت شده است یا خیر و یا اینکه آیا به دلیل کمک‌های پیشا انتخاباتی مثلا طرح‌های بزرگ به شرکتی خاصی واگذار می‌شود یا نه! الان مشکلی که با شخصی بودن کمک‌ها در انتخابات به وجود آمده این است که کمک‌های شرکت‌ها و افراد در جایی ثبت نمی‌شوند.»

وی در خصوص تجربه اصلاح‌طلب از ثبت هزینه‌هایشان در انتخابات شورای شهر گفت: «در انتخابات شورای چهارم اصلاح طلبان در تهران ما اعلام کردیم که هر نهاد و ارگانی که بخواهد هزینه‌های رسمی ستادمان به او اعلام خواهد شد.»

رهامی در پاسخ به سوال فرارو مبنی بر اینکه چه کسی می‌توانست صورت مالی انتخاباتی ستادها را مطالبه کند گفت: «به لحاظ قانونی اگر انتخابات در به واسطه احزاب برگزار گردد وزارت کشور می‌تواند این صورت‌ها را مطالبه کند یعنی وزارت کشور به احزاب نامه می‌نویسد که صورت مالی خود را ارائه دهید. اما اگر خارج از چارچوب احزاب انتخابات برگزار شود قانون مرجعی را پیش‌بینی نکرده است.»

حمیدرضا ترقی: باید مشخص شود آمریکا چگونه به انتخابات کمک می‌کند
حمیدرضا ترقی، عضو حزب موتلفه اسلامی معتد است یکی از مهمترین موانع شفافیت در انتخابات ضعیف قانون است. وی در همین رابطه در گفتگو با فرارو گفت: «با توجه به سیاست‌های مقام معظم رهبری در انتخابات باید برای اجرایی شدن آن سیاست‌ها قانون تدوین شود تا انتخابات شفاف شود.»

وی گفت: «شفافیت در انتخابات هم شامل موارد مادی و مالی می‌شود و هم کمک‌های معنوی را در بر می‌گیرد؛ کمک‌های معنوی و تشکیلاتی و اداری، یعنی مثلا فرمانداران و استانداران مامور شوند تحرکاتی در سطح کشور درباره انتخابات داشته باشند و نظر سنجی انجام دهند؛ این مباحث و اقدامات به جای آنکه با هدف آماده‌سازی برای انتخابات باشد با انگیزه تبلیغات انتخاباتی انجام می‌شود.»

ترقی ادامه داد: «متاسفانه درباره این قبیل اقدامات شفاف سازی انجام نمی‌شود بلکه با بخشنامه انجام می‌شود و بهره‌بردار آن نیز خود دولت و رئیس جمهوری مستقر است. در بحث کمک‌های انتخاباتی هم ما هم کمک‌های بیگانگان از بیرون را داریم –مانند موضع‌گیری و حمایت اعضای کنگره آمریکا- که کسی نیست تا رصد کند و مشخص نماید نحوه کمک اعضای کنگره آمریکا در انتخابات ایران چگونه است؟ آیا خبرگزاری‌‎ها در سطح دنیا از جریان و فرد خاصی حمایت می‌کنند و سعی می‌کنند او را تقویت کنند کجا مورد رصد و بررسی قرار می‌گیرد؟»

وی گفت: «به نظر می‌رسد همه این مداخلات و استفاده از رانت قدرت دستگاه‌های اجرایی باشد شفاف باشد و مشخص شود تا روشن شود که وجوهی که برای یک نامزد هزینه می‌شود از کجا آمده و برای چه هزینه شده است.»

این عضو شورای مرکزی حزب موتلفه گفت: «مسئله شفافیت در انتخابات ایران جدی است. بعضی از کشورها، ستادهای انتخاباتی فراقوه‌ای هستند، و ستاد مستقلی از دولت و دستگاه‌های اجرایی مسئولیت انتخابات را عهده‌دار می شود تا از این مسائل جلوگیری کند اما وقتی دولتی مستقر هست به طور طبیعی از امکانات بیشتری برخوردار هستند اما در کل باید درباره چنین تبعیض‌هایی فکر اساسی شود. »

ترقی اضافه کرد: «ما علیرغم همه این مسائل در طی چندین دوره برگزاری انتخابات ما تخلف تاثیرگذاری نداشتیم که بخواهیم نگران شویم ولی الان روز به روز این پیچیدگی بیشتر می شود و سوء استفاده از کانون‌های قدرت و ثروت افزایش پیدا می‌کند و نباید این فضا به سمتی برود که از کنترل خارج شود و آسیب‌های جدی به کشور وارد کند.»

این عضو حزب موتلفه اسلامی در خصوص راهکار عملی‌اش برای ایجاد شفافیت در انتخابات ایران گفت: «ایده‌ای فرا قوه‌ای که مطرح شد می‌تواند با حضور احزاب ایجاد شود اما در کشور ما به دلیل نوع و شاکله حکومت، نه می‌توانیم تحت تاثیر آنها باشیم و نه می‌توانیم نسبت به روش‌های آنها بی‌تفاوت باشیم؛ به نظر می‌رسد اگر قدری نقش احزاب در سیاست ایران پررنگ‌تر شود و مسیری که می‌خواهد به کمک نامزد بیاید حل خواهد شد..»

این فعال سیاسی اصولگرا در خصوص چگونگی نقش آفرینی احزاب ایران در انتخابات و شفافیت آن به فرارو توضیح داد: «مثلا الان در رابطه با تعریف رجال سیاسی پیشرفت خوبی صورت گرفته و برای تایید رجال سیاسی بودن لازم دانستند تعدادی رجل سیاسی بودن فرد را تایید و امضاء کنند و برای رجال مذهبی بودن هم به همین ترتیب باید فرد توسط چند چهره مذهبی تایید شود که او شناخت خوبی از مسائل مذهبی دارد. مسائل به نظر می‌رسد که راهکار دارد و ما می‌توانیم از طریق احزاب این مسئله را حل کنیم و هم را‌ه‌های دیگری که نه تقلید از غرب باشد و نه اینکه‌ منجر به ادامه یافتن مشکلات شود.»