رد پای ٢٣ هزار دلال نفتی در فروش تجهیزات

«دلالان میخ خود را به‌خوبی کوبانده‌اند»؛ این را معاون وزیر نفت درباره یک گروه مافیایی تأمین‌کننده کالا و تجهیزات در صنعت نفت گفته است. به بیان محمدرضا مقدم، «این گروه واسطه در برخی از موارد با تأمین منابع مالی، زمینه واردات کالا و تجهیزات به صنعت نفت را فراهم می‌کنند و در عمل، پشتیبان مالی برای واردات شده‌اند.

به گزارش شرق، این گروه در برخی از موارد با تأمین منابع مالی از فرصت کسری مالی در برخی از پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای صنعت نفت و گاز کشور استفاده می‌کنند». وي تأکید کرد: «به عبارت دیگر این گروه هم‌اکنون بین تولیدکننده و مصرف‌کننده کالا در صنعت نفت واسطه شده است».

‌سرگذشت سامانه یکپارچه کالای صنعت نفت
رضا پدیدار، نایب‌رئیس فدراسیون صنعت نفت و رئیس سابق سازندگان تجهیزات نفت، با تأیید این گروه دلالان، ابعاد مختلفی از این فعالیت‌ها را در گفت‌وگو با «شرق» روشن می‌کند. به گفته او، سامانه جدیدی برای بررسی منابع کالا و بومی‌سازی تجهیزات صنعت نفت با نام local content تشکیل شد و در دوره‌اي حدود دوساله در دفتر معاونت مهندسی و پژوهش فناوری فعال بود.

این سامانه برای تأمين کالای مورد نیاز صنعت نفت شکل گرفته بود و آنهایی که در تهیه و تولید تجهیزات صنعت نفت فعال و در فهرست شرکت‌های تابعه وزارت نفت بودند خودشان برای ثبت در این سامانه پیش‌قدم شدند. درمجموع تا پایان سال گذشته حدود‌هزار و ٤٠٠ شرکت در این درگاه ثبت‌نام و خودشان را با عنوان vendor list یا همان فروشنده صنعت نفت ثبت کردند.

پدیدار ادامه می‌دهد: تا پایان مردادماه هم فرصت ثبت‌نام در این درگاه تمدید شد. تعداد شرکت‌هایی که در نهایت آمدند، ‌هزار و ٨١٣ شرکت شد. اینها با عنوان فروشنده واحد تولید و تأمین‌کننده‌های واحد صنعت نفت خودشان را با چنین شرایطی تطبیق دادند.

نکته اینکه همه‌شان باید شرکت ثبت‌شده حقوقی می‌بودند. براساس دستورالعمل وزیر نفت، قرار بر این شد که از ابتدای شهریورماه همه کارفرمایان و مصرف‌کننده‌های نهایی در وزارت نفت، موظف شوند برای تأمین نیازهای تجهیزاتی خودشان به این سامانه مراجعه کنند؛ یعنی مصرف‌کننده‌ها از تولیدکننده‌ای خرید کنند که این سامانه به آنها معرفی می‌کند.

‌٢٣‌هزار فروشنده دلال در بدنه نفت
او تصریح می‌کند: زمانی که این اطلاع‌رسانی انجام شد، ما با اشکالاتی مواجه شدیم؛ آن هم اینکه شرکت‌های تابعه وزارت نفت که بیش از ١٣٥ شرکت را دربر می‌گیرند، به‌عنوان متقاضی، اعلام کردند که علاوه بر این تعدادی که شما در این سامانه به ما اعلام کرده‌اید، شرکت‌های دیگری هم هستند که در فهرست فروش خود ما هستند.

معاون وزیر نفت در یک اطلاعیه از طریق اداره کل سامانه به همه شرکت‌های تابعه وزارت نفت اعلام کرد که شما فهرست فروش خودتان را بیاورید تا با فهرست موجود در سامانه تطبیق دهیم. زمانی که این اتفاق افتاد، جمع شرکت‌هایی که به‌عنوان تولیدکننده و تأمین‌کننده معرفی شدند، به ٢٤‌هزار و ٨٠٠ شرکت رسید. تعدادی که به طور رسمی وارد سامانه شده و مراحل قانونی این موضوع را طی کرده بودند، حدود ١٤ برابر کمتر از تعداد کل فروشنده‌ها بودند.

این موضوع باعث نگرانی مقام‌های نفتی به‌ویژه معاون مهندسی و پژوهشی فناوری شد. پدیدار ادامه می‌دهد: این موضوع به‌هیچ‌روی قابل‌قبول نبود؛ چراکه نشان می‌داد دیگر شرکت‌هایی که در سامانه مرکزی ثبت‌نام نکرده‌اند، به‌نوعی دلال یا واسطه هستند. برهمین‌اساس در یک دستورالعمل به همه شرکت‌های تابعه وزارت نفت تأکید شد که موظفند تنها از شرکت‌های موجود در سامانه اصلی خرید کنند و مجاز نیستند از شرکت‌های دیگر خرید کنند؛ اینها، همان‌هایی هستند که در یک شبکه مافیایی خودشان را ثبت کرده‌اند و از آن راه در حال فروش کالا هستند.

از آن پس بنا شد، فهرست شرکت‌های مازادی که در سامانه ثبت نشده‌اند، از سوی شرکت‌ها به‌سرعت به سامانه مرکزی اطلاع داده شود؛ آنها هم بررسی کنند ببینند، اینها مغازه‌اند؟ فروشگاهند؟ زیرپله‌ای هستند؟ چیستند؟

نایب‌رئیس فدراسیون صنعت نفت ادامه می‌دهد: هنوز لیست این شرکت‌های واسطه‌ای و دلال از زیرمجموعه وزارت نفت به معاونت مهندسی نرسیده است؛ چون به محض آمدن این لیست، جلسه‌های ادواری در دفتر معاونت وزیر برگزار می‌شد و ما از کم‌وکیفش مطلع می‌شدیم.

‌کنترلشان برای وزارت آسان است
رئیس سابق سازندگان تجهیزات نفت ادامه می‌دهد: وزارت نفت به‌آسانی می‌تواند اینها را کنترل کند؛ با سپردن این لیست به سازمان بازرسی کل کشور یا مقام‌های کنترل‌کننده. این موضوع به ساختار حاکمیتی وزارت نفت بازمی‌گردد اما روشن است که کنترل‌کردن اینها کار آسانی است.

‌فعالیت متخلفان دامنه مشخصی ندارد
به‌هرروی محمدرضا مقدم، معاون وزیر نفت، با بیان اینکه ورود به دوره پسابرجام تأثیری برای فعالیت واردکنندگان ندارد، گفت هم‌اکنون بومی‌سازی ساخت ۱۰ کالای پرمصرف در صنعت نفت و گاز کشور کلید خورده است اما بومی‌سازی برخی از کالاهای نفتی به‌ویژه تعدادی از اقلام مورد نیاز و پرمصرف در بخش حفاری به مذاق برخی گروه‌های دلال و واسطه واردکننده کالا خوش نیامده است.

معاون پژوهش و فناوری وزیر نفت با تأکید بر اینکه برخی از گروه‌های دلالی و واسطه‌گری در صنعت نفت کشور فعالیت می‌کنند که فعالیت آنها دامنه کار مشخصی ندارد، خبر داده است: درواقع این گروه همه نوع کالا و تجهیزات با هر نوع سطح استاندارد و کیفیتی را وارد صنعت نفت می‌کنند.

او در پاسخ به این پرسش که تاکنون این گروه مافیایی تأمین‌کننده کالا چه تهدیداتی نسبت به بومی‌سازی یا واردات ضابطه‌مند برخی از کالاها انجام داده‌اند، گفت این گروه مافیایی در شرکت ملی نفت ایران، وزارت نفت یا شرکت‌های تابعه نیستند. مقدم در گفت‌وگو با «مهر» با تأکید بر اینکه مهم‌ترین فشار این گروه استفاده از برخی از قوانین همچون قانون مناقصات در جهت واردات کالا به صنعت نفت کشور است، گفت براساس قانون مناقصات هر شرکتی می‌تواند نسبت به خرید یا واردات کالا به شکل خرد و متوسط اقدام کند اما در همین قانون مناقصات تأکید شده که کالاها باید دارای استاندارد و کیفیت مطلوب و مناسب هم باشند.

ورود کالا و تجهیزات فاقد استاندارد و کیفیت مطلوب می‌تواند خسارت‌های مالی، جانی و تولیدی به همراه داشته باشد. گروهی سعی دارند که از این قانون استفاده کنند و در روند کالا و تجهیزات با استاندارد بالا اختلالاتی ایجاد کنند. مقدم همچنین در پاسخ به این پرسش که دامنه فعالیت این گروه مافیایی تأمین‌کننده و واردکننده برخی از کالا و تجهیزات در چه سطحی است؟ توضیح داد: به‌تازگی براي طراحی و ساخت برخی از کالاهای پیچیده و دارای تکنولوژی بالاي مورد نیاز در صنعت حفاری، برنامه‌ریزی‌ شده است که این گروه مشکلاتی را برای بومی‌سازی ساخت این کالاها ایجاد کرده و حتی تأکید می‌کنند که نیازی به بومی‌سازی ساخت این کالاهای پیچیده و به‌اصطلاح «های‌تک» نیست.

معاون پژوهش و فناوری وزیر نفت با بیان اینکه در سه سال گذشته تاکنون با دستور و حمایت وزیر نفت طراحی و بومی‌سازی ساخت ۱۲ گروه کالایی در صنعت نفت کلید خورده است، گفت: پیش‌بینی می‌شود با تحقق اهداف تعیین‌شده امکان بومی‌سازی تعداد زیادی از این کالاها در صنعت نفت فراهم شود.

مقدم در پاسخ به این پرسش که آیا با لغو تحریم‌ها و ورود به دوره پسابرجام فعالیت‌های گروه‌های مافیایی واردکننده کالا به صنعت نفت محدود خواهد شد؟ تصریح کرد: فعالیت این گروه دلالان، ارتباطی به لغو تحریم‌ها ندارد. او در پاسخ به پرسش دیگر که آیا این گروه مافیایی تأمین‌کننده کالا از سوی مدیران شرکت ملی نفت یا شرکت‌های تابعه حمایت تأثیر مي‌شوند؟ بیان کرد: فعالیت این گروه در داخل صنعت نفت نیست و هیچ حمایتی از سوی مدیران شرکت ملی نفت ایران یا شرکت‌های تابعه نمی‌شود.

‌نفوذ به پیمان‌های کوچک نفتی
معاون وزیر نفت با بیان اینکه اما برخی از پیمانکاری‌های صنعت نفت به‌ویژه در سطح پیمان‌های کوچک‌وخرد با این گروه واردکننده کالا همکاری می‌کنند، تأکید کرد: اما در سطح مگاپروژه‌ها به دلیل اینکه نظارت دقیق‌تری وجود دارد، این مشکلات کمتر است. مقدم با تأکید بر اینکه هم‌اکنون غربالگری شرکت‌های تأمین‌کننده کالا و تجهیزات در سطح صنعت نفت آغاز شده است، گفت: هم‌اکنون حدود ۲۴‌هزارو ۶۰۰ شرکت تأمین‌کننده کالا وجود دارد که غربالگری این شرکت‌ها آغاز شده است.

این مقام مسئول با بیان اینکه با انجام غربالگری در عمل احراز هویت این شرکت‌ها آغاز شده است، گفت: از‌سوی‌دیگر با راه‌اندازی سامانه یکپارچه کالای صنعت نفت امکان واردات کالاهای بدون کیفیت و فاقد استاندارد به صنعت نفت محدود خواهد شد.