عقب‌نشینی عربستان

برگ برنده نشست اوپک به دست ایران رسید و سرانجام عربستان که زمینگیر بازی خود در بازار نفت جهان شده است، کوتاه آمد و به طرح استثنای ایران در فریز نفتی رأی داد.

توافق پیش ازموعد اوپکی‌ها برای کاهش تولید به ٣٢‌میلیون و٥٠٠‌هزار بشکه نفت در روز، بازار جهانی را تحت‌تأثیر قرار داد و در روز جمعه قیمت نفت به ٥٠ دلار رسید. علاوه بر نفت، بازار طلا نیز متأثر از نشست اوپک، افزایش ١,١‌درصدی قیمت را در هر اونس به خود دید.

این مسأله درحالی رخ می‌دهد که ذخایر و تولید نفت آمریکا روند نزولی به خود گرفته است و همین عامل امیدهای افزایش قیمت نفت در بلندمدت را بیشتر می‌کند. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که ایران همزمان با نشست اوپک توانسته است سهم ١٣‌درصدی خود را از بازار جهانی نفت به دست آورد و می‌تواند آزادانه و بدون نگرانی از طرح فریز نفتی تا ٤.١‌میلیون بشکه در روز یعنی به میزان پیش از تحریم تولید کند. حالا پس از مدت‌ها تنش بین اعضای اوپک، کشورهای نفتی عضو این سازمان که سرانجام فهمیده‌اند ادامه اختلافات نتیجه‌ای جز زمین‌گیرترشدن اقتصادشان ندارد؛ توانسته‌اند به یک توافق تاریخی دست پیدا کنند.

محمدعلی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک با تأکید بر این موضوع به «شهروند» می‌گوید: قیمت نفت تا پایان‌ سال میلادی به ٧٠دلار جهش پیدا می‌کند.

تسلیم سعودی‌ها
بازی عربستان در بازار نفت، سعودی‌ها را گرفتار کرد و ورق را به نفع ایران برگرداند. جیسون تووی، اقتصاددان عضو موسسه کپیتال اکونومیکس درباره تغییر موضع عربستان در نشست پیش از هنگام اوپکی‌ها به بلومبرگ گفت: دوکشور دارای شرایط متفاوتی هستند. ایران تا همین اواخر تحت تحریم بوده است، بنابراین این کشور اکنون شاهد انتفاع اقتصادی و بازگشت سرمایه و افزایش تولید نفت است. درحالی ‌که عربستان با کاهش شدید منابع مالی مواجه است.  براساس تحلیل اقتصاددانان اروپایی، ایران هرگز به اندازه عربستان وابسته به درآمدهای نفتی نیست.

حالا درشرایطی که افت قیمت نفت به هرج‌ومرج مالی درعربستان دامن زده است، ریاض به سرعت درحال به باد دادن ذخایر ارزی خود است. علاوه براین پیمانکاران دولتی ماه‌هاست طلب‌های خود را دریافت نکرده‌اند و کارمندان دولتی امسال پاداش آخر‌ سال نخواهند گرفت. همچنین برآوردهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد، کسری بودجه عربستان در ‌سال‌جاری به ١٣,٥‌درصد تولید ناخالص داخلی این کشور خواهد رسید، درحالی ‌که این رقم در ایران کمتر از ٢.٥‌درصد خواهد بود. به گفته صندوق بین‌المللی پول، سعودی‌ها برای تأمین مخارج خود به نفت بشکه‌ای ٦٧دلار نیاز دارند، اما کار ایران با نفت بشکه‌ای ٦١.٥دلار هم راه می‌افتد.

به جز این آمارهای جهانی نشان می‌دهد رشد اقتصادی عربستان درحال کُندشدن است و به یک‌درصد رسیده، درحالی‌ که رشد اقتصادی ایران درحال سرعت گرفتن و رسیدن به رقم ٤‌درصد است. این مسائل، عربستان را ناچار کرد که نه‌تنها بار دیگر سر میز مذاکره حاضر شود که برخلاف نشست پیشین اعضای اوپک در فروردین‌ماه امسال، به استثنا شدن ایران در فریز نفتی تن بدهد.

نفت به ٧٠ دلار می‌رسد
نماینده سابق ایران در اوپک به «شهروند» می‌گوید: اگر فریز نفتی به درستی اجرا و «مدیریت عرضه» با کیفیت صورت گیرد، تا اواخر ‌سال آینده میلادی با شیب ملایم افزایشی قیمت نفت تا ٧٠دلار برای هر بشکه هم خواهد رسید.

او می‌گوید: تمامی مشکلات اوپک در دو- سه‌سال اخیر، ناشی از کنارگذاشتن «مدیریت عرضه» به خاطر فشارهای عربستان بوده است. حالا به نظر می‌رسد حساب کار دست مدیران آمده و می‌دانند باید حالت تعادل را برای مدیریت عرضه برقرار کنند. توافق اوپک، به احتمال زیاد یک توافق دایمی است.

محمدعلی خطیبی تصریح کرد: تمامی کشورهای اوپک و غیراوپک باید سیاست کنترلی داشته باشند تا بازار هم موضوع افزایش نفت را جدی بگیرد و مشکلات به وجود آمده حل شود.   به گفته محمدعلی خطیبی چه کشورهای عضو اوپک و چه کشورهای غیرعضو، حالا یک نیاز مشترک دارند: بهبود درآمدهای نفتی و با توجه به اینکه بالاترین حد تولید را تجربه کرده‌اند، تنها راه رسیدن به این هدف مشترک افزایش قیمت نفت است.

خطیبی همچنین می‌گوید: یکی از بندهای مهم بیانیه اوپک، بالابودن ذخایر نفتی بوده که به سطح نگران‌کننده رسیده است. این ذخایر باید پایین بیاید. به گفته خطیبی این پایین آمدن فقط و فقط در سایه مدیریت اصولی بازار ممکن است. واقعیت این است که بیشتر از یک حد مشخصی نمی‌توان نفت را ذخیره کرد. 

او درپاسخ به پرسش  که چقدر احتمال کارشکنی دوباره عربستان وجود دارد، می‌گوید: عربستان تمام راه‌های ممکن را رفته است. اگر این کشور باز هم می‌خواست ساز مخالف بزند، قطعا دراین نشست هم مانند نشست‌ قبلی می‌توانست زیر بار نرود اما مشکلات شدید اقتصادی سعودی‌ها راه دیگری جز تبعیت برایشان باقی نگذاشته است.

نشست اوپک تاریخی بود
درهمین حین بیژن زنگنه وزیر نفت ایران که به الجزایر سفر کرده است، از دستاورد این نشست برای ایران راضی به نظر می‌رسد.

او تأکید کرد: درحالی ‌که این سازمان در دو‌سال‌ونیم گذشته نمی‌توانست تصمیم بگیرد و جلسات ما درعمل فقط به بحث می‌گذشت. وزیر نفت با اعلام این‌که تصمیم اوپک مبنی بر کاهش تولید نفت موجب می‌شود که افزایش عرضه برای ‌سال آینده پیش‌بینی نشود، تصریح کرد: با وجود اختلافات درونی این سازمان تصمیم فریز نفتی برای اوپک یک موفقیت بزرگ است و نشان داد که اوپک درشرایط حساس می‌تواند به نفع اعضای خود تصمیم بگیرد. این عضو کابینه دولت درپاسخ به این پرسش که سهمیه ما در تصمیم جدید اوپک به چه میزان شده است، اظهار داشت: فعلا سهمیه‌ای تعیین نشده و صرفا یک سقف کل برای تولید درنظر گرفته شده است.

اعلام آمادگی غیراوپکی‌ها برای همکاری
وزیر نفت با بیان این‌که تعدادی از غیراوپکی‌ها ازجمله روسیه برای همکاری با اوپک اعلام آمادگی کرده‌اند، گفت: در جلسه‌ای که با وزیران قطر، الجزایر و ونزوئلا داشتیم، اعلام آمادگی کردند که با تصمیمات اوپک همراهی کنند. این عضو کابینه دولت با اعلام این‌که قرار شد کارگروه عالیرتبه تخصصی اوپک جلساتی را با غیراوپکی‌ها داشته باشد تا آنها را تشویق به همراهی کند، یادآور شد: بازار نفت از همان ثانیه‌هایی که اوپک دیروز تصمیم‌گیری کرد، عکس‌العمل خود را نشان داد و قیمت بیش از دو دلار در هر بشکه افزایش یافت.

زنگنه در پایان با بیان این‌که این اثر روانی تصمیم‌گیری اوپک بود و وقتی اوپک تولید خود را در بازار عملا کاهش دهد، این اثر بیشتر می‌شود، خاطرنشان کرد: میزان ذخایر نفت و فرآورده‌های نفتی آمریکا روند نزولی گرفته که این به نفع تولیدکنندگان و در دراز‌مدت به نفع مصرف‌کنندگان هم است.

بیانیه پایانی اوپک
در همین راستا دبیرخانه اوپک بیانیه پایانی نشست اوپک را با دستور کار توازن مجدد در بازار جهانی نفت تنظیم کرد. بر این اساس دبیرخانه اوپک، تصمیم برگزاری نشست فوق‌العاده بعد از نشست مشورتی هفته گذشته در الجزیره پایتخت الجزایر اتخاذ و اعضا مقرر کردند که نشست فوق‌العاده را به ریاست محمد بن صالح الساده وزیر صنعت و انرژی قطر رئیس دوره‌ای اوپک برگزار کنند.

در بیانیه این نشست آمده است: طی دو‌ سال گذشته بازارهای نفت در جهان با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده است که بیشتر این چالش‌ها در نتیجه عرضه به وجود آمد. این شرایط باعث کاهش بیش از ٥٠‌درصدی قیمت نفت خام شد؛ این در حالی است که نوسان‌ها تشدید شده است. در نتیجه این مسأله، درآمد کشورهای صادر‌کننده نفت نیز به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت و با تأثیر پذیرفتن بازارهای مالی، رشد اقتصادی کشورهای تولید‌کننده نفت نیز با مانع روبه‌رو شد. در این بیانیه تصریح شده است: اکنون صنعت نفت با افت شدید سرمایه‌گذاری و به تبع آن، حذف فرصت‌های شغلی روبه‌رو است و این تهدید به وجود آمده است که احتمالا میزان عرضه کنونی نفت پاسخگوی تقاضای آینده نباشد. به این موضوع باید تحولات فعلی جهان را نیز افزود که امنیت عرضه را با مخاطره مواجه کرده است.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) روز چهارشنبه موافقت کرد به منظور تثبیت بازارها، تولید را کاهش دهد که نخستین توافق برای کاهش تولید از‌ سال ۲۰۰۸ محسوب می‌شود. قیمت‌های نفت در واکنش به این تصمیم، حداکثر ٦درصد صعود کردند.

سهمیه ویژه برای ایران، لیبی و نیجریه
این در حالی است که محمد باركیندو، دبیرکل اوپک نیز اعلام کرد: برای ۳ کشور ایران، لیبی و نیجریه در بررسی سهم تولید نفت شرایط خاصی را در نظر می‌گیریم.

در اجلاس غیررسمی اوپک تصمیم‌گیری شد که سهم تولید اوپک حدود ٧٠٠‌هزار بشکه در روز کاهش یابد و دبیرکل اوپک به خاطر شرایط ویژه این ٣ کشور تصمیم گرفت تا شرایط خاصی در سهمیه‌بندی آنها اجرا شود. ایران از‌ سال ٢٠١٢ در تحریم‌های بین‌المللی به سر می‌برد که با لغو این تحریم‌ها هنوز میزان تولیدش به سقف قبل از تحریم‌ها نرسیده است.

ایران قبل از اعمال تحریم‌ها بیش از ٤‌میلیون بشکه در روز تولید داشت که اکنون میزان تولیدش هنوز به ٣,٨‌میلیون بشکه در روز رسیده است. از سویی دیگر در نیجریه و لیبی هم شرایط مناسب نیست. در پی شورش‌های مسلحانه تولید روزانه نیجریه ٧٠‌هزار بشکه در روز کاهش یافته و همچنین آشوب‌ها و ناآرامی‌ها در لیبی هم باعث کاهش ٢٠‌هزار بشکه‌ای تولید نفت این کشور شده است.

عربستان‌سعودی در نشست فوق‌العاده اعضای اوپک در الجزیره نه‌تنها به میز مذاکره بازگشت و حاضر به گفت‌وگو با سایر کشورهای اوپک به منظور فریز سقف تولید خود شد که حتی برای مستثنا شدن ایران از اجرای این طرح نفتی هم چراغ سبز نشان داد.با گذشت چند ساعت از این اظهارنظر وزیر نفت ایران، اعضای اوپک پس از چند ‌سال سرگردانی برای محدود کردن سقف تولید نفت به ۳۲‌میلیون و ۵۰۰‌هزار بشکه به توافق و اجماع رسیدند و قرار است در نشست عادی نوامبر سقف تولید برای اوپک لحاظ شود.