چرا زخم سرد می زنیم؟

بعضی افراد تا دچار استرس و اضطراب می شوند یا تب می کنند، فورا گوشه لبشان زخمی ظاهر می شود که به آن تبخال می گویند؛ در واقع تبخال یا زخم سرد یکی از رایج ترین زخم هایی است که افراد بسیاری به طور روزمره با آن دست به گریبان هستند.

به گزارش ایرنا و به نقل از انجمن ام اس ایران، این گونه تبخال ها به صورت زخمی اغلب کوچک، دردناک و پر از مایع در گوشه دهان و روی لب خود را نشان داده و تا زمانی که دوره اش طی شود معمولا برای فرد آزاردهنده است و مشکلاتی در زندگی روزمره او ایجاد می کند.

**چطور مبتلا می شویم؟
شاید بسیاری از مردم ندانند که تبخال یا به طور دقیق تر تبخال لب در اصل یک عفونت عودکننده ویروسی است؛ بدین معنا که ویروسی در ابتدا وارد بدن شده و بعد هر چند وقت یکبار بیماری عود کرده و علائم آن بروز می کند.

یکی از بهترین نمونه های بیماریهای عفونی عودکننده همین تبخال لب است. بیماری تبخال به وسیله یکی از اعضای خانواده ویروسی هرپس ایجاد می شود. ویروس تبخال لب HSV1 نام دارد.

بیماری تبخال یک بیماری مسری است و ویروس آن مثل ویروس سرماخوردگی یا آنفلوآنزا باید از شخص دیگری وارد بدن شود. در مورد تبخال، هرگونه تماس با فردی که زخم تبخال روی صورتش وجود دارد (مثلا روبوسی) می تواند باعث انتقال ویروس و ابتلا به این بیماری شود.

یکی دیگر از راههای شایع انتقال تبخال استفاده از لوازم غذاخوری، تیغ یا حوله دیگران است. نکته اینجا است که حتی در زمانی که تبخال از آن حالت پر آب خارج شده و اصطلاحا دلمه بسته، بازهم به شدت مسری است و می تواند باعث انتقال بیماری شود.

بعد از انتقال ویروس، علائمی شبیه یک سرماخوردگی شدید بروز می کند. بیمار بشدت دچار گلودرد شده و در برخی موارد بلع با اشکال روبرو می شود. در داخل دهان زخم هایی در ناحیه گونه و روی لثه ها ایجاد شده که ملتهب و قرمز رنگ هستند. بیمار معمولا دچار سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و تب است. این بیماری معمولا خودبخود بدون بروز مشکلی حداکثر تا دو هفته بهبود می یابد.اما این همه ماجرا نیست.

بعد از رفع علائم بیماری تبخال اولیه(یا به عبارت صحیح تر عفونت هرپسی اولیه)، ویروس تبخال در بدن باقی مانده و به طرف عقده های عصبی حرکت می کند. سپس ویروس در سلولهای عصبی مستقر شده و اگر شرایط مناسب شود مجددا فعالیت خود را اینبار به شکلی خفیف تر از حالت اولیه ادامه می دهد. از اینجا به بعد است که زخم تبخال معروف بروز می کند.

**چرا تبخال می زنیم؟
بعد از ابتلا به عفونت هرپسی اولیه (که در میان عامه به عنوان تبخال اولیه خوانده می شود) بسیاری از افراد مستعد عفونت هرپسی ثانویه یا همان تبخال عودکننده لب می شوند. البته تعدادی از بیماران هم به رغم ابتلا به عفونت اولیه و سیستمیک هرگز دچار تبخال عودکننده نمی شوند. اغلب افراد به دنبال ضعف سیستم ایمنی دچار تبخال عود کننده می شوند. عواملی مثل تب، قاعدگی، استرس های روحی و جسمی، خستگی و قرارگیری بیش از حد در معرض نور آفتاب همه می توانند باعث عود تبخال شوند.

**تبخال چه علائمی دارد؟
تبخال لب معمولا همیشه در نقطه خاصی از لب و دهان ایجاد می شود. فرد یکی دو روز قبل در آن نقطه یا در به طور گسترده در اطراف دهان احساس خارش، سوزش یا گزگز می کند. سپس یک برجستگی کوچک پر از مایع شبیه یک جوش کوچک در لبه بیرونی لب روی پوست ظاهر می شود. البته ممکن است این برجستگی در اطراف بینی یا چانه یا گونه هم ایجاد شود.

مایع درون این برجستگی به شدت عفونی و مملو از ویروس تبخال است.

در صورت پاره شدن و رسیدن آن به بخشهای دیگر پوست براحتی ممکن است آن نواحی را نیز آلوده کرده و باعث ایجاد تبخال در آن مناطق نیز بشود. بعد از چند روز برجستگی سوراخ شده و ترشح می کند.

این حالت معمولا در روز چهارم یا پنجم اتفاق می افتد و بیشترین احتمال آلودگی در سایر مناطق بدن یا سرایت به سایر افراد مربوط به همین مرحله است. در این مرحله گاهی بیمار دچار تب و برجستگی غدد لنفاوی زیر فک نیز می شود. سپس به مرور روی زخم اصطلاحا دلمه می بندد و پوست جدید از زیر دلمه تشکیل می شود. بعد از گذشت چند روز این دلمه کنده شده و زخم بدون برجای گذاشتن اثری (بدون اسکار) ناپدید می شود.

**آیا تبخال خطرناک است
تبخال گرچه بیماری آزاردهنده ای است اما اصولا خطرناک نیست و بدون برجای گذاشتن اثری حداکثر تا دو هفته بهبود می یابد. اما اگر تبخال بعد از گذشت دو هفته هنوز خوب نشده است بهتر است با یک پزشک مشورت کنید.

کسانی که به هر دلیلی دچار ضعف سیستم ایمنی هستند (مثل مبتلایان به ایدز، بیماریهای خونی، بیمارانی که داروهای شیمی درمانی مصرف می کنند، مصرف کنندگان داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی، کسانی که مدت طولانی است کورتون دریافت می کنند) بهتر است هنگام ابتلا به تبخال به پزشک مراجعه کنند چون این احتمال وجود دارد که ویروس ارگانهای حیاتی بدن از قبیل ریه، کبد و مغز را درگیر کند . عفونت این اعضای بدن با ویروس تبخال می تواند مرگبار باشد.

از سوی دیگر اگر بیماری تبخال بخشهای دیگری از بدن را درگیر کرده و ترشحات آن به خصوص به چشم یا نوک انگشتان دست رسیده و در این نواحی احساس سوزش دارد به پزشک مراجعه کرده و اگر ویروس وارد چشم شده و در این ناحیه زخمی ایجاد شود به نابینایی منجر خواهد شد.

**پیشگیری و درمان
تبخال عودکننده لب از معدود بیماری هایی است که عملا قابل پیشگیری نیستند. اگر ویروس تبخال وارد بدن شده باشد و زخم های عودکننده ایجاد کرده باشد در صورت وجود عوامل مستعد کننده، زخم تبخال به هرحال تشکیل می شود. در این حالت تنها راه کاهش علایم بیماری است.

کسانی که تبخال می زنند با علائم هشداردهنده شروع بیماری آشنا هستند (سوزش و درد دور دهان یکی دو روز قبل از تبخال). پیشنهاد می شود وقتی این علائم ظاهر شد در ناحیه ایجاد زخم پمادهای ضد ویروسی آسیکلوویر بمالید.

انواع متنوعی از این دارو بصورت پماد در داروخانه ها در دسترس است. استفاده مرتب از این پماد پیش از شروع زخم، علائم تبخال را به شکل قابل ملاحظه ای کاهش داده و دوره بیماری را نیز کوتاه تر می کند. قرص هایی از ترکیبات این دارو نیز موجود است.

جدا از داروهای ضد ویروسی گذاشتن یخ روی زخم در کاهش علائم تبخال موثر است.اما کسانی که ویروس تبخال در بدنشان وجود ندارد با رعایت بهداشت شخصی و عدم تماس با افرادی که زخم تبخال روی صورتشان وجود دارد می توانند از ابتلا به این ویروس در امان باشند. شستن مرتب دست ها بخصوص قبل از خوردن غذا و دست نزدن به چشم ها با دستان کثیف، پرهیز از استفاده از لوازم شخصی دیگران به خصوص کسانی که تبخال می زنند از دیگر عوامل پیشگیری از ابتلا به بیماری تبخال است.

**تبخال و دندانپزشکی
عقیده بسیاری از دندانپزشکان این است که انجام درمانهای دندانپزشکی برای بیمارانی که دچار تبخال هستند ممنوع است و درمان باید تا زمان برطرف شدن زخم به تعویق بیفتد. علت این مساله احتمال پخش شدن ویروس در هوا و آلوده کردن محیط و خود بیمار و کادر پزشکی است.