«آژیر سفید» در دانشگاه علامه‌طباطبایی

یادداشت دریافتی- کیوان آریامنش؛ با روی کار آمدن آقای روحانی، در میان دانشگاه‌های کشور، دانشگاه علامه طباطبایی وضعیت خاص و کاملا منحصربه فردی داشت. دلیل این وضعیت به شیوه مدیریت رئیس سابق دانشگاه و تصمیمات او به خصوص در روزهای آخر مدیریتش بر می‌گردد.

این دانشگاه نه تنها به خاطر مباحثی مانند تفکیک جنسیتی، اخراج و تعلیق دانشجویان و اساتید حتی بسیجی و نیز بازنشستگی‌های اجباری در کانون توجه بود، بلکه درست در زمانی که به خاطر روی کار آمدن دولت جدید، تغییر مدیریت دانشگاه یک امر حتمی بود، جامعه علمی کشور شاهد خبر بورس و هیئت علمی‌های گسترده و خارج از ضوابط بود.

از دل این خبر بود که پرونده‌ای تحت عنوان «پرونده بورسیه‌ها» در تمامی دانشگاه و در سطح نهادهای مانند وزارت علوم، مجلس و رسانه‌ها مطرح گشت. میزان حساسیت روی مدیریت سابق دانشگاه و فشار افکار عمومی و به خصوص جامعه دانشگاهی کشور به گونه‌ای بود که تغییر سید صدرالدین شریعتی جزو اولین اقدامات سرپرست وزارت علوم یعنی آقای دکتر توفیقی بود.

حتی گفته می‌شود شرایط خاص دانشگاه علامه طباطبایی در دولت قبل سبب شده بود که آقای روحانی نیز به صورت خاص در باره دانشگاه علامه طباطبایی حساس باشند.

پس آنچه که سبب می‌شود که بررسی عملکرد دانشگاه علامه طباطبایی از ضرورت و اهمیت برخوردار گردد آن وضعیت خاص و ویژه دانشگاه علامه طباطبایی در دولت قبل از یک سو و روز‌ها و ماه‌های آغازین دولت آقای روحانی بود.

سوالی که این نوشتار قصد دارد به آن بپردازد این است که دانشگاه علامه طباطبایی در دولت آقای روحانی و مدیریت آقای دکتر حسین سلیمی تا چه اندازه توانسته است از آن وضعیت خاص و استثنایی به سمت یک وضعیت عادی گذار کند.

نگاهی به برخی عملکردهای صورت گرفته در دانشگاه علامه طباطبایی بیانگر این واقعیت است که گذار خواست اصلی و جدی مدیریت جدید در دانشگاه علامه طباطبایی بوده است و هرچند این گذار هنوز به صورت کامل صورت نگرفته است اما وجود برخی اقدامات مثبت از یک سو و وجود ارادهٔ جدی برای کامل شدن این گذار قابل دفاع و قابل تحسین است.

در ادامه به برخی از اقدامات و عملکردهای مثبت که حاکی از گذار مدنظر است اشاره می‌شود:

بازگشت آرامش و امنیت روانی به دانشگاه علامه طباطبایی:
گفته می‌شود یکی از ویژگی‌های این دانشگاه در مدیریت سابق این بود که احساس آرامش و امنیت در میان بخش زیادی از اساتید دانشگاه، کارکنان دانشگاه و دانشجویان غایب بود.

بدین معنی که برخی افراد واقع در هر کدام از سه طیف اساتید، دانشجویان و کارکنان همواره احساس می‌کردند که در معرض فشار، محدودیت، کنترل، مدیریت منفی و نهایتا اخراج هستند.

این احساس در میان طیف‌های مختلف شدت و ضعف داشت. برای مثال، در تمامی گروه‌های علمی فضای دو و چند قطبی شکل گرفته بود. در هر گروهی برخی از اساتید هنگام مصاحبه و امتحان از دانشجویان دکتری حضور نداشتند و اعلام می‌شد که این تصمیمی است که از بالا آمده است.

این فضا نه تنها سبب شکل گیری و تشدید اختلافات بین اساتید شده بود بلکه آثار بد آن در ‌‌نهایت به دانش و دانشجویان بر می‌گشت.

اخراج دانشجویان، قدرت گرفتن حراست، وجود دوربین‌های زیاد حتی در جاهایی که ضرورت نداشت سبب شد که حس آرامش و امنیت در میان دانشجویان نیز غایب باشد. برخی کارکنان دانشگاه نیز به خاطر نبود امنیت روانی توانی در طرح خواسته‌ها و مطالبات خود نداشتند.

این وضعیت خوشبختانه پایان یافته است. اگر فردی که در دانشگاه علامه تحصیل کرده است و دوران قبل از شهریور ۹۲ را با بعد از آن مقایسه بکند، به خوبی می‌تواند تغییر را در‌‌ همان درب ورودی دانشگاه و در مواجه با نگبانان احساس کند.

واقعیت این است که فضاهای دو قطبی و چند قطبی در گروه‌های علمی ناشی از سیاست‌های مدیریتی پایان یافته است.

امروزه نه تنها هیچ استادی نمی‌تواند تصور حذف شدن و کنارگذاشته شدن را بکند بلکه اساتیدی که خلاف قانون بازنشته یا اخراج شده‌اند به دانشگاه بازگشته‌اند.

ریاست دانشگاه علامه طباطبایی حتی خود را در قبال گروه علمی که به آن تعلق دارد، پاسخگو می‌داند. امروز روز در دانشگاه علامه طبایی گروه‌های علمی برخلاف گذشته خود مسائل گروه را مدیرت می‌کنند و برای آن برنامه می‌ریزند و دیگر از آن مدیریت متمرکز گذشته خبری نیست.

حس آرامش در میان دانشجویان دانشگاه نیز آنگونه که باید وجود دارد. برخلاف دوران قبل، مقام و منزلت دانشجو ارج نهاده می‌شود.

تلاش شده است که دانشجویان از امکانات رفاهی خوبی در حد توان و امکانات دانشگاه برخوردار شوند. این در حالی است که در مدیریت قبل، برخی از دانشجویان به خاطر اعتراضات صنفی تعلیق شدند.

رئیس دانشگاه نه تنها خود در مراسم استقبال از دانشجویان جدید حضور پیدا می‌کند بلکه مجموعه خود را ملزم به حل مشکلات دانشجویان و پاسخگویی به آنان کرده است.

در سطح کارکنان نیز، ارتباط و تعامل دوستانه ریاست دانشگاه با کارکنان مجموعه، خود به الگویی برای سایر مسئولین دانشگاه تبدیل شده است. همچنین مدیران دانشگاه تلاش کرده‌اند که به مطالبات رفاهی کارکنان دانشگاه پاسخ مناسب بدهند.

نقش فعال در بازنگری سرفصل‌های علوم انسانی:
یکی از ویژگی‌های دیگر دانشگاه در مدیریت سابق که سبب خاص بودن آن شد، این بود که به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه علوم انسانی خاورمیانه آنگونه که باید در «کارگروه تحول و بازنگری رشته‌های علوم اسنانی» دارای نقش نبود و صرفا از برخی اساتید خاص نظراتی دریافت می‌شد و حتی به آن هم توجه نمی‌شد. نهادی تحت این عنوان شکل گرفت که طبق ادعای رئیس وقت آن، هزینه‌های زیادی صرف شد.

سرفصل‌های جدیدی ارائه شد که توسط اساتید علوم انسانی رشته‌ای مختلف نقدهای جدی به آن وارد شد. بدین معنی که در برخی سرفصل‌ها صرفا یک پیشوند یا پسوند اسلامی به عناوین قبلی اضافه شده بود.

عناوینی تعریف شده بود که می‌بایست در دانشگاه تدریس گردد که هیچ منبعی برای آن نبود و... در دوره مدیریت جدید دانشگاه تلاش شده است ضمن استفاده از تجارب کارگروه یاد شده، بزرگ‌ترین دانشگاه علوم انسانی کشور نقش اصل را در بازنگری رشته‌ها و سرفصل‌های علوم انسانی به عهده گیرد.

نقش فعال معاونت پژوهشی دانشگاه:
این باور پذیرفته شده است که سنخ و ماهیت بسیاری از مشکلات کشور در حوزه‌های مختلف صرفا از طریق علوم انسانی قابل حل است.

در این میان انتظار می‌رود که دانشگاه علامه طباطبایی و مشخصا معاونت پژوهش نقش فعالی بر عهده داشته باشد.

انتصاب دکتر شجاع احمدوند در سمت معاونت پژوهش برای کسانی که با سوابق دکتر احمدوند آشنا بودند حاکی از این واقعیت بود که مدیریت جدید دانشگاه برخلاف دوران قبل توجه خاص و ویژه‌ای به معاونت پژوهش دارد و قصد ندارد صرفا آن را به عنوان نهادی حاشیه‌ای و کم اهمیت در نظر بگیرد.

تقویت واحدهای پژوهشی، حمایت از پایان نامه‌های پژوهشی، تعریف منظم و دقیق اولویت‌های پژوهشی مرتبط با نیازهای کشور برای پژوهشگران، نظارت بر کیفیت نشریات پژوهشی دانشگاه، حمایت، تجلیل و تقدیر از پژوهشگران بر‌تر، برقراری ارتباط با نهاد‌ها و دستگاه‌های اجرایی و اعلام آمادگی برای رفع نیازهای پژوهشی آن‌ها و نیز همکاری‌های بین المللی از جمله اقدامات مهمی است که در دوسال گذشته در دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده است.

در چاپ و انتشارات دانشگاه عللامه طباطبایی که امسال حضوری متفاوت در نمایشگاه بین المللی کتاب داشت داشت، تلاش شده است از چاپ آثار بی‌کیفیت و خارج از ضابطه جلوگیری شود.

فعال شدن دفتر همکاری‌های بین المللی دانشگاه:
یکی از نشانه‌های پیشرفت و پویایی هر دانشگاهی این است که بتواند با دانشگاه‌های مختلف در دیگر کشورهای دنیا ارتباط برقرار کند و در عرصه دانش و تبادل تجارب با آن‌ها همکاری کند.

برخلاف دوران مدیریت قبلی که این دفتر کاملا منفعل بود، دانشگاه علامه با دانشگاه‌های خارجی زیادی در حوزه همکاری‌های علمی قرارداد همکاری بسته است.

هم اکنون این امکان برای اساتید دانشگاه علامه فراهم گشته است که از مراکز علمی و دانشگاهی کشورهای مختلف دیدن کنند و نیز این امکان نیز فراهم شده است که در دانشگاه علامه نیز اساتید خارجی حضور پیدا کنند.

این اقدام دانشگاه نه تنها کمک بزرگی به دیپلماسی فرهنگی کشور است بلکه به رشد و تقویت جایگاه دانشگاه نیز کمک زیادی کرده است.

ضابطه‌مند شدن پذیرش استاد و دانشجو:
یکی از حقایق تلخ و غیرقابل کتمان مدیریت سابق بر دانشگاه این بود که پذیرش استاد و دانشجو، به ویژه در مقطع دکتری، تابع ضوابط روشنی نبود و بیشتر روابط حاکمه بود.

در آن دوران، عده زیادی جذب گروه‌های علمی شدند بدون اینکه از طرف گروه علمی مربوطه مورد مصاحبه قرار گرفته باشند.

این امکان وجود داشت که هر روز فردی وارد یک گروه علمی شود و خود را به عنوان استاد جدید معرفی کند.

برخی از اساتید که خود تازه مدرک دکتری را گرفته بودند مدعی بودند که باید به دانشجویان دکتری تدریس کنند و این کار صورت می‌گرفت.

هیچ کدام از گروه‌های علمی از این وضعیت و به ویژه میزان سواد اساتید تازه جذب شده راضی نبودند. از طرفی در پذیرش دانشجویان دکتری نیز این گونه بود.

با شروع هر ترم تحصیلی تعداد زیادی دانشجو در مقطع دکتری حضور پیدا می‌کردند که در هیچ آزمون و مصاحبه‌ای شرکت نکرده بودند.

این وضعیت تغییر کرده است. امروزه جذب در دانشگاه علامه طباطبایی تابع شرکت در فراخوان وزارت علوم، حضور در مصاحبه علمی گروه، داشتن مقالات علمی معتبر، تسلط به یک زبان خارجی و... می‌باشد.

از طرفی تلاش شده است که همانند دوره مدیریت قبل اینگونه نباشد که در کلاس‌های مقطع دکتری حداقل ۱۵ نفر حضور داشته باشند.

در دوره قبل نه تنها برخی دانشجویان بدون آزمون و هیچ گونه مصاحبه‌ای در مقطع دکتری پذیرفته می‌شدند بلکه در دوران تحصیل و به ویژه در آزمون جامع جهت قبول شدن مورد حمایت بودند.

این دسته از دانشجویان که بسیاری از آن‌ها یا سواد کافی نداشتند و یا شاغل بودند اساسا فرصتی برای مطالعه نداشتند و در صورت قبول نشدن در درسی و یا قبول نشدن در آزمون جامع از بالا مورد حمایت قرار می‌گرفتند و اساتید جهت اصلاح نمره آن‌ها تحت فشار قرار می‌گرفتند.

برای مثال آزمون جامع ۱۳۹۱ در تیرماه برگذار شد ولی نتایج آن در اواخر بهمن ماه اعلام شد و بعدا مشخصا شد که دلیل این تاخیر این بوده است که اساتید بار‌ها مجبور شده‌اند ورقه‌های امتحان را تصحیح کنند شاید برای برخی از دانشجویان فرجی شود و قبول گردند.

امروزه هیچ گروهی نمی‌تواند مدعی شود که برای قبول شدن یک دانشجو از سوی مدیریت دانشگاه تحت فشار است.

پیشرفت در ساخت و سازهای دانشگاه: دانشکده‌های دانشگاه علامه در سطح شهر پراکنده است و همین امر موجب هزینه‌های زیادی برای دانشگاه شده است.

از سال‌ها قبل طرح تجمیع دانشکده‌ها و انتقال همه آن‌ها به دهکده المپیک تصویب شده است. اجرای این تصویب در مدیرت قبل با کندی بسیار بالای صورت می‌گرفت و ساخت یک دانشکده چند سال طول می‌کشید.

مدیریت جدید هنگام آغاز به کار نه تنها خود را در مواجه با بدهکاری‌های زیادی به پیمانکاران دید بلکه خود را موظف دانست که مصوبه یاد شده را پیگیری کند.

ظرف مدت یک سال ساختمان دو دانشکده به مرحله بهره برداری رسید. از طرفی، دانشگاه علامه کنار بزرگراه همت قرار گرفته است و همین موجب ایجاد آلودگی صوتی برای دانشگاه شده بود که مدیریت جدید دانشگاه توانسته است با بهره گیری از تکنولوژی‌های روز این مشکل را حل کند.

جالب است دانشگاه علامه طباطبایی فاقد یک سر در بود. امروز روز مدیریت جدید در ساخت ساختمان مسجد، دیوارهای اطراف دانشگاه، ساختمان سایت، ساخت سردر دانشگاه و زیباسازی فضای دانشگاه اقدامات مهمی انجام داده است.

میزبانی نشست‌ها و همایش‌های علمی: برخلاف دوران مدیریت قبلی، دانشگاه علامه طباطبایی نه تنها میزبان برگزاری نشست‌ها، سمینار‌ها و همایش‌های دانشگاهی است بلکه در موارد زیادی میزبان نشست‌هایی بوده است که موضوع و محورهای آن ملی بوده است.

برگزاری چنین نشست‌های نه تنها نشان دهنده حساسیت دانشگاه در قبال مسائل ملی است بلکه نشان دهنده این است که دانشگاه تلاش می‌کند به حل آن موضوع نیز کمک کند و در حل آن نقشی ایفا کند. به جرات می‌توان گفت در این حوزه دانشگاه علامه طباطبایی فعال‌ترین دانشگاه کشور است.

واقعیت این است که کسی نمی‌تواند انتظار داشت باشد که در مدت کمی بتوان همه ضعف‌ها و نقایص را جبران کرد. به این خاطر این نکته نیز مورد قبول است که هنوز ضعف‌هایی در دانشگاه نیز وجود دارد که حل آن‌ها زمان بیشتری می‌طلبد.

با علم به وجود برخی ضعف‌ها، باید به این نکته نیز اشاره کرد که دانشگاه علامه در طی دوسال توانسته است دستاوردهای مثبتی داشته باشد و بدون شک این دستاورد‌ها در آینده نیز بیشتر خواهند شد.