ورود تورم به هسته سخت

 تازه‌ترین گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد نرخ تورم در مهرماه سال‌جاری، پس از نزدیک به سه سال به سطحی کمتر از 20 درصد رسیده است.

بر اساس آمار بانک مرکزی، نرخ تورم در 12 ماه منتهی به مهرماه معادل با 4/19 درصد بوده و مرکز آمار ایران نیز در گزارشی، از تورم 1/19 درصدی در مهرماه خبر داده است. رسیدن تورم به زیر 20 درصد در مهرماه، به این معناست که هدف تورمی 20 درصدی دولت برای سال جاری، حدودا پنج ماه زودتر از موعد مقرر شده است؛ موضوعی که «دنیای اقتصاد» نیز پیش از این در گزارشی (در تاریخ 16 شهریورماه) آن را پیش‌بینی کرده بود.

بر اساس بررسی‌های «دنیای اقتصاد»، کاهش نرخ تورم در ماه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت و نرخ تورم در پایان سال جاری، حدود 15 تا 16 درصد خواهد بود؛ اما تداوم مسیر کاهشی فعلی برای تورم، با «سرعت کمتری» صورت خواهد پذیرفت. بر این اساس، کانال جدید تورم؛ یعنی نرخ‌های زیر 20 درصدی را می‌توان به یک «هسته سخت» تشبیه کرد که در مقابل کاهش بیشتر نرخ، از خود مقاومت نشان خواهد داد.

 به گفته کارشناسان، تداوم مسیر کاهشی تورم و رسیدن آن به نرخ‌های تک‌رقمی در دو سال آینده، نیازمند «تقویت» رویکرد انضباطی یک سال گذشته در سیاست‌های پولی و مالی خواهد بود.

 رسیدن تورم به زیر 20 درصد پس از سه سال
بانک مرکزی تازه‌ترین گزارش خود از وضعیت قیمت‌ها و تورم در اقتصاد کشور را منتشر کرد. این گزارش که آمارهای مهرماه را ارائه می‌کند، حاکی از این است که «شاخص قیمت مصرف‌کننده» در این ماه به عدد 8/204 واحد رسیده است.

 مقایسه این رقم با سطح شاخص در شهریورماه، نشان می‌دهد که سطح عمومی قیمت‌ها در اقتصاد کشور در نخستین ماه پاییز، به میزان 4/1 درصد افزایش یافته که به معنای تورم ماهانه 4/1 درصدی در مهرماه است.

همچنین، بر اساس گزارش منتشر شده، سطح عمومی قیمت‌ها در مهرماه، در مقایسه با مهرماه سال گذشته، به‌میزان 6/14 درصد بالاتر بوده است. به‌ بیان دیگر نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در مهرماه، به میزان 6/14 درصد بوده است.

اما مهم‌ترین شاخص تورمی که از گزارش جدید بانک مرکزی می‌توان استخراج کرد، نرخ تورم متوسط (تورم میانگین یا تورم 12 ماهه) است که بر اساس آمار جدید، نرخ آن در مهرماه به 4/19 درصد رسیده است. این شاخص که گاهی به اختصار «تورم» نیز نامیده می‌شود، برای نخستین بار پس از سه سال، به سطح زیر 20 درصد بازگشته است.

 آخرین باری که تورم متوسط در سطح کمتر از 20 درصد قرار داشت، مهرماه 1390 بود؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که پس از 35 ماه با نرخ‌های تورم بالای 20 درصدی، مجددا نرخ تورم وارد محدوده بین 10 تا 20 درصد شده است که در صورت ادامه این روند، می‌تواند بسیار امیدوارکننده باشد.

 کاهش 21 درصدی تورم در 12 ماه
رسیدن نرخ تورم به کمتر از 20 درصد در مهرماه سال جاری در حالی است که نرخ تورم در مهرماه سال گذشته به بالاترین سطح خود در سال‌های گذشته رسیده بود. بانک مرکزی سال گذشته نرخ تورم در مهرماه 1392 را معادل 4/40 درصد اعلام کرد که از خرداد سال 1375 به بعد، بالاترین نرخ تورم تجربه شده در اقتصاد کشور بود.

نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه نیز در خردادماه سال گذشته به 1/45 درصد رسید که از دی‌ماه سال 1374 به بعد بی‌سابقه بود. به‌عبارت دیگر، پس از دقیقا یک سال، نرخ تورم از بالاترین سطح خود در 18 سال گذشته با سرعت چشمگیری در حال کاهش بوده است. در 12 ماه منتهی به مهرماه امسال، از میزان نرخ تورم (تورم متوسط) 21 درصد کاسته شده است. این کاهش، به میزانی بوده که به‌نظر می‌رسد حتی از بسیاری از پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه نیز فراتر بوده و فاصله قابل توجهی با پیش‌بینی نسبتا محافظه‌کارانه دولت داشته است.

تیم جدید اقتصادی کشور که پس از وضعیت نابسامان اقتصادی سال گذشته و رسیدن تورم به بالای 40 درصد، زمام امور را در دست گرفتند، در نخستین ماه‌های فعالیت خود اعلام کردند که «هدف کاهش تورم» را در اولویت نسبت به همه اهداف دیگر قرار می‌دهند و هدف‌گذاری اعلام شده از سوی آنان به این شکل بود که نرخ تورم در پایان سال 1392 به کمتر از 35 درصد، در پایان سال 1393 (سال جاری) به کمتر از 25 درصد و در پایان سال 1394 (سال آینده) به کمتر از 15 درصد برسد.

 البته به‌نظر می‌رسد مسوولان رسمی، با توجه به شرایط نااطمینانی که سال گذشته وجود داشت، پیش‌بینی خود را قدری بدبینانه تنظیم کردند که حتی با وقوع برخی از رخدادهای غیرمترقبه با اثرات تورمی نیز، پیش‌بینی رسمی مخدوش نشود و اعتماد عمومی ایجاد شده برای دولت، تضعیف نشود. با این حال، «دنیای اقتصاد» در اوایل سال جاری و در گزارشی که 20 فروردین ماه منتشر شد، اعلام کرد که هدف 25 درصدی تورمی برای سال 1393، زودتر از پایان سال (زمان اعلام شده از سوی دولت) محقق می‌شود.

بر اساس این پیش‌بینی، نرخ تورم در مردادماه به سطح هدف‌گذاری شده یعنی 25 درصد می‌رسد. با رسیدن نرخ تورم به حدود 23 درصد در مردادماه سال جاری، این پیش‌بینی محقق شد و مسوولان اقتصادی نیز در هفته‌های بعدی اعلام کردند که نرخ هدف سال 1393، از مقدار قبلی یعنی نرخ 25 درصد کاهش خواهد یافت و هدف تورمی جدید برای سال جاری، کاهش نرخ تورم به زیر 20 درصد اعلام شد.

 تحقق دومین پیش‌بینی تورمی «دنیای اقتصاد»
«دنیای اقتصاد» در سال‌های گذشته و همزمان با اوج گرفتن سطح قیمت‌ها و بی‌ثبات شدن بازارها، یکی از رویکردهای اصلی خود را رصد شاخص‌های مهم اقتصادی کشور و مهم‌تر از همه، شاخص‌هایی مثل نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی قرار داد.

بر همین مبنا، به‌صورت مستمر روند این گزارش‌ها و پیش‌بینی مقادیر آینده آنها، در دستور کار «دنیای اقتصاد» قرار داشته است. در همین راستا، در ماه‌های گذشته نیز سناریوهایی از مسیر آینده تورم ارائه شد که از جمله آنها، گزارشی تحت عنوان «سه سناریوی تورمی امسال» بود که در 16 شهریورماه سال جاری منتشر شد و با بررسی سناریوهای مختلف از روند آینده قیمت‌ها، اعلام می‌کرد حتی با وقوع رخدادهای غیرمترقبه نیز، نرخ تورم هدفگذاری شده برای سال جاری یعنی نرخ تورم 20 درصدی، بسیار زودتر از اسفندماه محقق می‌شود و از رسیدن نرخ تورم به کمتر از 20درصد در مهرماه خبر داد.

آمار جدید بانک مرکزی حاکی از این است که نرخ تورم 1/21 درصدی شهریورماه، در نخستین ماه پاییز به 4/19 درصد کاهش یافته است. گزارش جدیدی که از سوی مرکز آمار نیز اعلام شده چنین روندی را کم‌وبیش نشان می‌دهد و بیانگر این است که نرخ تورم 6/20 درصدی شهریورماه (بر اساس محاسبات مرکز آمار) در مهرماه به 1/19 درصد رسیده است. «دنیای اقتصاد» در ماه‌های گذشته، پیش‌بینی خود از نرخ تورم پایان سال را نیز اعلام کرد و پیش‌بینی کرد که تا پایان سال، نرخ تورم به حدود 16 درصد کاهش خواهد یافت.

    تعدیل سرعت کاهش نرخ تورم
با توجه به روند قیمت‌ها در ماه‌های گذشته، بررسی‌ها نشان می‌دهد با رسیدن نرخ تورم به زیر 20 درصد، تا حدودی از «سرعت کاهش نرخ تورم» نیز در ماه‌های آینده کاسته خواهد شد. بر اساس گزارش‌ها، از دی ماه سال گذشته به بعد، در هر ماه حدود 2 درصد از نرخ تورم کاسته شده است. در این شرایط، بررسی‌ها نشان می‌دهد روند نزولی تورم، از آبان‌ماه تا بهمن‌ماه ادامه خواهد داشت، اما سرعت کاهش تورم، کمتر خواهد بود و از آبان‌ماه تا بهمن‌ماه (به مدت چهار ماه) در هر ماه، تقریبا یک درصد از نرخ تورم کاسته خواهد شد. به این ترتیب، پیش‌بینی می‌شود نرخ تورم در آبان ماه به حدود 18 تا 19 درصد، در آذرماه به حدود 17 تا 18 درصد، در دی‌ماه به حدود 16 تا 17 درصد و در بهمن‌ماه به حدود 15 تا 16 درصد برسد.

بر اساس سناریوهای محتمل از تورم پیش رو، نرخ تورم پس از رسیدن به سطح کمتر از 16 درصدی در بهمن‌ماه، در اسفندماه به مقداری جزئی کاهش خواهد یافت و نهایتا نیز، در پایان سال سطح تورم کمتر از 16 درصد پیش‌بینی می‌شود.

این در حالی است که نرخ‌های تورم ماهانه در ماه‌های گذشته، قدری با افزایش مواجه بوده و سطح 4/1 درصدی تورم ماهانه مهرماه نیز، نسبت به میانگین نرخ‌های ماه‌های گذشته در سطح بالاتری بوده است. این موضوع از یکسو، بیانگر این است که تقریبا تا اواخر سال آینده، نرخ تورم در سطوح نزدیک به 15 درصد (که در بهمن‌ماه و اسفندماه به آن می‌رسد) در نوسان خواهد بود و رسیدن به تورم یک رقمی در سال 1394، اندکی بعید به‌نظر می‌رسد. به ویژه با توجه به نرخ‌های بالای رشد نقدینگی در برخی ماه‌های گذشته، حتی احتمال افزایش جزئی تورم در برخی از ماه‌های ابتدایی سال آینده نیز وجود خواهد داشت.

البته بانک مرکزی با انضباط بخشی به متغیرهای پولی، گام‌های مثبتی را برای ایجاد ثبات در سطح قیمت‌ها و کلیت اقتصاد کشور برداشته است که این رویکرد در کنترل پایه پولی نمود داشته است؛ اما به هر طریق، انتظار می‌رود نرخ‌های حدود 30 درصدی برای رشد سالانه نقدینگی در برخی از ماه‌های گذشته، به عاملی برای مقاومت در مقابل کاهش بیشتر تورم تبدیل خواهد شد.

 با این حال، موضوع مشخص این است که روند کنترل تورم در یک سال گذشته، بسیار موفقیت‌آمیز بوده است. به نحوی که پیش‌بینی می‌شود نرخ 15 درصدی هدفگذاری شده برای تورم در پایان سال آینده نیز، بسیار زودتر از موعد مقرر شود و تا پایان سال جاری، نرخ تورم به 15 تا 16 درصد برسد. هر چند کاهش بیشتر تورم و تک‌رقمی کردن آن، نیازمند اقدامات بیشتری است که در صورت انجام و مطابق پیش‌بینی رسمی دولت، در سال 1395 امکان تحقق آن وجود دارد.

    تورم 4/1 درصدی مهرماه
بانک مرکزی درکنار گزارش خود از نرخ تورم در مهرماه، جزئیاتی را نیز از روند تغییرات قیمت در گروه‌های زیرمجموعه شاخص قیمت مصرف‌کننده منتشر کرده است. شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) که بعضا از آن تحت عنوان «سطح عمومی قیمت‌ها» یاد می‌شود، به‌نوعی منعکس‌کننده متوسط قیمت‌ها در اقلامی است که خانوارها به‌صورت روزمره برای نیازهای معمولی خود، اقدام به مصرف آن می‌کنند. این اقلام، می‌تواند کالاهای مصرفی مثل غذا یا خدمات مصرفی مثل آموزش باشد.

گزارش بانک مرکزی از روند قیمت‌ها در مهرماه نشان می‌دهد بیشترین تغییر قیمتی در نخستین ماه پاییز مربوط به گروه «تحصیل» بوده است که تورم ماهانه آن، 2/7 درصد بوده است. این موضوع احتمالا به این دلیل است که در مهرماه، تعرفه‌ها و نرخ‌های مربوط به خدمات آموزشی، «تعدیل» می‌شود که تعدیل آن نیز، به‌صورت تدریجی در کل سال نیست؛ بلکه در اوایل مهرماه نرخ‌های جدید مشخص شده و معمولا تا سال بعد نیز رشد قیمت‌ها در این گروه محدود خواهد بود. به عنوان مثال براساس آمار بانک مرکزی نرخ تورم سالانه در گروه تحصیل به میزان 8/14 درصد بوده است.

به‌عبارت دیگر، از آبان‌ماه سال گذشته تا شهریورماه سال جاری، مجموعا به مدت 11ماه، هزینه‌های تحصیل به میزان حدود  7 درصد رشد داشته و در ادامه در یک ماه یعنی مهرماه، رشد این هزینه‌ها حدود 7 درصد بوده است. بر اساس آمارهای منتشر شده، در بین 12 گروه تشکیل دهنده سبد مصرفی خانوار، پس از «تحصیل» بیشترین افزایش قیمت‌ها در مهرماه مربوط به گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» با تورم ماهانه 3/2 درصدی بوده است.

البته تورم سالانه این گروه، هنوز در سطح نسبتا پایینی معادل با 8/7 درصد قرار دارد که نشان می‌دهد وضعیت قیمت‌ها در این گروه، نسبتا در سطح قابل قبولی قرار دارد. دیگر گروهی که قیمت‌های آن با نرخ تورم قابل توجهی در مقیاس ماهانه مواجه بوده، گروه «پوشاک و کفش» است که متوسط قیمت‌های آن بر اساس گزارش بانک مرکزی، در مهرماه 0/2 درصد افزایش یافته است. تورم سالانه در گروه پوشاک و کفش نیز به میزان 2/17 درصد گزارش شده است. به جز این سه گروه (تحصیل، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و پوشاک‌وکفش)، نرخ تورم در دیگر گروه‌ها (9 گروه باقی‌مانده) در سطحی کمتر از دو درصد قرار داشته است.