فرارو- صدای بخش فارسی رادیو بی بی سی، نخستین صدایی بود که ایرانیان از جعبه های بزرگی که هر کدام به اندازه تلویزیون های امروزی بودند شنیدند. در آن زمان و به دلیل رقابت موجود میان آلمان و انگلستان برای نفوذ در ایران، ژرمن ها نیز بلافاصله واکنش نشان دادند و بخش فارسی رادیو برلن را راه اندازی کردند.
به این ترتیب ساکنان تهران که به تازگی از روشنایی برق درخانه هایشان بهره مند شده بودند هر شب پای سخن گویندگانی می نشستند که صدایشان از برلن یا لندن بر روی امواج رادیویی به ایران می رسید.
این همه مدت ها پیش از آن رخ داد که در 4 ارديبهشت 1319، راديو ايران با 80 هزار تومان بودجه در ساختمان بيسيم قصر افتتاح شود.
از روز 25 دیماه، بخش فارسی تلویزیون بی بی سی، به کمک دیش های ماهواره ای به خانه های ایرانیان سرک می کشد. جالب این که بی بی سی که 6 دهه پیش پیشگام حضور رادیویی در ایران بود اکنون در شرایطی به فکر رساندن تصویر خود به ایران افتاده است که از مدت ها پیش رسانه های دیگر - که اغلب در طیف مخالفان نظام جمهوری اسلامی جای می گیرند- در این زمینه از آن پیشی گرفته اند.
تلویزیون فارسی بی بی سی از 25 دی می آید
دست اندرکاران و چهره های رسانه ای کابینه نهم با موجی از انذار و هشدار به پیشباز بی بی سی رفته اند. این واکنش به ویژه از آن رو که شایان توجه است که واکنشی هایی از این دست را حتا در برابر حضور انبوه تلویزیون های لس آنجلسی و voa که خط مشی آن ها آشکارا در جهت براندازی نظام سیر می کند نیز شاهد نبوده ایم.
دفتر بی بی سی فارسی مجوز فعالیت در ایران نداردیک عضوکميسيون امنيتملی و سياستخارجیمجلس نیز در این رابطه گفت: «اخيراً دستگاههای اطلاعاتی ايران متوجه شدند که شبکه خبری B.B.C برای کارخبری به ايران نيامده بلکه درصدد است يک شبکه اطلاعاتی با حمايت سفارت انگلستان در ايران، راه اندازی کند.»
دستگيری دو تيم بی بی سی در ايران به هر روی و با وجود آن که مقامات كشورمان مجوز فعالیت خبرنگاران این شبكه تلویزیونی را در ایران صادر نکرده اند تعداد زیادی از خبرنگاران این شبكه برای پوشش اخبار کشورمان در كشورهای همسایه مستقر شده اند.
این رویداد از منظر تحلیل رسانه ای این پرسش مهم را مطرح می کند كه عملكرد شبكه فارسی بی بی سی - در حالی كه خبرنگارانش اخبار كشورمان را دورا دور پوشش می دهند و عملا الزامی به رعایت دغدغه های مسولان نخواهند - چگونه خواهد بود. در صورتی كه مسوولان مجوز فعالیت خبرنگاران این شبكه در كشورمان را صادر می كردند رویكرد این شبكه و در صد صحت اخبار به چه صورت می شد؟
تجربه نشان داده بنگاه خبری بی بی سی تاثیر گذاری در بلند مدت را به جای زود بازده بودن هدف قرار می دهد و براین اساس لازم است روشی منطقی و عقلانی برای برخورد با این رسانه در حال شکل گیری برگزینیم.
از سوی دیگر این موضوع در عمل به اثبات رسیده است که سخت گیری های بی مورد، برخوردهای سلبی، اخراج خبرنگاران و محدود كردن فعالیت رسانه های خارجی در نهایت خودمان را متضرر می كند و چهره كشور را در جامع بین المللی مخدوش می سازد.
واقعیت این است که اگر اجازه ندهیم در داخل كشورمان خبرنگاران خارجی براساس مشاهده و تحقیق اقدام به تولید خبر كنند اولین اتفاقی كه رخ می دهد این است كه قطعا آنها بدون این دو عنصر و براساس شنیده هایشان، اقدام به تولید خبر خواهند كرد و این امر سبب می شود اخبار رسانه های خارجی با واقعیت های داخل كشورمان فاصله زیادی داشته باشد.
کارشناسان معتقدند اگرچه رسانه های خارجی اغلب سیاست دولت های متبوع خود را پی گیری می كنند اما جلوگیری از حضور این رسانه ها در كشور نیز راه حل مناسبی نیست و در واقع پاك كردن صورت مساله محسوب می شود. این رسانه ها به خواست و میل ما توقف نمی كنند و به طور حتم به كار خود ادامه خواهد داد و در نهایت این ما هستیم كه فرصت انتشار اخبار واقعی و بدون جهت گیری خاص را از دست می دهیم.
گزاف نیست اگر بگوییم یكی از مهمترین دلایلی كه سبب شده رسانه های دنیا دریافت درستی از شرایط كشورمان نداشته باشند نیز همین محدودیت هایی است كه برای حضور و فعالیت آنها در داخل كشور به وجود آورده ایم.
تلوزیون فارسی BBC با توپ پر می آید
دكتر مهدى محسنیان راد پژوهشگر حوزه ارتباطات و استاد دانشگاه در این رابطه معتقد است: راه اندازی شبكه تلوزیونی فارسی بی بی سی اتفاق ساده ای نیست و از چندین جهت باید به آن توجه شود.
او یاد آوری می کند: بخش فارسی رادیو BBC قبل از تاسیس رادیو ایران (1319) راه اندازی شد، در واقع ابتدا تنها صدای فارسی كه از رادیوهای لامپی به گوش مردم كشورمان می رسید صدای بخش فارسی رادیو BBC بود. سابقه طولانی و تجربیات زیاد بی بی سی در تولید برنامه برای فارسی زبانان و موفقیت هایی كه این پایگاه خبری در طول حیات خود كسب كرده، همه و همه سبب می شود كه راه اندازی شبكه تلوزیونی فارسی بی بی سی از اهمیت ویژه ای برخوردار شود.
دكتر محسنیان می افزاید: مدیران شبكه تلوزیونی بی بی سی از مسئولان كشورمان خواستند كه مجوز حضور و فعالیت در ایران را به آنها بدهند و اعلام كردند اگر این مجوز به آنها داده شود خود را ملزم به رعایت موازین جمهوری اسلامی خواهند دانست كه طرح چنین مساله نیز بی سابقه بوده است. اما در هر صورت دولت با فعالیت و حضور خبرنگاران این شبكه در ایران موافقت نكرد اما می توان تصور كرد اگر اجازه فعالیت به خبرنگاران این شبكه تلوزیونی در داخل كشور داده می شد محتوا و رویكرد این شبكه تا چه حد می توانست با آنچه در این شرایط كنونی شكل می گیرد متفاوت باشد.
این پژوهشگر حوزه ارتباطات می گوید: موضوع دیگری كه در ایجاد شبكه تلوزیونی فارسی BCC مورد سوال و قابل توجه است این است كه بنگاه خبری بی بی سی با حدود 70 سال سابقه پخش برنامه های خبری چرا اینقدر دیر و پس از شكل گیری شبكه هایی مانند صدای آمریكا به فكر ایجاد شبكه تلوزیونی فارسی زبان افتاده است و چرا ماه ها پس از اولین اخبار راه اندازی این شبكه، قرار است شبكه فارسی زبان بی بی سی آغاز به كار كند؟
به اعتقاد محسنیان راد «این پرسش ها یك پاسخ روشن و كاملا واضح دارد و آن اینكه در پشت این كار تدابیر ارتباطی قوی وجود دارد كه تاكنون در هیچ یك از شبكه های تلوزیونی به اصطلاح لس آنجلسی وجود نداشته و ما باید بدانیم كه مدیران این شبكه سنجش و پیش بینی همه جوانب امر را كرده اند.»
او با بیان اینكه «در پشت تدابیر ارتباطی این شبكه نیز یك سنت دیرینه بنگاه خبری بی بی سی وجود دارد كه آن اعتماد سازی از طریق روش های گوناگون است» می افزاید: تلوزیونی فارسی بی بی سی به دنبال آن خواهد بود كه نیازهای زمین مانده ارتباطی جامعه ایران را تامین كند تا مخاطبان زیادی را جذب كند، در این میان ما باید بررسی كنیم كه كدام نیازهای ارتباطی مغفول و زمین مانده تا خود و توسط رسانه های داخلی به تامین آن اقدام كنیم.
عدم صدور مجوز مشکل را حل می کند؟مشهور است که در جهان امروز تنها كشورهایی می توانند در عرصه بین الملل تاثیر گذار باشند كه رسانه های قدرتمندتری داشته باشند، این در حالی است که رسانه های دخلی کشور هم اکنون با مشکلات بسیاری - از دغدغه های مالی گرفته تا فشارهای پیدا و پنهان و خودسانسوری - دست و پنجه نرم می کنند.
به اعتقاد کارشناسان در این شرایط و در حالی که رسانه های داخلی عملا توان رقابت با رسانه های قدرتمند و بانفوذ خارجی را تا حدود بسیاری از دست داده اند، برخوردهای سلبی و محدود كردن فعالیت رسانه های خارجی نیز کارآیی چندانی نخواهد داشت.
یک کارشناس رسانه نیز در این مورد معتقد است: متاسفانه در کشور ما به ایجاد پایگاه های قوی خبری معتبر و تربیت خبرنگاران حرفه ای توجه جدی نمی شود و نیروهای حرفه ای موجود نیز یا خانه نشین می شوند و یا از کشور خارج شده و در رسانه های خارجی مشغول به کار می شوند.
او با تاکید براینکه هیچ مشکلی با محدود کردن فعالیت های رسانه های خارجی در کشور حل نمی شود گفت: باید به جای اینکه درهای کشور را بر روی رسانه های خارجی ببندیم به فکر تقویت خود باشیم و و فکری برای روزنامه های خود بکنیم که روز به روز ار تیراژشان کاسته می شود.
او می افزاید: اگر فرصت حضور و فعالیت رسانه های خارجی در داخل کشور ایجاد کنیم تا خبرنگاران مستقیما به منابع خبری دسترسی داشته باشند خود به خود برخی از موضع گیری ها که ناشی از عدم آگاهی از وضعیت داخلی کشورمان است تعدیل می شود.
بیایند یا نیایند؟وزارت ارشاد در مقابل رییس جمهور!
محمود احمدی نژاد در آخرین سفر خود به مقر سازمان ملل در نیویورک حتی تا جایی پیش رفت که در پاسخ به سوال یكی از خبرنگاران شبكه تلوزیونی صدای آمریكا كه گفته بود چرا خبرنگاران این شبکه نمی توانند به تهران بیایند گفت: من از شما دعوت می كنم به تهران بیایید.
با این وجود عملکرد وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی تفاوتی 180 درجه ای را با اظهارات رییس جمهور نمایان می کند. این وزارتخانه مدت ها است که مجوز جدیدی برای آغاز به کار دفتر نمایندگی رسانه های خارجی صادر نكرده است.
این رویکرد وزارت ارشاد حتا دامنگیر برخی خبرنگاران و رسانه هایی شده است که کارنامه گذشته آن ها حاکی از اتخاذ شیوه ای بی طرفانه و واقع بینانه در مورد پوشش اخبار ایران است.
برای نمونه درخواست صدور مجوز برای فعالیت «اولریش تیلنگر» خبرنگار معروف تلوزیون سویس كه خود و رسانه متبوعش مواضع مثبت و نگاه واقع بینانه ای نسبت به كشورمان دارند - باوجود موافقت وزارت امور خارجه- پس از ماه ها همچنان بدون پاسخ مانده است.
به هر روی، چه بخواهیم چه نخواهیم، از عصر چهارشنبه تلویزیون بی بی سی میهمان ناخوانده خانه های ایرانیان خواهد بود. شاید برخی عقربه ساعت هایشان را به وقت گرینویچ تنظیم کنند!
