هنوز گرد سفر از تن هیات مذاکره‌کننده ایران پاک نشده بود که صدای انتقاد‌ها بلند شد. انتقاد به چرایی «محرمانه» بودن مذاکرات.
محمد صدر، معاون پیشین وزارت امور خارجه و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در زمینه انتقادات به «بهار» می‌گوید: «دولت یازدهم قصد ندارد صدای منتقدان را قطع کند؛ اما وزارت امور خارجه بدون توجه به انتقادات بی‌اساس به دنبال اجرای سیاست‌های دولت است.» به گفته او پافشاری بر انتشار مفاد مذاکرات از اساس بی‌مورد است زیرا مسئولان ارشد نظام در جریان مذاکرات و طرح پیشنهادی ایران هستند. از سوی دیگر محرمانه ماندن مذاکرات تا زمان حصول شرایط یک رویه قدیمی در وزارت امور خارجه ایران و بعضی دیگر از کشورهای جهان است.
چرا تیم دیپلماسی دولت یازدهم ترجیح می‌دهد مشروح مذاکرات ژنو را محرمانه نگه دارد؟
محرمانه نگه داشتن مشروح مذاکرات تا زمان حصول نتیجه یک رویه قدیمی در وزارت امور خارجه ایران و تعداد زیادی از کشورهای دیگر دنیاست. البته مقصود از «محرمانه باقی ماندن مشروح مذاکرات»، محرمانه باقی ماندن جزییات مذاکرات یا پیشنهادهای طرفین مذاکره‌کننده است نه کلیات آن. همان‌طور که می‌دانید تیم مذاکره‌کننده ایرانی پیش از سفر به ژنو سیاست‌های کلی دولت یازدهم را در امر مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 به اطلاع عموم مردم رساند. پس از پایان مذاکرات نیز وزیر امور خارجه ایران در دیدار با مقام‌های مسئول و تصمیم گیرنده، مفاد مذاکرات را مطرح کرد. اما جزییات این مذاکرات تا زمانی که طرفین به توافق نسبی نرسیده باشند و برای انتشار آن‌ها به تفاهم نرسند مطرح نشده باقی می‌ماند. البته مقصود از «محرمانه» ماندن، عدم انتشار مفاد مذاکرات و طرح پیشنهادی است زیرا تمام مقامات ذی‌صلاح و تصمیم گیرنده در این حوزه در جریان طرح پیشنهادی ایران بودند.
منظور شما از اینکه مقامات ذی‌صلاح در جریان طرح پیشنهادی ایران بودند، این است که پیش از ارائه در مذاکرات ژنو به اطلاع مقامات عالی نظام رسیده است؟
بله، تمام کسانی که باید در جریان مفاد طرح پیشنهادی قرار می‌گرفتند پیش از سفر هیات دیپلماسی ایران به ژنو، در جریان مفاد طرح پیشنهادی ایران بودند. کسانی که امروز بر لزوم افشا و انتشار مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 پافشاری دارند، گمان می‌کنند وزارت امور خارجه راسا در جریان مذاکرات ژنو عمل کرده است درحالی که همان‌طور که گفتم تمام مسئولان نظام از بالاترین مقام تا پایین‌ترین مقام در جریان طرح پیشنهادی تیم مذاکره‌کننده ایران قرار داشتند و مفاد این طرح مورد تایید آن‌ها بوده است.
پیش از آغاز دور جدید مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 مشروح مذاکرات و پیشنهادهای دو طرف، محرمانه بود. چرا بخشی از جریانات تندرو تا این حد بر لزوم افشای مفاد مذاکرات پافشاری دارند؟
وزارت خارجه جمهوری‌اسلامی زیر نظر مجموعه هیات دولت عمل می‌کند اما نباید فراموش کرد که مجموعه دولت، وزارت امور خارجه و هیات‌های مذاکره‌کننده ایران تحت نظر مقام رهبری هستند. همین موضوع باعث می‌شود که مسائلی در این سطح بدون هماهنگی مسئولان صورت نگیرد. تاکید می‌کنم که تمام مقام‌های مسئول در زمینه مذاکرات ژنو در جریان امور قرار گرفته‌اند. جریانات تندرو نیز باید یک گفته از امام‌خمینی (ره) را در نظر داشته باشند. امام درباره مذاکرات محرمانه می‌گفتند: «محرمانه ماندن مذاکرات ایرادی ندارد، اما مذاکره‌کنندگان در نظر داشته باشند که اگر روزی لازم شد مفاد این مذاکرات به اطلاع عموم برسد، شرمنده مردم نشوند.» در این مذاکرات هم مسائل به‌گونه‌ای پیش رفت که مطمئن باشید روزی که مفاد آن برای اطلاع عموم منتشر شود، هیات مذاکره‌کننده سربلند خواهد ماند.
با توجه به این موضوع که هیات مذاکره‌کننده ایرانی از سوی مقامات ذی‌صلاح تایید شده‌اند، هیاهو‌های ایجاد شده پیرامون مذاکرات ژنو زیر سوال بردن سیاست‌های کلی نظام در حوزه دیپلماسی نیست؟
به مسائل این‌گونه نگاه نکنید، دولتمردان نیز نمی‌خواهند مخالفت‌هایی که با طرح‌ها و ایده‌هایشان صورت می‌گیرد با سیاست‌های حذفی مواجه شود. ما معتقدیم همه شهروندان این کشور باید در اعلام نظرات خود آزاد باشند. به‌ویژه نظراتی که حاوی انتقاد نسبت به سیاست‌های دولت است. امیدواریم امور به‌گونه‌ای پیش برود که دهان افراد منتقد بسته نشود. اما مهم این است که وزارت امور خارجه دولت یازدهم تسلیم این جوسازی‌ها نمی‌شود. وزارت امور خارجه و تیم دیپلماسی جدید کشور، تصمیم دارد سیاست‌های خود را در امور بین‌الملل بدون اینکه تحت‌تاثیر انتقاد‌ها قرار بگیرد، ادامه دهد. جریانات تندروی داخل کشور گمان می‌کنند یا میخواهند این‌گونه نشان دهند که وزارت خارجه به تنهایی درباره این مذاکرات اقدام کرده است، درحالی که محتوای طرح پیشنهادی هیات مذاکره‌کننده ایران در ژنو در بالاترین سطح مسئولان نظام مطرح شد و مورد موافقت و تایید قرار گرفت.
اما انتشار انتقادهای بعضی جریان‌های تندرو و پافشاری این گروه‌ها بر لزوم انتشار مفاد مذاکرات باعث شده بعضی از رسانه‌های خارجی مساله حاکمیت دوگانه در کشور را مطرح کنند. روزنامه وال‌استریت‌ژورنال در گزارشی با اشاره به این انتقاد‌ها نوشته است که بخش‌هایی از حاکمیت با اقدامات دولت و وزارت خارجه در مذاکرات ژنو موافق نیستند.
وجود مخالفت‌ها با تغییر رویکرد ایران و کشورهای 1+5 محدود به ایران نمی‌شود، در آمریکا نیز گروه‌های تندرویی هستند که با تلاش‌های ایران و دستاورد‌های مذاکرات 1+5 مخالف هستند. البته سرآمد مخالفان را می‌توان در اسراییل دید. در گذشته افراطیون داخلی و خارجی باعث تقویت یکدیگر می‌شدند و به همین دلیل بود که می‌دیدم مخالفت‌های تندروهای خارجی و داخلی می‌توانست جلوی اجرای سیاست‌های دولت‌ها را بگیرد اما پس از استقرار دولت جدید در ایران به سمت‌وسویی می‌رویم که افراطی‌ها دیگر نه تنها نمی‌توانند یکدیگر را تقویت کنند، بلکه حتی باعث ضعف هم می‌شوند. به همین دلیل نباید نگران مخالفان داخلی یا خارجی بود. از سوی دیگر مخالفان خارجی، افراطیون اسراییلی، افراطیون سنا یا مجلس نمایندگان آمریکا نمی‌توانند با تاکید بر وجود مخالفان داخلی بر طبل حاکمیت دوگانه در ایران بکوبند. درباره مسائل هسته‌ای و مذاکرات ژنو از بالاترین تا پایین‌ترین مقامات مسئول در جریان مسائل قرار گرفته‌اند.
برخی جریانات تندرو معتقدند تمایل دولت برای محرمانه نگه داشتن مشروح مذاکرات عملا توسط هیات‌های مذاکره‌کننده کشورهای 1+5 بی‌نتیجه می‌ماند، آیا طرفین این مذاکرات ملزم به رعایت اصل محرمانه بودن مذاکرات هستند یا تنها هیات دیپلمات‌های ایرانی بر این موضوع پافشاری دارد؟
همان‌طور که پیش‌تر گفتم این اعتراضات به هیچ عنوان مهم نیست. زمانی که توافقی صورت می‌گیرد، طرفین موظف هستند به آن توافقات پای‌بند باشند. محرمانه ماندن مفاد مذاکرات مورد توافق هر دو طرف مذاکره‌کننده بوده است. طبیعی است که وقتی موضوعی از این دست مورد توافق قرار می‌گیرد، باید از سوی هر دو طرف رعایت شود. رعایت این توافق وفای به عهد است. البته این مذاکرات در شرایط فعلی محرمانه است و به محض آن‌که مذاکرات به نتیجه برسد، مفاد آن به اطلاع عموم خواهد رسید.
این بار هم همانند هشت سال پیش میخواهند ایران را تا مرز تعلیق فعالیتهای هسته ای پیش ببرند، اما به کوری چشم حسودان بازهم تیرشان به سنگ خواهد خورد، چون روحانی از یک سوراخ دوبار نیش نمی خورد، يعنی امیداواریم که نخورد.