چند می‌گیری فحش بخوری؟

در فوتبال همیشه گفته می‌شود دو تیم در مقابل هم به میدان می‌روند و برگزارکننده بازی هستند؛ 22بازیکنی که تمام تلاش خود را می‌کنند تا بهترین عملکرد را داشته باشند. اما در کنار این دو تیم، تیم دیگری هم وجود دارد که از نظر نفرات کمتر از دو تیم دیگر است، اما عملکرد آن چهار تا شش‌نفر به‌طور مستقیم روی نتیجه یک دیدار تاثیر‌گذار است. تیم داوری، یک مسابقه فوتبال اگر عملکرد خوبی داشته باشند که گفته می‌شود، کار خود را انجام دادند، اما اگر عملکرد آنها ضعیف باشد، ممکن است یک جنجال بزرگ پیش بیاید که حتی باعث ناهنجاری‌های اجتماعی شود. حالا این داوران که نقش بسیار زیادی در پیروزی و ناکامی یک تیم با عملکرد خود دارند، چقدر حقوق می‌گیرند؟ آنچه مسلم است در اروپا و در کشورمان حق‌الزحمه‌ای که داوران می‌گیرند به‌مراتب کمتر از بازیکنان فوتبال است. به همان نسبت که در اروپا داوران تفاوت حقوق دارند، در داخل کشور خودمان هم همین‌گونه است.

اما این تنها وجه مشترک بین داوران ایرانی و اروپایی و تفاوت‌ها بسیار زیاد است. اصلی‌ترین و مهم‌ترین دلیل تفاوت امنیت مالی و حقوقی داوران است. در اروپا داوران بعد از بازنشستگی و آسیب‌دیدگی به حال خود رها نمی‌شوند و به‌طور کامل از آنها حمایت می‌شود، هرچند که قضاوت مسابقاتی مثل مسابقات ایران شغل دوم داوران محسوب می‌شود، اما این عمل باعث نمی‌شود که داوران فراموش شوند.

شاید گفته شود باتوجه به اینکه قضاوت مسابقات، شغل دوم داوران است، اما شغل اول داوران مطرح کشورمان چیست و منبع اصلی درآمد آنها چه چیزی است که باعث می‌شود، بازهم با اشتیاق و با کمترین حق‌الزحمه‌ای بیایند و یک مسابقه فوتبال را قضاوت کنند؟ مسابقاتی که در اکثر آنها اولین متهم ناکامی یک تیم از سوی مدیر باشگاه تا طرفداران، داوران مظلوم فوتبال هستند. هرچند در فصل اخیر فوتبال کشور مخاطبان شاهد هستند که به‌خاطر کسر امتیاز از چند تیم به نوعی از تماشاگران زهرچشم گرفته شد تا کمتر به داوران توهین و فحاشی کنند. اما سال‌ها شاهد این بوده‌اند که داوران به دلیل مواردی نه‌چندان مهم مجبور شدند تا توهین علیه خود و خانواده خود را تحمل کنند و حتی بعضی مواقع مانند رفیعی داور بازی پرسپولیس و داماش بازی را نیمه‌تمام اعلام کنند. در لیگ یک و دسته‌های پایین‌تر اوضاع داوران بسیار ناامیدکننده است، داوران وسط در لیگ یک 350‌هزارتومان دریافت می‌کنند و هرچه رده و پایه مسابقات پایین‌تر می‌رود، حقوق داوران هم افت می‌کند.

داوران برای قضاوت خود حق‌الزحمه ناچیزی می‌گیرند، در حالی که مسوولیت بزرگی برعهده دارند. داوران وسط در فوتبال کشورمان برای بازی‌های لیگ‌برتر در هر بازی 500‌هزارتومان حقوق دریافت می‌کنند. داوران کنار یا همان کمک‌ها 250‌هزارتومان و داور چهارم 220‌هزارتومان. چند سالی می‌شود که حقوق داوران همین مقدار است در حالی که تورم همچنان بالا و بالاتر می‌رود. کمیته داوران برای فصل سیزدهم لیگ‌برتر می‌خواست تا حقوق داوران وسط را به 800‌هزارتومان برساند، اما به دلیل کمبود منابع مالی که حتی باعث لغو اردوهای تیم‌ملی می‌شود، فدراسیون فوتبال با این افزایش قیمت به‌شدت مخالفت کرد.

اما وضعیت داوران بین‌المللی و درجه یک کشورمان به بدی سایر همکاران خود نیست؛ داورانی مانند علیرضا فغانی، محسن ترکی، محسن قهرمانی و حتی کمک داوران مانند، سخندان و کامرانی‌فر درآمد خوبی از بازی‌های بین‌المللی دارند. داور وسط برای یک بازی بین‌المللی که پنج روز ماموریت آن طول می‌کشد، روزی صددلار می‌گیرد که در مجموع 500‌دلار می‌شود و با توجه به نرخ‌دلار، حدود یک‌میلیون‌وچهارصد‌هزارتومان برای یک بازی بین‌المللی به داور حق‌الزحمه می‌دهند. این نرخ برای داوران کمک 350دلار است. البته این حقوق برای مسابقات بازی‌های لیگ‌قهرمانان آسیا، مقدماتی جام‌جهانی و مقدماتی المپیک است. اما برای مسابقاتی مانند جام‌جهانی در هر رده‌ای به داوران 10‌هزاردلار حقوق و روزی صددلار هم به‌عنوان هزینه داده می‌شود. به‌طور مثال، فغانی که در جام‌جهانی جوانان دو دیدار را قضاوت کرده است، حدود 11‌هزاردلار حقوق گرفته است. البته تمامی هزینه‌های رفت‌وآمد و اسکان برعهده کنفدراسیون آسیا و فیفاست. اما همه‌چیز برای داوران بین‌المللی کشورمان به همین خوبی هم نیست، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا به سختی می‌توانند حقوق داوران کشورمان را واریز کنند و برای همین مدت‌ها داوران بین‌المللی با مشکلاتی روبه‌رو بودند، به نظر می‌رسد بالاخره کمیته داوران و داوران کشورمان راه حلی برای این مشکل پیدا کردند.

داوران می‌گویند که با هزینه‌های موجود این حقوق نمی‌تواند کفاف زندگی آنها را بدهد. یک داور برای حفظ آمادگی خود باید حداقل چهارجلسه در هفته تمرینات فشرده‌ای را پشت سر بگذارد و از نظر تغذیه هم در سطح بسیار عالی باشد تا بتواند 90 دقیقه در زمین و بر سر هر صحنه، حضور نزدیکی داشته باشد. فدراسیون به غیر از لباس داوری و لوازم مورد احتیاج آنها هیچ کمک دیگری به داوران نمی‌کند و حتی استخر و سونا که واجب است بعد از هر تمرین و مسابقه داوران از آن استفاده کنند به خرج خودشان است. البته در این میان یک استثنا هم وجود دارد، علی خسروی داور پیشکسوت کشورمان که در حال حاضر مدیر تربیت‌بدنی منطقه 15شهرداری تهران است، با توجه به امکانات مجموعه‌هایی که در این منطقه وجود دارد، به داوران کارت‌های این مجموعه‌ها را می‌دهد که بتوانند از سونا و استخر آنها استفاده کنند. ضمن اینکه داورانی که چهارجلسه تمرین می‌کنند و بعد یک مسابقه را در یک هفته شاید قضاوت کنند، نمی‌توانند به شغل اصلی خود رسیدگی لازم و مانند سایر همکاران خود در کار پیشرفت داشته باشند، ضمن اینکه همیشه باید پاسخگوی روسای خود هم باشند.

به‌طور کل یک داور وسط بین پنج تا 28 بازی در لیگ‌برتر قضاوت می‌کند که اگر متوسط را 20 بازی حساب کنیم، یک داور وسط حدود 10‌میلیون‌تومان درآمد دارد. از طرف دیگر، ناظران بازی‌ها در لیگ‌برتر چه ناظر بازی و چه ناظر داوری 200‌هزارتومان برای هر بازی می‌گیرند.

علی خسروی در مورد مشکلات داوری می‌گوید: «من دل پر دردی دارم، به نظرم به هیچ عنوان فدراسیون فوتبال احترام داوران پیشکسوت را ندارد، حتی برای بازی‌های ملی یک بلیت هم به آنها نمی‌دهد که حداقل یک احترامی برای آنها قایل شود. داوران حتی بایکدیگر متحد نیستند و یک کانون هم ندارند. به تازگی اقداماتی انجام دادند که شاید وزارت کشور مجوز یک اتحادیه را به آنها بدهد. داوران ما کمتر از یک تدارکاتچی که آب به دست بازیکنان می‌دهد، پول می‌گیرند و در این شرایط سالم‌بودن داوران یک شاهکار است.»

اما داوران با این همه مشکلات مالی شغل اصلی‌شان چیست، بعضی از این شغل‌ها حتی درآمدش کمتر از داوری است، دربین داوران از استاد دانشگاه تا راننده مسافربر پیدا می‌شود. با هم مرور می‌کنیم شغل اول داوران درجه یک کشورمان که سال‌های زیادی است در لیگ‌برتر قضاوت می‌کنند.
محسن ترکی معلم ورزش است، محسن قهرمانی در اداره مخابرات کار می‌کند، یدالله جهانبازی در آموزش‌وپرورش مشغول به‌کار است و سعید مظفری‌زاده عضو هیات‌مدیره یک شرکت راه‌وساختمان است، این آقای مهندس درآمد خوبی هم از این شرکت دارد و به  نظر می‌رسد در بین داوران وضع مالی‌اش از همه بهتر است. بیژن حیدری که مدتی است قضاوت نمی‌کند، جراح و ارتوپد است. فغانی کارمند شهرداری منطقه 20 تهران است. سخندان و کامرانی‌فر کمک‌داوران مطرح کشورمان، معلم ورزش هستند. بخشی‌زاده در شهرداری شهرقدس کارمند است. رضا کرمانشاهی شغل آزاد دارد (در ورامین ماشین خریدوفروش می‌کند). سیدمحمد سیدعلی کارمند سازمان ورزش شهرداری تهران است. جباری، هدایت ممبینی، حاج‌بابایی، حق‌وردی و محمود رفیعی معلم هستند. خانبان کارمند یک شرکت دولتی است. احمد صالحی کارمند دانشگاه خوزستان، اصفهانیان عضو شورای شهر زنجان، مسعود مرادی کارمند مخابرات، مسعود عنایت کارمند بیمه ایرانند حاجی‌پور نماینده شورای شهر یکی از شهرهای استان خوزستان است که البته شغل محسوب نمی‌شود، البته داوران دیگری هم هستند که شغل آزاد دارند، یا به شغل‌های دیگر می‌پردازند که احتمالا تمایل ندارند، علنی شود، مانند راننده مسافربر.

علی خسروی که خود در حال حاضر کارمند سازمان ورزش است، درمورد وضعیت خود می‌گوید: «اگر تامین بودم در زندگی و داوری پولی برای من داشت در 52سالگی نمی‌آمدم کارمند شوم که معلوم نیست چه زمانی می‌خواهم بازنشسته شوم. اگر به حرف برادر بزرگ‌ترم گوش می‌کردم و به همان مغازه سر پل جوادیه دلخوش بودم و به‌دنبال داوری نمی‌رفتم، با این مشکلات هم روبه‌رو نبودم که بعد از بازنشستگی از داوری مجبور باشم کارمند شوم.»