اگر چه نحوه برگزاري مناظره ميان نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري به گونه اي بود كه هيچ كمكي به روشن شدن مواضع اقتصادي نامزدها نكرد اما كلي گويي برخي از نامزدها در قبال موضوعات مطرح شده نيز حاكي از فقدان ساختار مشخصي براي حل اين مسائل بود.
اما پيش از مرور نظرات نامزدها در خصوص اشتغال و توليد بايد بدانيم كه:
- عمده دلايل تورم ناشي حجم بزرگ دولت، كسري بودجه، تزريق نقدينگي، رشد معوقات بانكي و افزايش پايه پولي در اقتصاد است.
- سوق نقدينگي به سمت توليد تنها با افزايش سود سرمايه گذاري در توليد امكان پذير است و سود فعاليت هاي سوداگرانه در شرايط كنوني بسيار بالاتر است.
- اخذ ماليات از فعاليت هاي سوداگرانه به دليل غير رسمي بودن اين فعاليت ها با مشكلات جدي روبرو است.
- معافيت هاي مالياتي و افزايش مهلت بازپرداخت تسهيلات در صورتي كه با نظارت همراه نباشد تنها به ايجاد زمينه براي رانت اقتصادي كمك مي كند.
- بيكاري و تورم دو چيز متناقض نيستند. افزايش هيچ يك منجر به كاهش آن يكي نمي شود. بلكه افزايش نقدينگي در شرايطي مي تواند منجر به رونق توليد و رشد نرخ اشتغال شود.
- در اقتصادي كه 87 درصد آن دولتي و بر پايه درآمد نفتي است، رقابت بخش خصوصي بي معنا است. از سوي ديگر قطع واردات منجر به انحصار توليدكنندگان دولتي مي شود.
- مشكل اشتغال فقدان نيروي متخصص نيست. 45 درصد بیکاران كشور را دانش‌آموختگان تشکیل می‌دهند.
غرضي: مشكل اشتغال ناشي از فقدان توليد و افزايش نرخ تورم است. براي رونق دادن به توليد هزينه سرمايه (سود پولی که بانک به سرمایه گذار می دهد) مي بايست كاهش يابد.
قاليباف: به دليلي كه نمي توان نقدينگي را به نفع توليد افزايش داد مي بايست اين مقدار را از نقدينگي را به جاي سفته بازي به سمت توليد برد. سهم تولید را از یارانه بايد در اولویت اول قرار گيرد. مي بايست به درآمدهای بدون تولید مالیات های قابل توجهی در نظر گرفته شود. بانک مرکزی مستقل شود. بايد سیاست های جبرانی مانند بیمه براي دهك هاي پايين در نظر گرفته شود. شبكه توزيع كالاهاي اساسي مي بايست بهبود يابد.
حداد عادل: بايد با پرداخت يارانه، معافيت هاي مالياتي و افزايش مهلت بازپرداخت تسهيلات از تعطيلي كارگاه هاي توليدي جلوگيري كرد. با اصلاحات ساختاری و اصلاحات سیاستگذاری می توانیم به تولید کمک کنیم.
ولايتي: بايد از كشاورزي و صنعت حمايت اساسي كرد. بايد محصولات كشاورزي بيمه شود، كشاورزان بازنشسته شوند و خريد محصولات بايد تضميني باشد. تا وقتی تولید مردمی نشود درست نمی شود. تسهيلات در نظر گرفته شده براي بخش خصوصی گران قیمت است.
رضايي: اشتغال از شاغل و شغل درست می شود. بیکاری و تورم دو چیز متفاوت است. بعضی وقت‌ها متناقض با هم عمل می‌کنند. مي بايست ساختار دولت را بر اساس تولید ملی شکل دهیم.
جليلي: باید از ظرفیت‌های کشاورزی و اقتصاد دانش‌بنیان و ارتباط صنعت و دانش حمايت كرد. باید به بحث فناوری اطلاعات و نفت و فولاد و مسکن توجه ویژه کرد. تولید باید رقابتی باشد. صنایع دستی می تواند چند میلیون شغل ایجاد کند. باید از کالاهای داخلی حمایت کنیم و اجازه واردات ندهیم.
عارف: مهمترین کار احیای سازمان مدیریت است. باید سهم صنعت را از هدفمندی یارانه ها پرداخت کنیم. نقدینگی کشور را باید به سمت صنعت ببریم. گردشگری 200 هزار شغل ایجاد می کند. مهمترین کار ثبات اقتصادی است و ما باید اصلاحات ساختاری انجام دهیم. بايد محصولات کشاورزی بیمه شوند. با جدی گرفتن کسب و کار خانگی به 18 ميليون زن خانه دار كمك مي شود.
روحاني: راه حل اصلی بهبود شرایط کسب و کار است. علاوه بر اين آموزش نیروی انسانی متخصص و ماهر به عنوان یکی از راه های کار است. بايد نگاه ها از مصرف محوری به تولید محوری تغيير كند. باید خصوصی سازی واقعی انجام شود. انحصارات مي بايست برداشته شود.
