«ما از تحریمهای آمریکا ترسی نداریم. به آنها عادت کردیم. تحریمها به هیچ وجه روی سیاست ما تاثیر نخواهند گذاشت. همکاری ما با ایران چند وجهی است و همکاری دفاعی متناسب با نیازهای دو طرف و تمایل دوجانبه پیش خواهد رفت.»
حدود یک ماه پیش، وقتی آمریکا درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه را به شورای امنیت سازمان ملل تحویل داد و سپس با مخالفت اروپایی مواجه شد، به شدت از اروپا انتقاد کرد و نماینده آمریکا در سازمان ملل حتی اروپا را به همدستی با ایران متهم کرد. اما این بار آمریکا کاملا سکوت کرد. این سکوت میتواند نشانه هماهنگی میان دو طرف باشد، خصوصا که چند روز قبل از اعلام بازگشت تحریمهای بین المللی، وزرای خارجه آمریکا و بریتانیا درباره ایران رایزنی کردند.
در عالم سیاست معمولا واکنشهای رسمی بعد از کنشها اتفاق میافتند. اما اروپاییها این بار برخلاف رویه قدیمی شان که در واکنش نشان دادن کمی تامل میکنند، قبل از اینکه رسما بازگشت تحریمها از سوی آمریکا اعلام شود، واکنش نشان دادند و با این اقدام کاخ سفید مخالفت کردند. امری که ظاهرا به ایران برای ماندن در برجام دلگرمی بیشتری داد.
اما در مقابل، کارشناسانی از قبیل خوش چشم میگویند سیاستهای احتمالی بایدن در مقابل ایران در صورت پیروزی، تفاوت چندانی با سیاستهای فعلی ترامپ در مقابل ایران ندارد. بلکه به عکس، پیروزی بایدن به ضرر ایران تمام خواهد شد چرا که بایدن ضمن ایجاد جبهه بین المللی واحد علیه ایران، به وحدت فعلی در داخل ایران ضربه خواهد زد.
کارشناسان مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو
بهشتی پور با اشاره به بیانیه مشترک ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، اظهار داشت: این همکاری ایران و آژانس بسیار موثر بود چراکه به زودی قرار است، نشست فصلی شورای حکام برگزار شود و اگر مسائل بین ایران و آژانس برطرف نمیشد، به احتمال زیادی شورای حاکم پرونده هستهای را به خاطر جنبههای نظامی ایران یا همان PMD،را به شورای امنیت ارسال میکرد و دوباره آن شش قطعنامهای که ذیل فصل هفتم ملل متحد به تصویب رسیده بود، باز میگشت.
به هر حال به نظر میرسد که اروپاییها از امکان نجات برجام مأیوس شده اند چرا که به این جمع بندی رسیده اند که آمریکا هدفی جز نابود کردن برجام ندارد. در سایه این تحولات، اروپا سر دو راهی قرار گرفته است؛ اگر با آمریکا همراهی کند، برجام را از دست خواهد داد و اگر برجام را انتخاب کند، شکاف میان اروپا و آمریکا عمیقتر خواهد شد. باید منتظر ماند و دید که اروپاییها کدام گزینه را انتخاب خواهند کرد.
در این میان، باید به انتخابات آمریکا نیز اشاره کرد. فرآیند فعال سازی مکانیسم ماشه زمان بر است و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به پایان خواهد رسید. بنابراین، ممکن است ایران با هدف تامل بیشتر درباره نوع پاسخ خود تا بعد از مشخص شدن نتایج انتخابات آمریکا صبر کند. چرا که اگر جو بایدن پیروز شود، با وجود فعال شدن مکانیسم ماشه، آمریکا ممکن است به برجام بازگردد. هرچند که این کار در عمل بسیار سخت خواهد بود. به هر حال، بایدن علنا گفته است که او در صورت پیروز شدن در انتخابات به برجام بازخواهد گشت.
به هر حال، شورای امنیت در آستانه یک نبرد دیپلماتیک سرنوشت سازی قرار گرفته است که احتمالا پیامدهای بلندمدتی برای نظم بین المللی خواهد داشت. در این میان، برجام نیز به پیچ خطرناکی رسیده است که اگر از این پیچ به سلامت عبور کند، احتمال احیای آن در آینده نه چندان دور وجود دارد. هر چند که این احتمال روز به روز کم رنگتر میشود.
مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو
مهدی مطهرنیا استاد دانشگاه با اشاره به اینکه دو راه برای ادامه برجام میتوان متصور بود،اظهار داشت: راه اول بر این امر مبتنی است که ایران ۵ گامی را که در جهت کاهش تعهدات برجامی خود برداشته کاهش دهد، این امر با توجه به مسیری که طی شده قدری سخت است، اما باید دید تحولات به چه سمت و سویی حرکت خواهد کرد..
اگر طبق اظهارات روحانی، ایران سطح غنیسازی را از ۳.۶۷ درصد فعلی بالاتر ببرد، در آن صورت، احتمالا مسئله اصلی این خواهد بود که آیا اروپا از بند موسوم به بازگشت سریع (Snapback) تحریمها استفاده خواهد کرد یا خیر. در سال ۲۰۱۵، شورای امنیت سازمان ملل متحد، با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱، توافق هستهای را تایید و تحریمهای سازمان ملل را رفع کرد. بند بازگشت سریع تحریمها در همین قطعنامه مندرج شده و به طرفهای برجام اجازه میدهد که در صورت اثبات عدم پایبندی ایران به توافق هستهای، تحریمها را سریعا علیه ایران بازگردانند.