مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا در ژنو تکذیب شد.
تهران و واشنگتن در انتظار گامهای بعدی
مقامات ایران در هفتههای اخیر مواضع جدیدی اتخاذ کرده اند که نشان میدهد به از سرگیری گفتگوها، البته با واسطه دیگر کشورها امید دارند. ازادی زندانیان ایرانی و امریکایی در دو کشور بر اثر گفتگوهای غیرمستقیم و ازادسازی شش میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران از کره جنوبی باعث شده تا برخی فضا را به نفع گفتگوها گزارش کنند.
سخنگوی وزارت خارجه قطر در اظهاراتی گفت که دوحه شاهد استقبال گسترده بینالمللی از موفقیت قطر در ایجاد توافق تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن بود؛ بهویژه که این اتفاق در آغاز نشستهای مجمع عمومی سازمان ملل رخ داد.
یک کارشناس مسائل بینالملل:
فرجیراد، کارشناس مسائل بینالملل گفت: آمریکا به انتخابات مهم به نام ریاستجمهوری نزدیک شده، جمهوریخواهان نمیخواهند دموکراتها موفق شوند به همین دلیل دولت آمریکا نگران است که این مذاکرات علنی شود. اگر مطمئن بود که حتماً این مذاکرات به نتیجه میرسد آمریکا این را تأیید میکرد، یعنی علنی میکرد.
مقامات قطری پیامها را منتقل میکردند که ملاحظات لجستکی آن به محتاطانهترین شکل ممکن بود؛ طبق گفته یک مقام رسمی آمریکایی، دیپلماتهای قطری و آمریکایی پیامهای مکتوب مبادله میکردند.
بررسی گزارش نیویورکتایمز و رویترز از مذاکرات ایران و آمریکا
در صورت صحت گزارش نیویورکتایمز، ایران توانسته است بهصورت دوفاکتو غنیسازی ۶۰ درصدی اورانیوم خود را از سوی طرف آمریکایی رسمیت ببخشد و بخشهایی از پولهای بلوکهشده در عراق و کرهجنوبی را آزاد کند و همچنین آمریکا دیگر تحریم جدیدی مرتبط با برنامه هستهای ایران علیه جمهوری اسلامی اعمال نخواهد کرد.
برت مکگورک، هماهنگکننده خاورمیانه کاخ سفید، در ۸ ماه مه به طور مخفیانه به عمان سفر کرد تا با مقامات عمانی درباره تماس دیپلماتیک احتمالی با ایران در رابطه با برنامه هستهایاش، همانطور که هفته گذشته اکسیوس گزارش داد، گفتگو کند.
کربی با بیان اینکه قصد ندارم برچسبی روی مذاکرات بزنم و بگویم آخرین فرصت است، اما در عین حال مدعی شد: یک توافق روی میز است. به نظر میرسد برای دستیابی به توافق، زمان رو به اتمام است و بار دیگر از ایران میخواهیم این توافق را بپذیرد.
فریدون مجلسی
با توجه به اینکه موضع جمهوری اسلامی پافشاری بر رفع هرگونه تحریم است، معلوم نیست منظور آقای عراقچی که نسبت به پیشرفت مذاکرات اظهار خوشبینی کرد دقیقا چیست. آیا ایران در موضع خود تخفیف داده، یا آمریکا از اصرار بر تحریمهای غیربرجامی چشمپوشی کرده است؟
در ماههای اخیر اتفاق جدیدی افتاده است. ایران به میزان قابلتوجهی از محدودیتهای برجام در مورد میزان مجاز غنیسازی اورانیوم فراتر رفته و شروع به تولید هر چه سریعتر سانتریفیوژ کرده است؛ عملی که در توافق برجام ممنوع اعلام شده بود. این امر دلیل اصلی بدبینی بلینکن و هینز است. با این حال لازم به ذکر است که ایران زمانی برخلاف توافق عمل کرد که ترامپ از آن خارج شده بود و این دو مقام امریکایی نیز به خوبی از این موضوع آگاهی دارند.
عراقچی درباره مطالبه ایران از دولت بایدن درخصوص برجام گفت: درخواست ایران واقعگرایانه است و عبارت است از اینکه آمریکا تحریمها را بردارد و به توافق هستهای بازگردد. من آلترناتیو دیگری نمیبینم. ما با حسن نیت مذاکره کردیم و با حسن نیت به برجام عمل کردیم. دیگر نوبت دولت جدید آمریکاست که اشتباهات دولت پیشین را جبران کند.
از طرف دیگر، آمریکا هنوز هیچ سیگنالی در خصوص کاهش تحریمها نشان نداده است. بلکه برای تشددید این تحریمها تلاش میکند. در روزهای آینده، تنشهای دیپلماتیک میان ایران و آمریکا به خاطر تحریمهای تسلیحاتی شدت خواهد گرفت. با این حال، در همین شرایط هم بعید نیست که دو طرف تصمیم گرفته باشند، دیدارهایی به منظور شنیدن نقطه نظرات و شاید پیشنهادهای طرف مقابل داشته باشند. چنین دیدارهایی میتوانند مقدمه از سرگیری گفتگوها میان دو طرف بعد از انتخابات سوم نوامبر باشند. به هر حال، فارغ از اینکه چه کسی در انتخابات نوامبر پیروز شود، ایران و آمریکا بعد از انتخابات سوم نوامبر ممکن است وارد مرحلهای از تنش زدایی شوند.
ظاهرا، در حال حاضر، تلاشهای پشت پرده در حد بررسی امکان مذاکره است، ولی هنوز به نتایج ملموسی نرسیده است. تا پایان دولت حسن روحانی تقریبا یک سال باقی مانده است. بنابراین، پرسش مهمی که در این رابطه مطرح شده این است که در صورتی که گفتگوها آغاز شود، آیا دولت روحانی در مهلت باقی مانده توانایی به سرانجام رساندن مذاکرات را دارد یا اینکه صرفا دنبال فراهم کردن زمینه مذاکرات برای دولت بعدی است؟
بر همین اساس، بعید است که تعاملات پشت پرده ایران و آمریکا به نتایج مهمی برسد. چرا که ظاهرا هدف فعلی آمریکا در مذاکرات زندانیان، به دست آوردن یک امتیاز محدود و تبلیغاتی است. اگر آمریکا واقعا دنبال حل و فصل مشکلات یا حداقل آرام کردن تنشها بود، میتوانست همگام با مذاکرات مبادله زندانیان از اعمال تحریم علیه ایران خودداری کند. اما این کار را نکرد. ایران در گذشته وقتی بحث مبادله زندانیان را مطرح میکرد، به نوعی دنبال بنبستشکنی دیپلماتیک بود. این در حالی است که آمریکا اهداف دیگری را پیگیری میکرد.
نگرانی عمده در اسرائیل، که فعلا فقط در جلسات کاملا غیرعلنی ابراز میشود، این است که ترامپ خود را در یک اتاق با مذاکرهکنندگانی ببیند که از او بسیار «مکارتر» و درباره مسئله (هستهای) آگاهترند. اشتیاق ترامپ به اثرگذاری بر امور جهانی و اثبات اینکه او میتواند توافق بهتری از رئیسجمهور قبلی بدست آورد، به این نگرانی دامن زده است.
گفته میشود که در دوران باستان، زمانی که پادشاهان تایلند و دیگر کشورهای آسیایی، از رعیتی ناخرسند میشدند، به او یک فیل سفید میدادند. فیل سفید، مقدس بود و به همین دلیل نگهداری از آن به غایت پرهزینه و دشوار است. صاحب فیل، باید برای آن غذای مخصوص و باکیفیت تهیه کند و در عین حال، مانع پرستش فیل توسط مردم هم نشود. امروز، از اصطلاح فیل سفید، برای اشاره به دارایی پرهزینه، ولی بیفایده استفاده میشود. از این حیث، برجام با فیل سفید شباهتهایی دارد؛ توافقی که برای ایران هیچ منفعت اقتصادی ندارد، اما در عین حال خروج از آن هم ممکن است تبعات خطرناکی داشته باشد.
از این گذشته، نحوه برخورد آمریکا با سفر فعلی ظریف به نیویورک نشان میدهد که آنها فعلا تمایلی به از سرگیری گفتگوها با ایران ندارند. مایک پمپئو، گفته است کشورش به منظور مراعات وظایف مربوط به سازمان ملل، به ظریف ویزا داده است، اما تحرکات ظریف به شدت محدود خواهد بود.
به نظر میرسد که تصمیمگیران جمهوری اسلامی ایران به این جمعبندی رسیدهاند که این مقامات - مشخصا جان بولتون و مایک پومپئو - را دور بزنند و مستقیما باب گفتگو با دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، را بگشایند.
«هیچ چیزی غیرممکن نیست. اما نتیجه دیدار (احتمالی) ترامپ با روحانی، فرصتی برای عکس گرفتن مقابل خبرنگاران و سندی دو صفحهای خواهد بود. ما هم اکنون سندی ۱۵۰ صفحهای در اختیار داریم که متن توافق است که نه تنها ایران و آمریکا، بلکه شش قدرت دیگر، بر سر تک تک واژههای آن مذاکره کردند. به عنوان فردی که بر سر این توافق مذاکره و برای مدتی طولانی درگیر این فرآیند بوده است، میتوانم به ترامپ اطمینان دهم که آمریکا به توافق بهتری نخواهد رسید».