تاریخ ایران

ناصر صدقی پژوهشگر و عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز می‌گوید: باید از رفتار‌های هیجانی خودداری کنیم. در سال ۸۸، اگر جامعه ما دچار قطب‌بندی‌های افراطی نمی‌شد و طرفین در فضای منطقی مسائل خود را مطرح می‌کردند، شاید صدمات و لطماتی که بعد‌ها پیش آمد، دچارش نمی‌شدیم. نظام سیاسی در موقعیت ایران خود الگویی خاص دارد که نمی‌توان براساس مدل‌ها و فرمول‌های ساده‌سازی‌شده آن را توضیح داد و براساس همان فرمول‌ها برخی مطالبات و خواسته‌ها را طرح ریخت.

شاه‌اسماعیل دوم در واقع سومین پادشاه سلسله صفویه است که از ٩٥٥ تا ٩٥٦ خورشیدی به مدت یک‌ سال‌ ونیم بر ایران حکومت کرد. اسماعیل دومین پسر شاه‌طهماسب یکم و مادرش زنی از ایل ترکمان بود. این‌که چرا بعد از مرگ شاه‌طهماسب، محمد میرزا یعنی پسر ارشد شاه‌طهماسب به قدرت نرسید، دلیل واضح و مهمی داشت که همانا به نابینابودن او برمی‌گشت. اسماعیل دوم در زمان سلطنت پدرش طهماسب یکم به حکومت هرات فرستاده شده بود که دلیل این امر به خودسری‌های او و بی‌توجهی به دستوران پدرش برمی‌گشت، اما دورکردن او از مرکز حکومت نیز شاه‌طهماسب را از نگرانی درنیاورد و عاقبت شاه‌صفوی دستور زندانی‌کردن پسرش را صادر کرد. از شانس بد اسماعیل میرزا، شاه‌طهماسب رکورد پادشاهی در دودمان صفوی را با ٥٤‌سال سلطنت شکست و او نیز مجبور شد ٢٠‌سال تمام را در زندان سپری کند.

یرواند آبراهامیان درباره کودتا ۲۸ مرداد می‌گوید: انگیزه بریتانیا این بود که با فشار اقتصادی و انزوای ایران، دولت مصدق را سرنگون کند. انگیزه دولت ترامپ در دوران اخیر هم همین است، امیدوار است تحریم‌ها چنان فشار اقتصادی به ایران وارد کند که باعث سقوط نظام شود. اما تفاوت میان دو موقعیت، چیزی که باعث می‌شود شرایط کنونی تکرار کمدی‌وار دوران گذشته باشد، این است که در سال ۱۳۳۲ سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی بریتانیا و آمریکا، یعنی MI ۶ و CIA شبکه وسیعی از نیرو‌های وابسته به خود را در ایران سازماندهی کرده بودند.

ما " نسل دوم بهمن بیگی" بودیم، نسلی که در مدارس بهمن بیگی تحصیل نکرده بودیم ولی الگوی تدریس مدارسش را تا اندازه ای در دبستان و راهنمایی تجربه کردیم." نسل اول بهمن بیگی" کسانی اند که حضور بهمن بیگی را مستقیم درک کردند و معلمان بهمن بیگی شدند و آینده فرزندان خود را دگرگون کردند.

امینی در طول دوران نخست‌وزیری خود تلاش می‌کند تا بنا به آنچه که از خاطره مشروطه در یادش مانده، اختیارات بی اندازه شاه را کاهش دهد تا کشور به سویی برود که نفسی تازه کشد؛ او با عصبانیت لایحه دیگری می‌آورد به نام «قانون از کجا آورده‌ای»! اما مجلس فرمایشی با آن خواسته ملی در می‌افتد، چون اکثر صندلی‌ها را افراد سفارشی پر کرده اند که هیچ خاصیتی برای ملت جز پر کردن کیسه خود ندارند. اصرار نخست وزیر بر اجرای این قانون، آن‌هایی را نگران می‌کند که جیب بزرگی برای خود دوخته اند و دائما از لطف خاص ملوکانه برخوردار می‌شوند!

تیمور لنگ در اواخر عمرش، پادشاهی پارسی‌گوی عثمانی را تسخیر می‌کند؛ وی ۱۲ روز پس از آن، نامه‌ای پر از مهر و صفا و به زبان فارسی به پادشاه فرانسه می‌فرستد و می‌نویسد: «دشمن مشترک را شکست دادم!». متن نامه را ببینید.

معماری ایرانی در زمان رضا‌شاه محلی از اعراب نداشت و ساختمان‌هایی که از آن زمان در تهران و بعضی از مراکز استان به چشم می‌خورد، کار مهندسان آلمانی است که نوسازی کالبدی ایران به دست آنان سپرده شده بود. در زمان پهلوی دوم تا حدودی به معماری و احداث بنا‌های ماندگار توجه شد؛ اما متولیان آن دوره هم در پی نگهداری آثار پیشین به طور شایسته بر‌نیامدند.

بنابراین هیچ اطمینانی در ارتباط این داستان با قزاقستان وجود ندارد. گذشته از اینها، کشته‌شدن کوروش در این جنگ و افتادن سرش به دست ملکه ماساگت‌ها صرفا یک داستان هرودوتی است، نه واقعیت تاریخی. چراکه هیچ مورخ دیگری روایت هرودوت را تکرار و تایید نکرده است. براساس نظر غالب صاحب‌نظران، کوروش در جنگ‌های خود با این اقوام پیروز بوده است.»

حتی بسیاری از مسئولین بلندپایه نیز، در این زمینه خودشان فعال بوده‌اند. سخنرانی‌ها و نوشته‌های افرادی همچون مصطفی ملکیان، یوسف اباذری، صادق زیباکلام و ده‌ها شخصیت دیگری که نام روشنفکر را یدک می‌کشند، در تحقیر ایرانیان امروز یا نفی تمدن تاریخی‌شان، در همین راستا جای می‌گیرد؛ هرچند نا آگاهی‌شان درباره موضوعی که نقد می‌کنند، از میان اشتباهات فاحش‌شان آشکار است.

مردم هم ریختند در صحن مطهر رضوی که شاید به احترام آن مکان قدس آن ظالمین از خدا بی‌خبر دست از آنها بردارند. لکن تفنگچی و قزاق ملاحظه احترام را ننموده تا توی صحن عقب جمعیت افتاده گلوله می‌زدند. به این جهت چند گلوله به در صحن رسید و چند گلوله هم به گنبد منور زده شد.

اگر جمال‌زاده این روایت را سال‌ها بعد و در زمان تأسیس بیمارستان شوروی در خیابان نادری تهران می‌نوشت، از تند و تیزی زهرآلود قلمش کمی کاسته می‌شد و روس‌ها را تماماً اجنبی‌هایی ستمگر و خونخوار در خاک ایران نمی‌دید که جواب محبت و مدارای ایرانیان را هم با گلوله و ساچمه می‌داده‌اند

دوماهنامه تاریخی روزنامه فیگارو (آوریل-مه ۲۰۱۸) چاپ فرانسه با پرونده‌ای درباره تاریخ ایران منتشر شده است. این ویژه نامه در ۶۴ صفحه نگاهی اجمالی به تاریخ ایران طی پنج قرن و از آغاز سلسله صفویه تا پایان پهلوی می‌اندازد.

«بازرگان، ذخیره سرشاری از عقل و اخلاق سیاسی بود و برای جامعه ایران ارزش استراتژیک داشت و جزو کمیاب‌های ایران بود. به همین دلیل هم ارزش استراتژیک دارد.»

ابراهیم فیاض در پی حادثه‌ای که برای نفتکش سانچی در آب‌های چین افتاد، بیان کرد: یقین دارم اگر برای نفتکش ایرانی در هرجای دیگر از جمله آمریکا یا اروپا چنین اتفاقی می‌افتاد، دچار چنین وضعیتی نمی‌شد. دولت چین می‌توانست در این حادثه خیلی کارها انجام دهد اما کاری نکرد، چون جان انسان‌ها برایش ارزش ندارد. باز هم ژاپنی‌ها نسبت به چینی‌ها انسانی‌تر عمل کردند.

از دکتر شفیعی کدکنی شنیده ام که «باستانی، تلفيق شعر و ادب با تاريخ است». پیر مرد آرام با عصایی بر دست، بر صندلی چوبی کنار کتابخانه شخصی خود نشست، تا پرسش های من را پاسخ بگوید. زمانی که خبر درگذشت او را شنیدم، تاریخ زنده فرهنگ از دست شده دانستم.

اگر انسان نگاه روايي صرف را از تاريخ بردارد و آن را تنها به مثابه امري مربوط به گذشته نپندارد، مي‌تواند از آن به عنوان ابزاري براي تحليل شرايط حال و حتي ساختن مسير آينده استفاده كند. «محمد علي همايون كاتوزيان» پژوهشگر علوم سياسي، اقتصاددان و تاريخ نگار است كه آثار تحليلي متعددي در حوزه تاريخ سياسي دارد.

برادر یا فرزند شاه هم بودی امنیت نداشتی، تاریخ ایران مالامال است از کشتار و تصفیه درونی در حکومت. شاهان به راحتی عموها و برادرانشان را کور کرده‌اند و یا آنها را کشته‌اند، بسیاری از صدراعظم‌ها و دولتمردان کارآمد نیز توسط خود حکومت از میان برداشته شده‌اند. زمانی که قدرت تنها در دست یک فرد یعنی شاه بود، حکومت‌ها با تصفیه‌های خونین درونی، زمینه نابودی خود را فراهم‌ می‌آوردند.

اگرچه شاه پنجم قاجار سند افتخارآمیز مشروطیت قدرت در ایران را امضا کرده است، اما کارنامه درخشانی ندارد. دوران او جولان بی‌کفایتی بود. مظفرالدین شاه کشور را غارت کرد تا به فرنگ سفر کند، سفرهایی که جز آبروریزی چیزی به دنبال نداشت. اداره کشور توسط این شاه چندان بود که سفیر انگلستان از ناکارآمدی موجود در ایران که منجر به منافع انبوه انگلستان می‌شد، اعلام رضایت کرده است.