برخی از تحلیلگران معتقدند تغییر مسیر بورس بیش از آنکه ناشی از متغیر‌های بنیادی باشد، از بستر رخداد‌های اخیر سیاسی نشئت گرفته است. بررسی روند بازار‌ها از ۲۳ فروردین‌ماه حاکی از آن است که معامله‌گران استراتژی خود را بر اساس سمت‌و‌سوی اخبار مذاکراتی انتخاب کرده‌اند. در همین مسیر، سیگنال‌های مختلف از فضای سیاسی کشور مخابره شده که نقش تعیین‌کننده‌ای در روند بازار‌ها ایفا کرده است.
مهم‌ترین رویداد معاملاتی بازار‌ها در «شنبه‌ای پرخبر» سرانجام رقم خورد. ورود تاریخی بورس به ابرکانال ۳میلیون‌واحدی در روزی که دلار و طلا عقب‌نشینی کردند، سکانس جذابی از جولان بورس را به نمایش گذاشت؛ رکوردی که تاکنون در تاریخ بازار سرمایه ایران تجربه نشده بود. گره‌گشایی شاخص کل بورس در این محدوده عملا مهر تاییدی بر انتظارات صعودی فعالان بازار طی هفته‌های آینده است. بورس‌بازان حدود دو سال است که انتظار چنین روزی را می‌کشیدند.
به گزارش دنیای اقتصاد، شاخص کل اردیبهشت ۱۴۰۲ که به سمت کانال ۳میلیونی خیز برداشت، از سوی سیاستگذار به انحای مختلف در تنگنا قرار گرفت. دماسنج اصلی بورس که تا کانال ۲میلیون و ۵۳۵هزار واحدی در اردیبهشت ۱۴۰۲پیشروی کرده بود، با ترکش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی از صعود بازماند و اصلاح طولانی‌مدت را تجربه کرد.
این در حالی است که سیاستگذار بورسی نیز نتوانست گامی در جهت زدودن سایه سیاستگذاری‌های دستوری از سر صنایع مختلف بورس تهران بردارد. ماحصل این اتفاقات، حبس بورس در فاز اصلاح و رکود فرسایشی را به دنبال داشت. اما اینک بازار سرمایه وارد فاز جدیدی از رونق شده است.
در روز شنبه اوضاع تالار شیشه‌ای به نفع سهامداران رقم خورد. عبور دماسنج اصلی بورس از مرز حساس ۳میلیون واحد نشان داد بازار سهام از پتانسیل بالایی برای رشد قدرتمند برخوردار است. اما کارشناسان چه می‌گویند؟ برخی از تحلیلگران معتقدند تغییر مسیر بورس بیش از آنکه ناشی از متغیر‌های بنیادی باشد، از بستر رخداد‌های اخیر سیاسی نشأت گرفته است. بررسی روند بازار‌ها از ۲۳ فروردین‌ماه حاکی از آن است که معامله‌گران استراتژی خود را بر اساس سمت‌و‌سوی اخبار مذاکراتی انتخاب کرده‌اند. در همین مسیر، سیگنال‌های مختلف از فضای سیاسی کشور مخابره شده که نقش تعیین‌کننده‌ای در روند بازار‌ها ایفا کرده است.
فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌و‌گویی ضمن اشاره به اثرپذیری بالای بازار‌ها از وضعیت سیاست خارجی کشور، به نکته مهمی اشاره می‌کند. به گفته وی، تجربه‌های ادوار گذشته، به‌ویژه در موضوعات مشابه سیاسی، نشان داده که بهبود روابط بین‌المللی نه تنها مسیر مبادلات اقتصادی را هموار می‌کند، بلکه می‌تواند تغییرات جدی را در جذابیت بازار‌ها ایجاد کند؛ شرایطی که با فروکش تب تقاضا در بازار‌های سفته‌بازانه، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای از بورس را در نگاه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بگنجاند. در هفته‌های گذشته مباحث مرتبط با بازدهی بورس در ۱۴۰۳ به‌کرات مورد انتقاد کارشناسان بازار سرمایه قرار گرفته است.
آقابزرگی بازدهی اندک ۲۳درصدی بورس در سال گذشته را یکی از متغیر‌های مهم در رشد اخیر بازار سهام می‌داند که تقارن این مهم با تلطیف فضای سیاسی کشور، شرایط صعود شاخص‌های سهامی و ورود پول به تالار شیشه‌ای را رقم زده است. از ابتدای سال (۱۵روز معاملاتی) تاکنون شاخص اصلی بورس توانسته بیش از ۱۱درصد بازدهی را کسب کند. وضعیت سایر شاخص‌های سهامی نیز رو به بهبود رفته است.
از سویی ثبات نرخ دلار آزاد و کاهش چشمگیر فاصله دلار آزاد با دلار توافقی توانسته به عنوان محرک جدی رشد بورس مطرح شود. نرخ دلار توافقی به‌عنوان اصلی‌ترین متغیر اثرگذار بر سودآوری صنایع بورسی، در روز شنبه به نیمه کانال ٦٩هزار تومان افزایش یافت و در یک‌قدمی کانال ٧٠هزار تومان قرار گرفت.
واگرایی رشد دلار توافقی با عقب‌نشینی دلار آزاد تا کانال ۸۵هزار تومان موجب شد شکاف دو نرخ مذکور به کمتر از ٢٠درصد برسد. این در حالی است که اواسط فروردین‌ماه این فاصله از مرز ٥٥درصد نیز فراتر رفته بود و موجی از ناامیدی را میان فعالان بازار سهام به راه انداخت. افزون بر آن، همه کارشناسان بر این باورند که اکنون خرید سهام در P/E بالای ۷ واحد با توجه به کاهش انتظارات تورمی کاملا توجیه‌پذیر است، چرا که همزمان با کاهش ریسک‌ها، نرخ بهره بدون ریسک نیز به سطوح پایینی خواهد رسید و طبیعتا دست سیاستگذار برای اصلاحات بزرگ اقتصادی باز خواهد بود. تک‌نرخی شدن ارز و حذف قیمت‌گذاری دستوری از جمله انتظاراتی است که اهالی بازار از سیاستگذار خواهند داشت.
اشباع رشد در بازار‌های موازی نیز از جمله اتفاقات مهمی است که تحلیلگران بر آن تاکید می‌کنند؛ امری که به کمک بازار سهام خواهد آمد و به عنوان یار کمکی در صعود بورس عمل خواهد کرد. اگر بازار‌های موازی در کوتاه‌مدت موج ریزشی قدرتمندی را رقم بزنند، پول‌های سرگردان راهی بازار سهام خواهند شد. نقش کلیدی نوسان بازار‌ها در مسیریابی بورس مهم ارزیابی می‌شود. روز‌های آینده روز‌های سرنوشت‌سازی برای همه بازار‌ها خواهد بود. اخبار مذاکراتی فارغ از نتایج آن بر نوسانات بازار‌ها اثرگذار خواهد بود.
نقدشوندگی بازار سهام نیز به گفته فردین آقابزرگی مولفه مهمی برای جذب سرمایه‌های داخلی و حتی سرمایه‌های خارجی در شرایط کنونی محسوب می‌شود. البته این موضوع نباید سبب تشدید انتظارات غیرمنطقی در مورد رشد بورس شود. آنچه مبرهن است، این که اصلاح و به‌عبارتی استراحت کوتاه‌مدت در کمین بورس است و نباید توقف در سطوح حساسی که از منظر روانی بر رفتار معامله‌گران اثرگذار است، منجر به سرخوردگی سرمایه‌گذاران شود.
قرار گرفتن ارزش معاملات خرد در سطوح بالای ۱۰هزار میلیارد تومان نیز نشانه‌ای واضح از بازگشت رونق به صحنه دادوستدی سهامی است. به‌خصوص اینکه در روز گذشته بازار شاهد خروج حجم قابل‌توجهی پول از صندوق‌های درآمد ثابت بود؛ موضوعی که نشانگر تغییر ذهنیت سرمایه‌گذاران و حرکت به سمت خرید سهام پذیرش برای کسب بازدهی بالاتر است. خروج پول از صندوق‌ها و ورود پول بیش از ۱.۵همت به تالار سهام یک نشانه مهم در راستای تغییر استراتژی معامله‌گران محسوب می‌شود. جاماندگی سهام از سایر بازار‌های موازی نیز به‌درستی اسکان پول در بازار سهام را تقویت می‌کند.
اما پرسش مهمی که وجود دارد این است که بورس با تکیه بر چه متغیر‌هایی در روز‌های گذشته شگفت‌انگیز ظاهر شده است؟ کارشناسان بازار سرمایه می‌گویند بورس از ۲۳ فروردین رویایی ظاهر شده است. تالار شیشه‌ای در هفته گذشته چه تغییراتی را تجربه کرد که رضایت بورس‌بازان را جلب کرد؟ انتشار اخبار امیدوارکننده از میز مذاکرات ایران و آمریکا، رشد چشمگیر شاخص‌کل در مقیاس هفتگی را رقم زد.
دماسنج بورس با ثبت بازدهی حدود ۵درصدی، نه‌تنها از سقف تاریخی خود عبور کرد، حتی بالاترین میزان رشد هفتگی از هفته منتهی به ۱۹دی ماه را مجددا تجربه کرد. علاوه بر آن، بورس که تا هفته‌های پایانی اسفند و اواسط فروردین با ریزش و خروج پول حقیقی‌ها مواجه بود، بعد از عقبگرد دلار، فرصت جذب سرمایه‌های سرگردان را تا حدودی به نفع خود یافت؛ موضوعی که علاوه بر ایجاد بار روانی مثبت در روند معاملات نشان داد فعالان بازار‌ها برگزاری مذاکره میان ایران و آمریکا و همچنین سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به تهران را به‌عنوان سیگنالی مثبت از گشایش‌های احتمالی در روابط میان ایران و ایالات متحده تعبیر کردند.
یکی دیگر از نکات برجسته‌ای که بورس را نسبت به بازار‌های موازی متمایز جلوه داد، سقف‌شکنی شاخص کل، دو روز بعد از آغاز مذاکرات بود. قله تاریخی شاخص کل بورس در محدوده ۲میلیون و ۹۴۴هزار واحدی قرار داشت که نماگر اصلی بازار سهام در ۱۹دی سال گذشته موفق به ثبت آن شده بود.
به این ترتیب با تغییر فضای حاکم بر بازار‌ها شاخص کل پس از ۴ ماه توانست از قله قبلی عبور کند و تا سطح ۲میلیون و ۹۷۱هزار واحدی سقف جدیدی را به ثبت برساند. اهمیت سقف‌شکنی بورس را باید در گام نخست به هموار شدن ورود سرمایه مرتبط دانست. ورود حدود پول ۵هزار میلیارد تومانی به بورس در هفته مذکور به‌روشنی بر این موضوع تاکید می‌کند که مسیر ورود پول به سمت بازار سرمایه تسهیل شده است.
در گام بعدی می‌توان انتطار داشت شتاب شاخص به سمت ارتفاعات بالاتر و قرار گرفتن در سطوح تاریخی به‌مرور بتواند از بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و تردید حداکثری پول برای اسکان در تالار شیشه‌ای بکاهد.
از سوی دیگر، ارزندگی بازار سهام نسبت به بازار‌های ارز، سکه و طلا، بورس را در مرکز توجهات قرار می‌دهد؛ آن هم در بزنگاهی که انتظارات تورمی تا حدودی ثابت شده و سطح ریسک‌ها به طور بی‌سابقه‌ای پایین آمده است. طبیعتا در چنین شرایطی از بازار سهام استقبال ویژه‌ای به عمل می‌آید و بازار‌های سفته‌بازانه در اولویت فروش قرار می‌گیرند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بازار سرمایه در زمینه ارزش دلاری نیز تغییرات مهمی را از سر گذرانده است. رشد ۱۹درصدی ارزش دلاری بازار سهام در ۵ روز معاملاتی، حتی توجه منتقدان وضعیت ناخوشایند بورس را به خود جلب کرده است.
در تب‌و‌تاب روز‌هایی که چهارراه استانبول شاهد ریزش دلار آزاد تا کانال ۸۲هزار تومان بود، فاصله دلار توافقی و آزاد به حدود ۲۷درصد در هفته قبل رسید. این در حالی است که تا اواسط فروردین‌ماه شکاف قیمت دو نرخ به بالای ۵۰درصد رسیده بود؛ بنابراین این مهم نیز می‌تواند به سودآوری صنایع کمک کند.
میز مذاکره ایران و آمریکا تا این لحظه در‌های امیدواری را به روی سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه گشوده است. واقعیت این است که هر رویدادی که منجر به رفع تحریم‌های بین‌المللی ایران شود، در گام نخست سیگنال ورود منابع ارزی جدید به اقتصاد کشور را مخابره می‌کند. با توجه به اینکه تعامل با کشور‌ها و رفع تحریم‌ها مهم‌ترین ابزار‌های کسب سرمایه برای دولت است، این امر می‌تواند تقاضا در بازار سرمایه را دستخوش تغییرات مهمی کند.
تحلیلگران بازار سرمایه می‌گویند کسب درآمد برخی از شرکت‌ها از «صادرات بدون مانع»، به طور مشخص بر وضعیت سودآوری بخش بزرگی از صنایع اثرگذار است. در همین مسیر است که شرکت‌های صادرات محور، از جمله پتروشیمی‌ها، شرکت‌های فولادی و صنایع معدنی، به محلی برای جذب سرمایه مبدل می‌شوند.
اگرچه ابهام مهمی در این میان وجود دارد؛ پرسش این است: آیا با عقب‌نشینی نرخ دلار آزاد، سودسازی شرکت‌ها مورد هدف قرار می‌گیرد؟ با توجه به واکنش فوری دلار بعد از دور نخست مذاکرات، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که دلار آزاد وارد فاز کاهشی شود؛ اما آنچه در عمل اتفاق می‌ا‌فتد این است که شرکت‌های بورسی که بخش مهمی از درآمد‌های خود را از صادرات کسب می‌کنند، با دسترسی به بازار‌های جهانی و افزایش منابع ارزی، می‌توانند رشد چشمگیری را تجربه کنند.
بااین‌حال یکی از تبعات احتمالی این تحولات، کاهش نرخ دلار در کوتاه‌مدت است که ممکن است تاثیر مقطعی بر سودآوری شرکت‌های صادرات محور بگذارد، اما در افق بلندمدت و در بستر ایجاد ثبات در فضای اقتصادی کشور وضعیت به نفع همه بنگاه‌های بورسی رقم خواهد خورد. با وجود آنکه نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا در ابهام است، اما حضور ایران پشت میز مذاکرات، موجب ایجاد ثبات نسبی در بازار سهام شده است.
در صورت تداوم این اوضاع، ریسک بازار به‌مرور کاهش یافته و توجیه خرید سهام در P/E بالای ۱۰واحد افزایش می‌یابد. به‌خصوص آنکه کاهش انتظارات تورمی، موجب کاهش نوسانات در سایر بازار‌ها و متغیر‌های اثرگذار بر بازار سهام خواهد شد. از‌این‌رو انتظار می‌رود با تغییر شرایط سیاسی کشور، ضمن کاهش نسبی نرخ بهره بدون ریسک، قیمت دلار در بازار توافقی نیز به بازار آزاد نزدیک شود. همچنین با افزایش درآمد‌های دولت، دخالت مستقیم در صورت‌های مالی شرکت‌ها و به‌خصوص سودآوری آنها، به‌مرور متوقف شود.
