آخرین پنجشنبه؛ آخرین سُنت

آرام و بی‌صدا آرمیده‌اند؛ گویی هیچگاه در این دنیا نبوده‌اند؛ از آن خنده‌های مستانه و مهربانی‌های مشفقانه خبری نیست؛ صدایی که آرامبخش دل بود و شانه‌ای که همواره آماده میزبانی فرزند بود، دیگر نیست؛ آن همه گرمی و طراوت جای خود را به سنگی سرد، بی‌روح و سنگین داده است؛ سرمایی استخوان سوز که قلب را چاک می‌دهد و روح را تازیانه می‌زند؛ قبر‌ها را که نگاه می‌کنید، به نظر می‌رسد، روح را چند پاره کرده‌اند هر بخش را در یک قبر دفن کرده و سنگی سنگین و سرد روی آن قرار داده‌اند.

به گزارش ایرنا، اطراف قبور شلوغ است، زندگان آمده‌اند تا با عزیزان خفته در خاک خود تجدید دیدار کنند؛ دیداری غم‌آلوده، سرشار از خاطرات سنگین و درد‌های ناگفته؛ تنها یک امید است و آن امید دیداری است در «یوم الموعود».

آری؛ این سنتی است که ایرانیان از دیرباز با خود به این روزگار آورده‌اند؛ سنت‌هایی که در عین سادگی به نوعی منحصر‌به‌فرد است و در سایر نقاط جهان اجرا نمی‌شود؛ ایران سرزمین ادیان و قومیت‌های مختلف، که قرن‌ها با زیبایی در کنار هم زیسته‌اند و گاهی از سنت‌های یکدیگر نیز وام گرفته‌اند؛ همچنان سنت زیارت اهل قبور در ایام ویژه زنده نگه داشته می‌شود.

زیارت اهل قبور در آستانه سال جدید به عنوان بخشی از آیین‌ها و مراسم مربوط به استقبال از سال نو انجام می‌شود و معمولاً افراد پیش از شروع جشن‌های نوروزی به مزار عزیزان خود سر می‌زنند و با قرائت قرآن و فاتحه، روشن کردن شمع یا قرار دادن سبزه عید و گلدان‌های بهاری و پخش خیرات بر روی قبرها، عشق و محبت خود را به عزیزانشان ابراز می‌کنند.

آرامستان‌ها در آخرین پنجشنبه سال حال و هوایی متفاوت دارد؛ مادر تنها و غمگینی در کنار یک قبر قدیمی نشسته است؛ تاریخ قبر خوانا نیست گویا متعلق به دهه هفتاد است، قاب عکسی کهنه و قدیمی روی قبر گذاشته شده است؛ مادر می‌گوید اگر بود ۵۲ ساله بود و برای خودش خانواده و فرزندانی داشت و چراغ دلمان می‌شد.

مزار دیگری میزبان چند زن و مرد و کودک است؛ مزار متعلق به پدربزرگی است که سال‌ها از فوت او می‌گذرد، پدر بزرگ حتی نوه‌هایش را هم ندیده بود؛ اجل مهلت نداد و بدون سرو سامان دادن به فرزندانش به دیار باقی شتافت و اکنون جمعیت زیادی کنار مزارش برای او فاتحه می‌خوانند و طلب آمرزش می‌کنند؛ زیارت اهل قبور، فرصتی است برای طلب بخشش برای رفتگان و برزخیان.

بر سر قبر دیگری مراسمی کوچکی همراه با نوای سوزناک نی برقرار است؛ گویی امسال این خانواده مادر خود را از دست داده‌اند و چراغ خانه آنها خاموش شده و از آن هیاهوی دورهمی هر اله شب عید خبری نیست و برای تسلای خاطر همه قوم و خویش و آشنایان را به آرامستان کشاندند.

جوان دیگری هم به تازگی فوت کرده است و امسال این خانواده هم با درگذشت جوان ناکام خود عید ندارد.

گلزار شهدا هم شلوغ است؛ سال‌ها از جنگ تحمیلی می‌گذرد، اما خانواده شهدا همچنان داغ عزیزان خود را بر سینه دارند و با گذشت هر سال می‌شمارند و تصور می‌کنند که اگر عزیزشان بود الان چه و چه‌ها که نمی‌شد علاوه بر این، سنت همیشگی و آغاز سال نو در کنار مزار شهدا، برای همه دلدادگان مسیر عشق هر سال تکرار می‌شود تا یاد مردان بی‌ادعای حماسه‌ها و ایستادگی‌ها مرور و بار دیگر دفتر خاطرات آن‌ها ورق شود.

احادیث و روایت‌های بسیاری پیرامون زیارت اهل قبور آورده شده است؛ زیارت اهل قبور در آخرین پنجشنبه سال یک سنت رایج در بسیاری از مناطق ایران است؛ آخرین پنجشنبه اسفند ماهِ شلوغ و پرهیاهو؛ مانند ماهی که نماد اسفند است؛ قرار و آرامی در خانواده‌ها نیست، گویا قصد دارند تمام کم کاری‌های سال را در اسفند جبران کنند یا شاید می‌خواهند سال نو را بدون کار عقب مانده آغاز کنند.

امسال سال کبیسه است و پنجشنبه روز پایان سال است؛ برخی سفره‌های هفت سین را روی سنگ مزار چیده‌اند و در کنار عزیزان خفته در خاک سال نو را آغاز می‌کنند و دعا می‌کنند حال خود و عزیزانشان دگرگون شود و خیر و شادی قرین دلهایشان باشد.

این مراسم نه تنها یک یادآوری از گذشتگان است، بلکه فرصتی است برای تجدید عواطف و همبستگی خانوادگی، این نکته، نکته‌ای مهم است که استاد غلام‌رضا عباسی کارشناس خانواده نیز بر آن تاکید دارد.

او با بیان اینکه زیارت اهل قبور در دین ما سفارش شده و حتما سنت درستی است، می‌گوید: زیارت آرامگاه درگذشتگان در این روز موجب دیدار اعضای یک خانواده و حتی اعضای یک قوم و طایفه در برخی مناطق کشور می‌شود؛ آرامگاه مادر یا پدر یک خانواده، مامنی است برای گردهمایی اعضای خانواده و تجدید دیدار آنان با یکدیگر.

عباسی معتقد است در شرایطی که خانواده‌ها تک هسته‌ای شده‌اند و هر یک درگیر مسائل و فعالیت‌های خود هستند و به اصطلاح سر در گریبان خود دارند، تنها می‌توانند در تعطیلات نوروز به سفر بروند و گاهی فرصت تجدید دیدار با خانواده‌های خود را هم ندارند؛ بنابراین سنت پنجشنبه آخر سال فرصتی است تا این افراد یکدیگر را ببینند و در کنار عزیزی که از دست داده‌اند، دیدار‌ها را نیز تازه کنند.

این کارشناس خانواده به خانواده‌های ایرانی توصیه کرد با زمانبندی مناسب با سایر اعضای خانواده به زیارت اهل قبور بروند تا هم دلهایشان جلا یابد و سنت‌ها را اجرا کنند و هم برای تجدید دیدار و صله رحم سایر اعضای خانواده را ببینند.