«متاسفانه فشارهایی از سوی برخی، وارد می‌شود تا روند مدرسه‌سازی در بعضی مناطق تسریع شود حال آنکه به چشم خود دیده‌ام در بسیاری از مناطق مدرسه ساخته‌ایم، اما دانش‌آموز برای تحصیل در آن مدرسه نداریم؛ تعداد مدارس این چنینی کم نیستند مثلا در برخی شهرها مدارس مجهز و بسیار شیکی داریم که ساخت آنها در شرایط کنونی شاید هزینه ۱۰۰ میلیارد تومانی در بر داشته باشد، اما مدرسه و حتی مدرسه شبانه‌روزی‌اش فاقد دانش‌آموز بوده و بلااستفاده مانده است. این پدیده عجیبی است که باید به آن توجه کرد.»
وزیر سابق آموزش و پرورش ضمن اشاره به نهضت مدرسه‌سازی و اهتمام رئیس جمهور برای پیشبرد آن در راستای دستیابی و گسترش عدالت آموزشی، با توجه به محدودیتهای اعتباری و مشکلات موجود، به بیان توصیه‌ها و راه‌کارهایی پرداخت.
به گزارش ایسنا، رضا مراد صحرائی، با تاکید بر اینکه اهتمام رئیس جمهور به آموزش و پرورش و نظام تعلیم و تربیت ستودنی است که باید از دولت بدین منظور تشکر کرد گفت: با توجه به محدودیت فرصت‌ها و منابع اندک در اختیار برای پیشبرد طرح نهضت مدرسه‌سازی، اولویت‌بندی برنامه‌ها باید طوری باشد که بهترین اثربخشی را داشته باشد.
وی با بیان اینکه در دولت قبل مشارکت خیرین در مدرسه‌سازی به بیش از ۵۰ درصد رسیده بود به بیان تجربیات خود در این زمینه اشاره‌ای داشت و با ارائه توصیه‌ای به دولت چهاردهم گفت: طبق قانون ما باید به اندازه سرمایه خیران برای مدرسه‌سازی پول می‌آوردیم و وسط می‌گذاشتیم اما خیران چندین هزار میلیارد تومان از دولت جلوتر بودند لذا یکی از توصیه‌های بنده به دولت چهاردهم این است که با خیران همپا باشد و این سرمایه را تامین کند تا اینگونه نهضت مدرسه‌سازی که دولت با جدیت دنبال می‌کند و پیش می‌برد، هر روز گسترده‌تر شود.
وی با بیان اینکه نهضت مدرسه‌سازی همواره در دولتهای قبل نیز وجود داشته است، به ساخت روزانه ۸ مدرسه در دولت سیزدهم با اولویت مناطق محروم اشاره کرد و گفت: در دولت شهید رئیسی ۳۲ هزار کلاس درس به مدارس و در مجموع بیش از ۳.۵ میلیون متر مربع به فضای آموزشی کشورمان اضافه شد؛ البته ما نیز بنابر دستور شهید رئیسی اولویت را بر پروژه‌های نیمه تمام گذاشتیم؛ هدفمان این بود که تا پروژه‌ای را تمام نمی‌کردیم، کلنگ جدیدی در آن منطقه نمی‌زدیم چرا که پروژه‌های نیمه‌تمام نماد ناکارآمدی می‌شوند؛ مثلا در یکی از شهرها استخری افتتاح کردیم که پروژه‌اش مربوط به ۳۰ سال پیش بود. اگر پولی که در همان سال برای پروژه‌ها صرف می‌شود، نیمه کاره رها شود، به نوعی هزینه صورت گرفته در آن سال هدر رفته است، لذا با توجه به منابع محدود باید آن را بهینه صرف کنیم.
صحرائی ادامه داد: این در حالیست که حدود ۸۰۰۰ پروژه در حال ساخت نیز به دولت چهاردهم تحویل دادیم.
وزیر سابق آموزش و پرورش مهمترین مسئله در پیشبرد نهضت مدرسه‌سازی را اولویت‌بندی امور مربوطه دانست و گفت: مدیر خوب، مدیری است که مسئله را خوب بشناسد وگرنه دادن راه حل ساده است؛ همه می‌توانند راه حل دهند اما تنها کسی که مسئله را خوب درک کرده باشد قادر به حل آن است؛ اینکه مسئله عدالت آموزشی کدام ابعاد را در می‌گیرد و رفع کدام مسائل در اولویت کار است مهم است. هرچند بر مسئله کالبد و فضا تاکید می‌شود اما موضوع مهمتر بحث کیفیت آموزش است بدین معنا که دارای دو ویژگی «دسترسیِ آسان و آموزشِ خوب» و دیگری «دسترسیِ آسان و معلمِ خوب» باشد؛ معتقدم اگر معلم خوب داشته باشیم همه کاستی‌ها را جبران می‌شوند.
صحرائی با تاکید بر اینکه تجربه نشان می‌دهد نباید با مسئله نهضت مدرسه‌سازی احساسی برخورد کنیم و حتما دوراندیشانه، مبتنی بر سند تحول بنیادین و با در نظر گرفتن تغییرات ۵۰ سال آینده مدرسه‌سازی داشته باشیم اظهارکرد: متاسفانه فشارهایی از سوی برخی، وارد می‌شود تا روند مدرسه‌سازی در بعضی مناطق تسریع شود حال آنکه به چشم خود دیده‌ام در بسیاری از مناطق مدرسه ساخته‌ایم اما دانش‌آموز برای تحصیل در آن مدرسه نداریم؛ تعداد مدارس این چنینی کم نیستند مثلا در برخی شهرها مدارس مجهز و بسیار شیکی داریم که ساخت آنها در شرایط کنونی شاید هزینه ۱۰۰ میلیارد تومانی در بر داشته باشد اما مدرسه و حتی مدرسه شبانه‌روزی‌اش فاقد دانش‌آموز بوده و بلااستفاده مانده است. این پدیده عجیبی است که باید به آن توجه کرد.
وی افزود: خوب است که می‌گوییم، می‌خواهیم مدارس کپری یا کانکسی را جمع کنیم و یا آنها را از کپر به کانکس و یا ساختمان تبدیل وضعیت دهیم اما باید به آینده توجه داشت که چرا برخی مدارس خالی از دانش‌آموز شده‌اند؟ این امر به موضوع مهاجرت بر می‌گردد.
صحرائی در این خصوص یادی از گذشته کرد و گفت: روزی برای افتتاح یکی از مدارسی که با همکاریهای بین‌المللی ساخته شده بود به پاکدشت سفر کردیم؛ فرماندار وقت پاکدشت عنوان کرد که در فاصله خرداد تا مهر ماه همان سال حدود ۷۰۰۰ دانش آموز به منطقه من اضافه شده است، من از کجا مدرسه بیاورم برای تحصیل این دانش‌آموزان؟ لذا مهاجرت بسیار به برخی مناطق بالاخص حاشیه شهرها باعث شده اطراف شهر تهران دچار پایین‌ترین سرانه آموزشی شود.
وی با تاکید بر اینکه عدالت آموزشی صرفا به معنای ساخت مدرسه نیست و اصل عدالت آموزشی، کیفیت آموزش است گفت: عدالت آموزشی مسئله بسیار مهمی است؛ برای رسیدن به این امر کیفیت و کالبد در کنار یکدیگر باید باشد؛ مدرسه نیازمند معلم خوب است و از این امر غافل نشویم. رسیدگی به معلمان در حد مطلوبی نیست؛ کارمندان دولت ایاب و ذهاب دریافت می‌کنند اما چرا به معلمان مناطق دورافتاده نه تنها ایاب و ذهاب نمی‌دهیم بلکه حقوق اندکی می‌دهیم که حتی همان مقدار اندک حقوق خود را نیز باید صرف هزینه رفت و آمد کنند.
بیش از ۳۵۰ هزار معلم ما حداقل بگیر هستند و کف حقوق را دریافت می‌کنند و همان کف را نیز باید هزینه کنند به مدرسه برسند، لذا کاری کنیم که معلم ساکن منطقه دورافتاده و محروم شود و بومی گزینی کنیم؛ کاری کنیم معلم انگیزه رفتن به روستا داشته باشند نه مهاجرت از روستا. بنابراین باید همزمان روی تربیت معلم، دسترسی، کیفیت، کالبد و فضای آموزشی کار کنیم اما معلم خوب نقش کلیدی در این میان دارد و امید می‌رود دولت چهاردهم به این نکات به صورت همزمان توجه و عنایت داشته باشد.
وزیر سابق آموزش و پرورش با نگاهی به برنامه هفتم و ماده ۸۷ آن که در آن بحث رشد سرانه فضاهای آموزشی با توجه به محرومیت مناطق مورد تاکید قرار گرفته است، یادآور شد: میانگین سرانه فضای آموزشی در زمانی که من وزیر بودم ۵ متر و ۲۰ سانت بود که سپس به ۵ متر و ۴۰ سانت رسید اما سرانه فضاهای آموزشی در برخی مناطق حتی به ۱۱ متر می‌رسد و بعضی جاها ۲ متر بود لذا منطقه‌بندی کردیم تا منابع را به سمت مناطقی که دارای سرانه پایین‌تر از ۵ متر و از متوسط کشوری پایین‌تر بودند، ببریم؛ حتی مناطق با سرانه زیر ۵ متر را هم به سه منطقه زیر ۵ متر و زیر ۳ متر و کمتر از ۴ متر تقسیم کردیم. در برنامه هفتم به ایجاد مدارس بزرگ مقیاس تاکید شده که مسئله مهمی است و گفتیم ۲۰۰ مدرسه بزرگ مقیاس ایجاد شود تا پایه‌های تحصیلی را پوشش دهد.
وی با اشاره به بحث بازماندگان از تحصیل و شناسایی و احصای تعداد آنها گفت: تعداد این افراد را احصاء کردیم اما برخی با آن برخورد سیاسی کردند و به انتقاد کسی که گزارش آن را ارائه کرد، پرداختند در حالی که بازماندگان ازتحصیل مربوط به یک دوره خاص نیستند. من به عنوان وزیر با خود عهد کردم در هر چیزی که مربوط به وزارتخانه من است واقعیت‌ها را بگویم لذا آگاهانه و عامدانه، معدل و نمرات دانش‌آموزان را هم منتشر کردم برای اینکه آموزش و پرورش را در درجه اول مسئله خانواده‌ها و بعد مسئله جامعه کرده باشم.
صحرائی ادامه داد: بیشتر از حدود سنین ۱۲ سالگی به بعد شاهد بازماندگی از تحصیل هستیم؛ هرچند پوشش ابتدایی ما در دنیا کم نظیر و پر درخشش است اما از مقطع متوسطه اول شاهد ترک تحصیل مخصوصا در مناطقی با فرهنگ خاص آن هم در دختران هستیم. بررسی‌ها نشان داد پراکندگی جمعیت دانش‌آموزان ما بسیار بالاست؛ مناطق روستایی ما خالی از سکنه می‌شوند؛ مدارس زیادی داریم که زیر ۱۰ نفر دانش‌آموز دارند. در اینجاها دولت وظیفه ایجاد دسترسی و برقراری عدالت را دارد و اینجاها باید مدارس روستا مرکز و شبانه‌روزی را گسترش دهیم تا همه بتوانند مراجعه کنند.
وی افزود: الان حدود ۳ هزار مدرسه شبانه‌روزی داریم اما دلم می‌خواهد سری به این مدارس بزنید؛ به معنای واقعی سرپرستی تمامی دانش‌آموزان مدارس شبانه روزی برعهده دولت است اما سرانه این دانش‌آموزان روزی ۱۰ هزار تومان بود! آخر با این رقم چگونه می‌توان به دانش‌آموز رسیدگی کرد؟ در حالیکه در دنیا بشدت این مدارس مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و فرصت بی‌نظیری برای تربیت نیروی انسانی به شمار می‌رود. تغییر در این مدارس در برنامه تحولی ما قرار داشت که وزیر فعلی آقای کاظمی نیز با توجه به تجربیات خود آشنا به موضوع هستند و نظر بر رشد دادن آنها دارند، مهم این است که با ایجاد مدارس شبانه روزی اجازه ندهیم بعد از مقطع ابتدایی، کودکان ترک تحصیل کنند.
با توجه به اینکه یکی از دلایل افت کیفی تحصیل دانش‌آموزان، بحث تراکم کلاسهای درسی است، صحرائی با بیان اینکه در سند تحول، تراکم استاندارد کلاس‌ها بیان شده اما تراکم ملی کلاس‌ها با توجه به وجود ۶۵۰ هزار کلاس درس، در برخی مناطق صد در صد بالاتر از حد استاندارد است اظهار کرد: جمعیت بالا نمی‌گذارد آموزش خوب رخ دهد اما باید دقت کنیم مدرسه‌سازی یک راهکار است اما راهکاری زودبازدهی نیست، ضمن اینکه تا زمان ساخت و اتمام مدرسه باید با این مشکل چه کنیم؟ به لحاظ منطق باید ابتدا دلیل مشکل بررسی و مانع آن شویم که مهمترین عامل آن در کشورمان بحث مهاجرت بی‌رویه است.
وزیر سابق آموزش و پرورش ضمن بیان اینکه کیفیت کلاس‌ها در بسیاری از مناطق به لحاظ فضای آموزشی به مراتب بهتر از شهرستانهای تهران است گفت: در شهرستانهای تهران شاهد بدترین وضعیت تراکم جمعیتی در کلاسهای درس هستیم؛ وضعیت این شهرستانها از مناطق محروم هم بدتر است که ناشی از مسئله مهاجرت است که باید فکری عاجل برای این موضوع داشته باشیم؛ جمعیت روستاها اکنون کمتر از ۲۵ درصد شده و با مهاجرت به شهرها چنین مشکلاتی ایجاد می‌شود.
صحرائی در پاسخ به اینکه با توجه به روند زمان‌بر مدرسه‌سازی برای رفع این مشکلات در کوتاه مدت چه باید کرد؟ پاسخ داد: باید به راهکارهای آموزشهای جدید فکر کنیم؛ باید فکر کنیم برای آموزش کودکان در کلاسهای ۵۰ نفری چه کنیم؟ فورا که نمی‌توانیم مدرسه بسازیم و مسئله به این راحتی حل نمی‌شود. باید بیاندیشیم که چگونه می‌توان از آموزشهای نوین بهره‌ببریم؛ راه کار کوتاه مدت استفاده از آموزش معکوس است، بدان معنا که دانش آموزان محتوای درس را به صورت مجازی در سامانه‌های امن در خانه دریافت کرده و مطالعه می‌کنند و زمانی که به کلاس می‌آیند، معلم به رفع اشکال پرداخته و تمرکز خود را بر دانش آموزانی می‌گذارد که از یادگیری عقب مانده‌اند که البته نیازمند زیرساختهایی است و باید معلمان را نیز مجهز کرد؛ لذا برای شرایطی که به آموزش و پرورش مدام تحمیل می‌شود، دولت باید فکری اساسی کند و امکانات آموزشی دیگری نیز تمهید شود.
وی ادامه داد: گروه‌بندی دانش‌آموزان، دادن تکالیف حل مسأله، کمک گرفتن از دانش آموزان قوی‌تر برای کمک به دانش آموزان ضعیف‌تر، کمک گرفتن از دانش آموزان مقاطع بالاتر برای کمک به دانش آموزان مقاطع پایین‌تر و همچنین فعال‌سازی ظرفیت‌های جهادی دستگاه تعلیم و تربیت از جمله کارهای خوب برای عبور از این مسأله است.
به گزارش ایسنا، یکی دیگر از مشکلات آموزش و پرورش‌عدم اجرای کامل و نظارت درست بر قوانینی است که سایر دستگاه‌ها را ملزم به کمک به این نهاد برای مدرسه‌سازی می‌کند از جمله پرداخت اعتبارات از محل درآمدهای مالیاتی و یا الزام انبوه‌سازان به ساخت مدارس و… که صحرائی در این خصوص نیز گفت: قانون داریم اما در نظارت باید دقیق باشیم و همانند کشورهای اروپایی که‌عدم پرداخت مالیات قبیح و نابخشودنی است باید فرهنگ‌سازی شود؛ حتی کسانی که به تکالیف خود عمل نمی‌کنند باید پاسخگو بوده و در محاکم حاضر و حتی اسامی آنها منتشر شود؛ این باید در دستور کار دولت قرار گیرد. البته شهرداری هم می‌تواند بسیار کمک کننده بوده و دولت نیز می‌تواند شیوه‌های جدید مدرسه‌سازی را با فناوریهای نوین دنبال کند.
وی افزود: مسئله اقتصاد آموزش و پرورش مساله مهمی است، ما باید به الگوی اقتصادیِ اختصاصی برای مدرسه‌ها دست پیدا کنیم
منظور از اقتصاد مدرسه آن است که بتوانیم سرمایه‌های خود را مولد کنیم؛ یکی از راه‌کارها استفاده از تجربیات سایر کشورها برای بهره‌مندی از فضای مدارس است، مدارس در برخی کشورها طوری ساخته شده که با ایجاد ورودیهای دیگر امکان بهره‌برداری تجاری از آنها ممکن است که به بحث درآمدزایی آموزش و پرورش خیلی کمک کننده باشد.
مثلا در مناطقی از تهران ما مدارس فرسوده‌ای داریم که زمین‌های آن مدارس ارزش بسیار بالایی دارند؛ می‌توان با کمک اهالی آن مناطق این مدارس را به صورت مشارکتی بازسازی و بخشی از آن را فضای تجاری کرده و با ورودی مستقل از مدرسه در اختیار سازندگان قرار داد و بخشی از آن را مدارس نوسازی شده با امکانات ویژه طراحی کرد؛ حتی می‌توان بخش‌های واگذار شده را با مالکیت بلند مدت ارائه کرد که به عنوان یک درآمد پایدار برای مدرسه تبدیل شود.
