معماری ایرانی جدا از سابقه و قدمتی که دارد، دارای خصوصیاتی است که در مقایسه با معماری سایر کشورهای جهان از ارزشی خاص برخوردار است.
این هنر اصیل در تار و پود زندگی مردمان قدیم وجود داشته و اندک خانه‌هایی که از قدیم در گوشه و کنار شهرها باقی مانده، گویای این شکوه و زیبایی بی‌نظیر و نماد فرهنگ و هنر اصیل ایرانی هستند.
از گذشته‌های دور، کمتر خانه‌ای در تهران، باقی مانده است، اما از زمانی که این شهر به‌عنوان پایتخت انتخاب شده، هنوز هم می‌توان خانه‌هایی را پیدا کرد که معماری خاص این دوران را برای ما زنده نگه داشته‌اند و امروزه در میان برج‌های بلند شهر تهران هنوز برای تهرانی‌ها حفظ هویت می‌کنند.
دﺭ معماﺭی دﻭﺭه قاجاﺭ، سردﺭ منازل، یکی ﺍﺯ ﺍجزﺍی ﺍصلی ﻭﺭﻭدی‌ها به‌شماﺭ میﺭفت ﻭ خانه‌ها دارای سردﺭهای مجللی بودند که دﺭ ﺁنها ﺍنوﺍﻉ کتیبه‌ها قرﺍﺭ می‌گرفتند. دﺭ اوایل دوره پهلوی با گرﺍیش ﺯیاد به سبک باستانی، سردر منازل به نمادهای ایران باستان، منقش شد، اما رفته رفته دﺭ دﻭﺭه پهلوی دﻭﻡ با به‌کارگیری معماﺭی غربی، تزئینات نمای ﻭﺭﻭدی‌ها ﺭﻭ به سادگی ﺭفت ﻭ کتیبه‌ها به‌تدریج از ورودی منازل حذف شدند.
جالب است بدانید که حدود ۱۵۰آیه و حدیث وجود دارند که به‌صورت کتیبه بر سردر خانه‌های تهران با دقت، ظرافت و زیبایی خودنمایی می‌کنند. آیه‌ای که بر سردر بیشتر خانه‌ها به چشم می‌خورد، آیه شریفه «و ان یکاد...» است که از پرکاربردترین آیات قرآنی در زندگی مردم به شمار می‌رود. این آیه بخشی از سوره قلم است که از آن به نام آیه چشم زخم یاد می‌شود. تهرانی‌ها این آیه شریفه را بر سردر خانه‌ها و روی کتیبه‌ها حک می‌کردند تا چشم بد و چشم‌زخم از اهالی خانه دور باشد، در زمان خروج از خانه چشمشان به آیه بیفتد و در زمان ورود به خانه هم آیه شریفه را ببینند و زمزمه کنند.
«انما اوتیه علی علم عندی» یعنی آنچه دارم بر اثر علم و دانش من است (سوره قصص)، «انا فتحنا لک فتحا مبینا» یعنی ما برای تو پیروزی آشکار قرار دادیم. (سوره فتح)، «من کظم غیظا ملأ‌الله جوفه ایمانا» یعنی به هر خشمی که فرو خورده شود، درون او را از ایمان پر کند (حدیث نبوی)، «اقوی الناس من قوی علی غضبه بحلمه» یعنی قوی‌ترین مردم کسی است که با صبر بر خشم خود غلبه کند (امام علی علیه السلام) و جمله «ماشاءالله» یا «ماشاءالله لاحول و لا قوه الا بالله» یعنی هرچه خدا خواست، همان می‌شود و هیچ نیرویی جز نیروی او در کارها مؤثر نیست، از دیگر آیات و احادیثی است که در تهران قدیم بر سردر خانه‌ها نصب می‌شد.
منبع: همشهری آنلاین
