فرارو- یک کارشناس مسایل خاورمیانه می‌گوید؛ برای تحلیل آینده تحولات اخیر در خاورمیانه باید منتظر ماند تا شرایط بحرانی سپری شود چرا که شرایط عادی با شرایط بحرانی متفاوت است و ممکن است برخی از گروه‌هایی که در صحنه اعتراضات هستند در شرایط پس از بحران تصمیم گیرنده نباشند.
رحمن قهرمان‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار «فرارو» پیرامون ماهیت تحولات رخ داده در خارمیانه گفت: «این تحولات یک بعد ندارند چون در یک کشور اتفاق نیافتاده‌اند طبعا دلایل مختلفی هم دارند. دلایل مردمی که در تونس و مصر اعتراض می‌کنند با دلایل مردمی که در عربستان و بحرین دست به تظاهرات می‌زنند، متفاوت است.»
وی منطقه خاورمیانه را آبستن تحولات جدی دانست و عنوان کرد: «مشکلاتی که از گذشته در این منطقه انباشته شده است بر اثر یک سری اتفاقات خود را نشان می‌دهد و الا پیش بینی اینکه خاورمیانه آبستن تحولات است خیلی تعجب آور نبود.»
این کارشناس مسایل بین الملل با بیان اینکه از گذشته همواره در بسیاری از نوشته و تحلیل‌ها می‌دیدیم که گفته می‌شد خاورمیانه آبستن تحولاتی است، گفت: «در عالم واقع بعضی وقت‌ها اتفاقات پیش بینی نشده بر تحلیل‌ها پیشی می‌گیرد. در مورد خاورمیانه و مخصوصا کشورهای عربی هم این گونه شد.»
سردبیر مجله همشهری دیپلماتیک افزود: «در جهان عرب بسترهای تحول وجود داشت و شکاف‌های مختلفی مانند شکاف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و بحران‌ها که در این جوامع بود، بستر را برای تحولات آماده کرد و پس از آنکه جرقه‌ای زده شد این تحولات گسترش پیدا کرد. بنابراین خود چرایی این تحولات یک بحث است ماهیت و دلایل گسترش‌اش یک بحث و آینده آن یک بحث دیگر.»
قهرمان‌پور در این باره که پیرامون ماهیت این تحولات چه فکر می‌کنید، گفت: «ماهیت آن در جاهای مختلف متفاوت است مثلا در مصر از انتخابات 2005 به این سو اعتراضات و بحران‌ها وجود داشت منتها پس از اعتراضاتی که از تونس شروع شد، بستر جدیدی برای این کار فراهم شد. در کشورهای دیگر هم این زمینه‌ها وجود داشت ولی دلایل متعددی باعث شدند که این زمینه‌ها یا شکاف‌ها فعال شوند.»
این کارشناس مسایل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که آینده این تحولات را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا این تحولات وقوع رنسانسی در جهان اسلام است یا آنگونه که برخی می‌گویند موجب تقویت بنیادگرایی می‌شود، اظهار کرد: «نکته اساسی این است که پدیده آن قدر گسترده و چند بعدی است که نمی‌شود آن را در یک عبارت خلاصه کرد یا به وسیله یک نظریه درباره آن بحث کرد.»
وی اضافه کرد: «مثلا از تونس تا یمن این پدیده را مشاهده می‌کنید. یمن یک کشور فقیر ودر حال توسعه است و برخی از مناطق آن هنوز توسعه یافته هم نیست. از یمن گرفته تا تونس که چندی پیش جز توسعه یافته‌ترین کشورهای شمال آفریقا از نظر رفاهی بود، این پدیده خود را نشان می‌دهد. بنابراین بعید است که یک نظریه یا یک دیدگاه بتواند آن را توضیح دهد.»
قهرمان‌پور در توضیح بیشتر این مطلب گفت: «بسته به مورد مشخص باید بحث کرد. برای مثال گفته می‌شود که در لیبی القاعده فعال است و علیه نیروهای قذافی مبارزه می‌کند هرچند که اینها گزارش‌های تایید نشده است.»
وی با اشاره به شرایط وقوع بحران‌ها و تحول‌ها گفت: «زمانی که اتفاقی می‌افتد و بحرانی ایجاد می‌شود طبیعی است که بازیگران سیاسی که برای خودشان منافعی تعریف کرده‌اند از این بحران استفاده می‌کنند؛ این یک قاعده بازی در سیاست است.»
قهرمان‌پور ادامه داد: «بنابراین اسلام گراها، چپ‌ها، بنیادگراها و گروه‌های طرفدار دمکراسی، همه احساس می‌کنند فضا مهیا است که بتوانند نقش آفرینی کرده و شرایط را به نفع خودشان تغییر دهند اما شرایط قیام وجنبش و اعتراض با شرایط پس از آن متفاوت است یعنی وقتی شرایط بحرانی و احساسی می‌شود ممکن است خیلی از گروه‌ها را در صحنه ببینیم ولی این به معنای این نیست که این گروه‌ها پس ازفروکشكردن بحران و شرایط عادی هم خواهند توانست ایفای نقش کنند.»
وی شرایط بحران را از شرایط عادی متفاوت خواند و گفت: «پس از بحران شرایط دیگری حاکم است. شرایط پس از بحران با شرایط پیش از بحران متفاوت است. وضعیتی که ما الان در خاورمیانه می‌بینیم یک وضعیت بحرانی است و در وضعیت بحرانی زمانی که شکاف‌ها و گسل‌ها فعال می‌شوند، بسیاری از گروه‌های سیاسی به امید آنکه بتوانند از فرصت‌ها استفاده کرده و شرایط را به نفع خودشان باز گردانند وارد صحنه شده و فعالیت می‌کنند.»
قهرمان‌پور با تاکید بر اینکه گرو‌های مختلف تحلیل‌های مختلفی دارند، گفت: «باید بحران بخوابد تا ببینیم در شرایط عادی پس از بحران کدامیک از این گروه‌ها می‌توانند نقش آفرینی بیشتری داشته باشند، آنجاممکن است معادلات متفاوت باشند یعنی ممکن است روی کاغذ بگویيم فلان گروه برنده می‌شود ولی در عرصه عمل نتیجه متفاوت باشد. مثلا امکان گزار به دمکراسی در مصر بیشتر از لیبی است. و اگر بگوییم در لیبی حتما گزار به دمکراسی رخ خواهد مقداری با واقعیت‌ها لیبی سازگار نيست.»
وی افزود: «در عین حال نباید فراموش کرد که تحولات خاورمیانه بسیاری از فرض‌ها را در باره این منطقه دچار تحول کرد. اینجاست که باید خیلی احتیاط کنیم چرا که ممکن است یک تحلیلی ارائه دهیم و بر اساس آن عمل کنیم و به طور ناگهانی شرایط عوض شود و تحلیل غلط از آب در آید.»
قهرمان‌پور در این باره که اگر بخواهید نامی برای تحولات اخیر خاورمیانه انتخاب کنید، آن را چه می‌نامید، گفت: «اعتراض به وضع موجود.»
