خاصیت زهر مار

پژوهشگران برزیلی یک منبع غیرمعمول برای ساخت دارو‌های تنظیم فشار خون پیدا کرده‌اند. آن‌ها دریافته‌اند که زهر مار افعی رخ‌چاله‌دار می‌تواند برای درمان فشار خون بالا استفاده شود.

به گزارش ایسنا، واژه «چاله» در نام این نوع مار به چاله‌ای اشاره دارد که بین چشم و بینی این گونه قرار دارد و برای دریافت حس گرمایی به کار می‌رود.

پژوهشگران برزیلی با حمایت بنیاد تحقیقات سائوپائولو (FAPESP) دو مطالعه انجام دادند و پپتید‌های جدیدی را با کاربرد‌های زیست‌فناوری بالقوه از زهر افعی رخ‌چاله‌دار کوتیارا (Bothrops cotiara) و بوش مستر آمریکای جنوبی (Lachesis muta) کشف کردند.

با وجود دهه‌ها تحقیق و مطالعات متعدد، زهر مار‌ها و عنکبوت‌ها هنوز دانشمندان را غافلگیر می‌کند، چرا که هنوز اطلاعات بکر و پنهانی در زهر این گونه‌ها وجود دارد که به مرور کشف می‌شود.

الکساندر تاشیما، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه فدرال سائوپائولو و پژوهشگر ارشد این مطالعه در بیانیه‌ای ابراز حیرت کرد و گفت: حتی با وجود دانش بدست آمده تاکنون، هنوز اکتشافات تازه مانند قطعات غیرقابل پیش‌بینی که بخشی از پروتئین‌های شناخته شده هستند، ممکن است.

از زهر مار تا دارویی که زندگی را تغییر می‌دهد

اولین مطالعه بر روی افعی رخ‌چاله‌دار متمرکز شد و پپتید جدیدی به نام Bc-۷a را نشان داد. اگرچه این پپتید بخشی از پروتئینی است که باعث خونریزی در طعمه مار می‌شود، اما از نظر عملکردی به پپتید‌های مسئول دارو‌هایی مانند کاپتوپریل که با مهار فعالیت آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) فشار خون را کاهش می‌دهند، نزدیک‌تر است.

اگرچه بسیاری از مولکول‌های مهارکننده ACE در حال حاضر وجود دارند، اما عوارض جانبی آن‌ها به شکل سرفه خشک، سرگیجه و سطوح بالای پتاسیم خون نیز وجود دارد.

این مطالعه که در مجله Biochimie منتشر شده است، در مجموع ۱۹۷ پپتید را شناسایی کرد که ۱۸۹ مورد برای اولین بار گزارش شدند.

در سال ۲۰۱۲ این تیم تحقیقاتی ۷۳ پپتید را در زهر همین گونه پیدا کرد و جهش کنونی در اکتشافات از آن زمان، به پیشرفت فناوری مربوط می‌شود که تجهیزات سریع‌تر و حساس‌تری را به همراه افزایش توالی‌های پپتیدی موجود از پایگاه‌های داده ممکن کرده است.

یک پپتید برای کنترل فشار خون

مطالعه دوم حول سم مار بوش مستر آمریکای جنوبی متمرکز شد و ۱۵۱ پپتید را شناسایی کرد که ۱۲۶ مورد آن قبلا ناشناخته بودند.

پپتید Lm-۱۰a که از یک متالوپروتئیناز (آنزیم پروتئاز که مکانیسم کاتالیزوری آن شامل یک فلز است) مشتق شده، مورد توجه خاص است.

پپتید Lm-۱۰a نه تنها ACE را مهار می‌کند، بلکه پتانسیل درمان مشکلات فشار خون را نیز دارد.

پژوهشگران بر این باورند که هر دو پپتید Lm-۱۰a و Bc-۷a ناشی از فرآیند‌های تکه تکه شدن در طول بلوغ زهر هستند که نشان دهنده یک تعامل پیچیده از مکانیسم‌های بیولوژیکی در تکامل زهر مار است.

در حالی که این اکتشافات امیدوارکننده هستند، تحقیقات بیشتر برای کشف پتانسیل واقعی این پپتید‌ها ضروری است.

تاشیما بر ماهیت پویای بلوغ زهر تأکید می‌کند و می‌گوید که طبیعت در حال تکامل سموم مار‌های سمی می‌تواند بینش‌های بیشتری را در مورد قلمرو پپتید‌ها و نقش‌های بیولوژیکی آن‌ها ارائه دهد.

وی در پایان گفت: با وجود پیشرفت‌ها در فناوری توالی‌یابی، هنوز چیز‌های زیادی در مورد جهان وسیع پپتید‌ها و نقش‌های بیولوژیکی آن‌ها قابل کشف است. ما باید از شانس خوب خود برای مطالعه این گونه‌ها که بسیاری از آن‌ها منقرض خواهند شد، استفاده کنیم.